Pjesa e Dytë
Anita Susuri: M’tregutë që keni qenë në zgafellë gjatë periudhës së minatorëve…
Igballe Rexha Jashari: Në zgafellë jo. Kur kanë ardhë domethonë ktu.
Anita Susuri: Aha.
Igballe Rexha Jashari: Jo, domethonë kur kanë ardhë minatortë këtu.
Anita Susuri: Gjatë marshit.
Igballe Rexha Jashari: Po, po. Kur kanë ardhë këtu.
Anita Susuri: A e kujtoni atë ditë? Si ka qenë?
Igballe Rexha Jashari: Atë ditë domethonë jam… muj me thanë secilën ngjarje edhe janë emocione shumë t’mdhaja kur e kujton. Kur e kujton gjithë ato se, faktikisht këtu dukej një zgjuarje. Për mua dukej ashtu, ndoshta jo për njerëzit tjerë. Po për mua domethonë ishte një zgjuarje, pavarësisht pasojave. Ishte një zgjuarje për atë se domethonë ne e kishim ende që e përjetonim që nuk ishim t’kënaqun me të drejtat tona. Ishte një zgjuarje, ishte dhimbje për ata që, domethonë humbnin jetë që… po ishte një zgjuarje në përgjithësi e njerëzve.
Ishte edhe gëzim edhe ishin të gërshetuara domethonë dy antë në atë kohë kur i shihshe edhe minatorët. Ishte… për minatorët secili ka ndje ni dhimbje t’veçantë domethonë se ata ishin njerëzit që faktikisht e mbanin ni ish Jugosllavi në atë kohë. “Trepça”, e puna e tyre ishte shumë e vështirë, shumë e randë e kur vjen koha që edhe ai të ngritet prej zgafellës edhe ai të del t’i kërkon të drejtat, ishte për neve… kur ata janë pse jo të tjerët domethonë, pse jo të tjerët të dalin dhe t’kërkojnë të drejtat e tyre?
Anita Susuri: E a ju kujtohet konkretisht, për shembull çka keni pa ju? Ata kanë hy në sallën e Boro dhe Ramizit…
Igballe Rexha Jashari: 1 Tetori, jo në Boro Ramiz. Në 1 Tetori domethonë, aty janë vendosë, aty kom ndejtë edhe une me ato batanijet kom ndejtë ni natë. E di që e kam ba, por kom shku herë pas here në atë pjesë se ishte mbushur plot salla domethonë. Unë edhe si gazetare natyrisht, se isha në atë kohë gazetare, po edhe si pjesëmarrëse, si… faktikisht edhe si shoqëruese e atyre që ishin aty. Ishte numër i madh, s’kishe ku ulesh n’atë kohë. Domethonë, aty kishte njerëz të shtrirë që e bonin kohën aty, që bukë sillnin t’gjithë ushqime të ndryshme atyre njerëzve.
Anita Susuri: E minatortë kanë qëndru aty ni natë a?
Igballe Rexha Jashari: Po. Kanë qëndru aty.
Anita Susuri: Tjetër, kush ka qenë?
Igballe Rexha Jashari: Kanë qëndru edhe të tjerët, po, po. Ishte plot salla aty, domethonë, plot salla. U mbajshin fjalime domethonë edhe pritej që ndoni intervenim prej policisë, ashtu, po ato marrëveshjet derisa u arritën mes tyre domethonë.
Anita Susuri: A ka pasë, për shembull, që kanë ardhë politikanë të asaj kohe me folë?
Igballe Rexha Jashari: Ka ardhë dikush, po s’më kujtohet emri, s’më kujtohet kush faktikisht.
Anita Susuri: Kaqusha Jashari, ka qenë Azem Vllasi…
Igballe Rexha Jashari: Atje nuk m’kujtohen. M’kujtohet vetëm n’këtë pjesën, domethonë në qendër të qytetit. Nuk m’kujtohet n’atë pjesë kush ka ardhë.
Anita Susuri: E në qendër të qytetit që po thoni, a ka qenë?
Igballe Rexha Jashari: Në qendër të qytetit kur veç u ngritëm, domethonë edhe n’qendër të qytetit ishte ni fjalim atëherë që u mbajt prej disa njerëzve edhe protestues domethonë, qajo që ato thirrjet, “Trepça është e jona”, “Kosova Republikë”, e ashtu. Aty e di që ka dalë domethonë edhe Azem Vllasi edhe Kaqusha, kanë dalë me folë para protestuesve që, domethonë “Duhet të qetësoheni, duhet të shkoni nëpër shpija, bohet ma keq”. E kështu.
Anita Susuri: Kjo ka qenë n’qendër…
Igballe Rexha Jashari: Në qendër të qytetit. Ishte Komiteti, tash, po mendoj ku osht’ Ministria e Kulturës ishte ish Komiteti pikërisht aty, domethonë…
Anita Susuri: A ka qenë n’atë kohë kërkesa e atyne “Kosova Republikë”, apo…
Igballe Rexha Jashari: Ka qenë…
Anita Susuri: Apo veç mbrojtja e ktyne…
Igballe Rexha Jashari: Jo, ka qenë “Kosova Republikë”, ka qenë, kanë qenë kërkesat edhe n’atë kohë, po.
Anita Susuri: Si është pritë kjo kërkesë? Ka qenë pak e rrezikshme.
Igballe Rexha Jashari: Po ‘89-ta mandej duke pasë parasysh ‘81-tën, nuk kishte ma domethonë që s’ishte ma se ishte ni kërkesë e përhershme e tjerëve. Ka qenë e rrezikshme, por thirrjet kanë qenë domethonë për “Kosova Republikë”, kanë qenë absolutisht.
Anita Susuri: Aty intervenim a ka pasë të policisë?
Igballe Rexha Jashari: Jo nuk ka pasë sepse me fjalimin e tyre atëherë është shpërnda masa.
Anita Susuri: Tjetër çka ju kujtohet prej asaj ditës, për shembull si është shpërnda masa? Ata e di që kanë ardhë n’kamë.
Igballe Rexha Jashari: Po, kanë ardhë n’kamë me pankarta, me veshjet {shpjegon me duar}, me… unë po thom emocioni shumë i madh ishte që ata edhe që na me nifarë forme kemi me i mbrojtë ata. Domethonë, gjithë ajo masa tjetër ishte sikur në mbrojtje të atyre njerëzve që kanë ardhë edhe në shërbim të tyne. Ata janë nji në atë moment dhe ne në shërbim të tyre, çfarë ata të kërkojnë edhe ne jemi pranë tyre.
Anita Susuri: E masa si janë shpërnda pastaj?
Igballe Rexha Jashari: Masa edhe prej aty domethonë se ju kanë thanë që, “Do të realizohen këto pikat të cilat po i kërkoni”, dhe është shpërnda masa. Edhe pse s’janë realizu ato (qeshë).
Anita Susuri: Qato vite domethonë ‘89, ‘90 edhe ma tutje, po kryesisht këto dyja kanë qenë, ka pasë shumë ngjarje.
Igballe Rexha Jashari: Shumë.
Anita Susuri: Çka ju kujtohet diçka që ju ka mbetë kujtim ashtu?
Igballe Rexha Jashari: Jo, m’kujtohet domethonë tani vitet e ‘90-a fillojnë, fillon organizimi, daljet prej punës, natyrisht që edhe baba im që doli prej punës te greva e 3 shtatorit. Kom qenë pjesëmarrëse në atë grevë, natyrisht, domethonë që… n’qytet që ishte e përditshme faktikisht ato ditë edhe dalja prej punës masivisht e njerëzve.
Anita Susuri: E greva e minatorëve a ju kujtohet? A keni shkru ju për grevën?
Igballe Rexha Jashari: Për grevën e minatorëve unë konkretisht nuk kom shkru. Unë konkretisht jo. E di se ka qenë gazetari domethonë i Mitrovicës, kanë shkru edhe gazetarë tjerë, Behari ndoshta, domethonë…
Anita Susuri: Kanë qenë korrespodentë?
Igballe Rexha Jashari: Po, po kanë qenë korrespodentë prej secilit vend në “Rilindje”.
Anita Susuri: A ju kujtohet atëherë si është pritë kjo te ju, për shembull në redaksi ose në familje te ju? Në shoqëri? Çka është folë? Se ata aty janë mbyllë domethonë tetë ditë me kërkesat që i kanë pasë…
Igballe Rexha Jashari: Për neve ishte me rëndësi me shpëtu ata të gjallë, me dalë të gjallë, mos me i marrë faktikisht, mos me i burgosë faktikisht, domethonë edhe me dalë të gjallë prej aty. Sepse gjithmonë secili ndoshta edhe kur e përjeton ni moment të pritjes, edhe sot ni moment të pritjes, është e randë. Edhe për ne të gjithë edhe në familje, domethonë ishin edhe në familje edhe në shoqëri edhe në redaksi domethonë në pritje të asaj se mos po ndodhë diçka ma e keqe me minatortë të cilët janë brenda. Dhe qysh, domethonë ndoshta ditë e fundit edhe qysh s’po pranojnë diçka që s’paku të dalin të gjallë prej aty sepse mund të vdesin. U zgjat shumë ajo.
Anita Susuri: Ata e kanë marrë ni dokument që tregon se Husamedin Azemi…
Igballe Rexha Jashari: Pikat. Po, Aziz Abrashi.
Anita Susuri: Që Rrahman Morina ka dhanë dorëheqje.
Igballe Rexha Jashari: Po, po, ashtu është.
Anita Susuri: Nuk ka qenë e falsifikume, po pastaj është ndryshu.
Igballe Rexha Jashari: Osht’ ndryshu.
Anita Susuri: A e keni marrë ju si t’mirëqenë këtë dokument? A ju kujtohet? Apo keni dyshu që ndoshta mundet me qenë…
Igballe Rexha Jashari: Mashtrim.
Anita Susuri: Mashtrim?
Igballe Rexha Jashari: Po, po. Kemi dyshu, domethonë që mund t’jetë mashtrim ajo. Sepse si vazhdimisht domethonë unë thashë edhe në raste tjera ajo ka ndodhë që s’janë realizu ajo që osht’ thanë po s’paku deri në shpërndarje të masës apo deri, në këtë rast, deri në dalje të grevistëve jashtë.
Anita Susuri: Pasiqë është kuptu kjo, qysh ka qenë pastaj qëndrimi juj? Edhe deshta edhe diçka me ju pytë m’lidhet me këtë temë, a është ndiku, normalisht që është ndiku po sa është ndiku po m’intereson “Rilindja” prej Komitetit?
Igballe Rexha Jashari: E di që…
Anita Susuri: Edhe a është shkru?
Igballe Rexha Jashari: E di që thuhet kjo vazhdimisht, por unë mund të them si gjeneratë ndoshta kishim edhe shumë pak gazetarë që kanë ardhë ma vonë, por ishim gjenerata e fundit faktikisht që ishim pranu, ni numër ma të madh të gazetarëve në “Rilindje”. Edhe me kolegët e mi që edhe tani bisedojmë, nuk na kujtohet që dikush, ndoshta edhe s’kemi hy në shumë ujëra ne, por nuk na kujtohet neve sepse kanë qenë direktiva tjerë edhe me persona tjerë ndoshta.
Po nuk m’kujtohet që dikush ka pasë në shkrimin tim që e kam ba. Edhe e kam përcjellë nuk ka pasë ndonji ndërhyrje të tillë, nuk kom pasë rast që ndonjini prej gazetarëve edhe Zenun Çelaj që e kom pasë redaktor edhe që dikush, domethonë ka thanë që, “Kjo nuk bën të shkruhet Igballe n’këtë rast”, nuk ka pasë, nuk kemi pasë. Ne s’kemi pasë. Ndoshta kanë qenë direktivat e personave tjerë që e kanë përcjellë faktikisht politikën, se ishim të ndarë.
Ne përcillshim ngjarje, por jo pjesën e Komitetit. Pjesën e politikës faktikisht kanë qenë gazetartë e caktuar që e kanë përcjellë. Ndoshta te ata, nuk e di domethonë. Por, te pjesa e kolegëve të cilëve edhe sot jemi edhe e diskutojmë këtë, se e dëgjojmë vazhdimisht që kanë pasë. Sigurisht me ni gazetë shtetërore edhe ndikimi mund t’jetë domethonë, por nuk m’kujtohet që dikush m’ka thanë ndonjëherë, “Mos e shëno”. E di vetëm një rast kur unë kam qenë edhe në Lidhjen Demokratike të Kosovës në atë kohë që gazetartë nuk kanë qenë shumë, kanë qenë numër i vogël.
Ishte Xhemajl Mustafa, ishte Enver Maloku që ishin gazetarë, po nuk ishin shumë, domethonë prej “Rilindjes” edhe ndoshta si gru isha e vetmja. Thojshin që duhet me i nda këto gjana, domethonë mos me i përcjellë, se nëse je aty i përcjellë, i përçon gjanat në “Rilindje” në nifarë forme. Por, une edhe në ato momente e kom rujtë atë pjesën zyrtare. E kom përcjellë aktivitetin meqë kom pasë mundësi, por e kom shënu si aktivitet, aq ka qenë. Përndryshe, ndonji ndikim nuk m’kujtohet, absolutisht që dikush m’ka thanë, “Mos e shkruaj këtë se s’bon”.
Anita Susuri: Deshta edhe me ju pytë për redaksinë e juj, keni mbajtë sigurisht mbledhje të…
Igballe Rexha Jashari: Të përditshme, të përditshme.
Anita Susuri: Qysh ka qenë kjo?
Igballe Rexha Jashari: Çdo ditë, domethonë takimi i redaksisë ka qenë i çdo ditshëm dhe janë nda detyrat. Është ba ni renditje e aktiviteteve të cilat duhet të përcillen po edhe propozimet janë dëgju propozimet prej gazetarëve nëse dikush ka pasë. E ka ditë ni ngjarje që do të mbahet edhe është n’dijeni edhe është shënu. Dhe janë nda, secili gazetarë. Fillimisht vullnetarisht kush don me shku në ngjarjen, po.
Ka ardhë kufoma prej ushtrisë serbe, për shembull në Rrezallë une kom shku e kom përcjellë. Ishte kufoma e parë faktikisht që osht’ ardhë edhe kom shku e kom përcjellë ngjarjen se kom dashtë që me e pa vet atë. Edhe vullnetarisht i kemi ngritë gishtat kush don me shku, nëse domethonë s’ka pasë vullnetarë, atëherë domethonë është caktu prej redaktorit personat të cilët shkojnë me i përcjellë aktivitetet. Por, kryesisht ka pasë domethonë vullnetarë edhe n’ato ngjarjet e…
Anita Susuri: E n’atë, që m’tregutë për kto kufomat që kanë ardhë prej ushtrisë të djemve t’ri, kur keni shku atje si, nuk e di si me bo pytjen se m’duket shumë depresive po domethonë çka keni pa n’atë?
Igballe Rexha Jashari: Domethonë, kufomat e para kur kanë fillu me ardhë e pabesueshme ishte që dikush ka mund, domethonë t’i vras n’atë formë djemtë domethonë edhe pse ne kishim edhe ngjarje të mahershme n’këtë drejtim. Ishte rast i…
Anita Susuri: Po faktikisht shteti i ka vra ushtart e vet, se atëherë…
Igballe Rexha Jashari: Po, po, po. Edhe po nuk guxojshim të flitej. M’kujtohet që po them rasti i Rrezallës, flitej me persona shumë pak. Varrimi ishte shumë masiv po me ni rreth t’ngushtë që kjo ka ndodhë prej, domethonë atyre. Sepse edhe përcilleshin edhe ruheshin prej atyne edhe vazhdimisht ishte përcjellja shumë e madhe prej sistemit edhe flitej shumë n’grupe t’vogla. Domethonë që kjo ka ndodhë prej është vra taman, domethonë djali se ata siç thonin, domethonë ose ka bo vetëvrasje ose në forma të ndryshme. Kufomat që i kanë sjellë ishin [ngjarje] të randa shumë, shumë, shumë. Shumë të randa ishin ato momente kur domethonë vishin kufoma prej… edhe ne, domethonë kemi pasë edhe n’familje faktikisht. Domethonë, ishte ni djalë, nipi i nanës që domethonë erdhi kufomë erdhi prej atje.
Anita Susuri: A ka qenë i vramë, a si?
Igballe Rexha Jashari: I vramë ka qenë, i vramë ka qenë. Po ashtu Fatmir Krasniqi, domethonë që ishte vrasja ma e randë në Prishtinë edhe varrimi ma i madhi në Prishtinë që ka ndodhë vrasja e ushtarit Fatmir Krasniqit. Ishte aty dikund afër lagjës domethonë tonë. Plumbat në trupin e tij m’duket që sot po ia shoh, kom, domethonë absolutisht ishte vrasje, vrasje ishte.
Anita Susuri: Cila ka qenë, për shembull përgjigja për ata? Si ka vdekë?
Igballe Rexha Jashari: Asnihere. Kurrë. Për ata…
Anita Susuri: Dashta me u ndërlidhë me, ju m’tregutë që keni marrë pjesë edhe n’tubime që janë bo për pajtimin e gjaqeve, domethonë është marrë vendim që shqiptartë me u…
Igballe Rexha Jashari: Mos me pasë. Ishte ni vendim shumë i mirë, ishte ni punë shumë e mirë, ishte ni, për neve ni kënaqësi shumë e madhe që ndjeshim domethonë që shqiptarët po e falin njëri-tjetrin dhe po bashkohen në atë kauzë të përbashkët, që ishte kauzë e përgjithshme e popullit shqiptar n’atë kohë. Ishte e dhimbshme për ndonjenin që falte edhe katër gjaqe edhe ishte… po ishte një e mirë e përgjithshme dhe për hir të asaj… Megjithatë edhe emocione edhe lot kishte, jo niherë por pothuajse përherë kishte edhe lot sepse edhe falja s’ka qenë e lehtë. Domethonë nëse është vra ni i ri prej dikujt dhe ti t’ia falësh… por ishte kauza e përgjithshme që duhej, që u ba shumë shumë ni punë e madhe. Puna ma e madhe e këtij vendi m’duket, domethonë, ajo. E mira e këtij vendi që ka ndodhë ka qenë ajo, falja.
Anita Susuri: A keni shku vetëm nëpër tubime…
Igballe Rexha Jashari: Edhe tani mbas atij rasti që fali te varrimi për katër familjartë, domethonë ishte ni…
Anita Susuri: Ndeshje?
Igballe Rexha Jashari: Ndeshje që u bo. Sa mirë sepse s’ka të mirë prej mosfaljes. Vazhdoj me mendu, domethonë që prej mosfaljes s’ka asni të mirë, asni të mirë s’ka aty. Domethonë pësimi është përherë i njërës apo tjetrës familje, në vazhdimësi kështu që…
Anita Susuri: A keni qenë vetëm nëpër tubime apo edhe nëpër oda për shembull?
Igballe Rexha Jashari: Kom qenë edhe në oda, kom qenë edhe në oda.
Anita Susuri: Si ju kanë pranu juve si grua, si femër?
Igballe Rexha Jashari: Si grua, tash unë, domethonë nuk kom dalë në vende të thella apo… kom marrë pjesë në Prishtinë kryesisht ku janë bo pajtimet e gjaqeve. Edhe m’u kujtu tani si grua, domethonë, se po dal krejt, kur osht’ vra mësusi Halil Geci edhe kemi shku. Edhe më kujtohet, domethonë, tham, “Na si gra qysh kemi me u pranu tash?” Edhe ai i zoti i shpisë, thotë, domethonë, “Ju uleni”, si me thanë në kry të vendit.
Edhe filloi me fjalimin, m’duket që po e shoh atë burrë, domethonë, thotë, “Tri shtyllat e kësaj shtëpie jeni ju”, domethonë, tri shtyllat, “Ni shtyllë na jemi, kështu që ju e keni”. Se ne tham nuk po e prishim rendin se ishte plot. Domethonë, “Vazhdoni ju, na ulemi n’këtë pjesën”, “Jo, jo, ju jeni tri shtyllat e shtëpisë përherë, ne jemi nji edhe ju duhet ta keni vendin e juaj”. Se ishte edhe ajo mikëpritja osht’.
Mendoj që ajo ka qenë ndoshta ni thyrje e atyne që, zakoneve të mahershme që kanë qenë. Kur jemi te zakonet, se po dal tash, nana ime kur ishte martu kishte pas hy në odë, domethonë oda e burrave e kishin pas shty familja që ti do t’jesh nusja që, domethonë do t’jesh në odë përherë. Sepse familjet kishin qenë, familja e nanës po edhe familja e babës, domethonë ka qenë ni familje e ngritun n’atë kohë, sepse kishte qenë shkolla në shtëpinë e tyre. Shkolla fillore në shtëpinë e tyre. Dhe kur janë miqësu si familje e kanë njoftë, domethonë, faktikisht edhe ngritjen edhe kthjelltësinë edhe e zgjuar… nana jeton ende. Është shumë e zgjuar, domethonë, shumë shumë edhe që, rrallë njerëz shoh, jo që e kom nanë, por rrallë njerëz shoh që janë ashtu me atë kujtesë çfare e ka.
Dhe ashtu ishte, domethonë, disi nuk, këtë hyrjen s’më kujtohet diçka që ka qenë e vështirë, hiç s’më kujtohet ndonjë vështirësi për me hy atëherë. Sepse njeriu, unë mendoj që nëse je ballëhapur, nëse e ki qëllimin e mirë, domethonë edhe e ke qasjen, s’ka ndonji arsye pse t’jetë ajo. Domethonë, s’më duket normale.
Anita Susuri: M’interesoi nana e juj çfarë gjenerate është?
Igballe Rexha Jashari: ‘36.
Anita Susuri: ‘36. Shumë mirë.
Igballe Rexha Jashari: Shumë.
Anita Susuri: Për vitet e ‘90-ta, kisha kalu. M’tregutë për pajtimin e gjaqeve, pastaj pason edhe dalja nga puna e shumë…
Igballe Rexha Jashari: Punëtorëve, numrit ma t’madh të punëtorëve.
Anita Susuri: Ndërmarrjeve. Ju sigurisht keni shkru në redaksinë e juj për t’gjitha kto.
Igballe Rexha Jashari: Po edhe neve na është ndalu “Rilindja” faktikisht.
Anita Susuri: N’cilin vit “Rilindja”?
Igballe Rexha Jashari: ‘90-ën, po, është ndalu “Rilindja”, është ndalu Radio Prishtina, është ndalu menjëherë “Rilindja”, domethonë pas ni muji e gjysë ashtu është ndalu “Rilindja”. Dhe ne derisa jemi organizu dhe kemi diskutu ka kalu ni periudhë kohore. Domethonë, që kemi dalë me emrin “Bujku” se vetëm n’atë formë, domethonë u dashke, u leju me dalë edhe me dalë si “Bujku”. Natyrisht u pajtum që t’mos jetë “Rilindje” titulli, por s’paku t’jetë ni dritare informimi për popullatën edhe mos të shuhet plotësisht.
Anita Susuri: A keni qenë ju aty? A kanë ardhë në redaksi apo si ka ndodhë mbyllja?
Igballe Rexha Jashari: Po, po. Kanë ardhë n’redaksi po kanë ardhë te krye redaktori, domethonë, edhe kanë thanë, “Ma nuk bon me u shkru”. Ka ndodhë edhe ni kacafytje po ashtu n’hyrje edhe jashtë kur kemi dalë edhe kanë qenë ato peripetitë. Domethonë, edhe kur osht’ mbyllë gazeta. E di që kur osht’ dalë dikush osht’ ndalu që të, “S’guxoni ma të shkruani”, edhe, “Ju s’jeni ma gazetarë”, edhe kjo. Po mandej ajo marreveshja që del gazeta si “Bujku”. Atëherë kemi dalë, domethonë si gazetar të “Bujkut”.
Anita Susuri: Si ka vazhdu tani, a e keni ndrru redaksinë? A keni nejtë?
Igballe Rexha Jashari: Nuk kemi ndrru asgjë, vetëm emri ka ndryshu, domethonë nuk kemi ndryshu asgjë. Ka vazhdu domethonë, me, në të njejtën formë të gjithë gazetarët si kemi qenë domethonë vetëm emri është ndrru i gazetës.
Anita Susuri: A keni pasë pastaj probleme për shkrimet e juja?
Igballe Rexha Jashari: Kemi pasë probleme në shkuarjen e marrjes së informatave, domethonë. Kemi pasë shumë shumë probleme. Janë rreh sa gazetarë. Unë, nuk m’ka ndodhë ajo, m’ka ndodhë domethonë që faktikisht nëpër ato punktet, nëpër plumba e me shku me u mshefë në ni familje m’kujtohet në Ferizaj, domethonë, që ka vdekë prej torturave ai i burgosuri, sa u burgos edhe shkova n’atë familje. Thanë, “Erdhën policia se po e dijnë që ti si gazetare je brenda”.
Edhe aty e di që ata e kanë zbrazë millin në magje edhe kanë thanë që, “Do t’fusnim ktu, në këtë magje, që mos t’kapin policia”. Po e kishin pasë gjetë ni hyrje tjetër me kalu prej ni shtëpije në shtëpinë tjetër. Dhe materialet i kom lanë aty, domethonë, në magje aty në atë magje në mill ndërsa, domethonë vet m’kanë qit prej shtëpisë në shtëpi disa edhe kom qëndru disa orë, domethonë aty deria osht’ bo mramje. Shoferi ka pritë në anën tjetër dhe pastaj, domethonë kemi dalë pa pasoja.
Kanë ndodhë kështu shumë e shumë raste, shumë e shumë raste, por faktikisht unë s’kam qenë, domethonë personi që ndonjëherë policia më ka rrahur. Jo.
Anita Susuri: A keni pasë problem ndonjëherë direkt me policinë për shkak t’profesionit?
Igballe Rexha Jashari: Direkt, në punkte po, në punkte. Ai arsyetimi derisa t’lirojshin a po t’marrin a po t’lshojnë, domethonë ajo ishte po vazhdimisht, domethonë. Ni herë m’kujtohet në punktin e Komoranit që ishte, punkt më famkeq m’duket në Kosovë. Ma famkeqti ishte sepse ishte udhëkryq faktikisht i të gjitha rrugëve që të sillnin në Prishtinë edhe vishin prej Gjakovës. Unë edhe Elviana Behrami, domethonë edhe shoferi Faiku, zotëri Faiku na ndalën aty, na kanë mbajtë disa orë. Nuk… materialet natyrisht që na gjenim forma për materialet për mos me i…
Anita Susuri: Mos me ra në dorë.
Igballe Rexha Jashari: Po, absolutisht. “Pse keni shku? Arsyeja?” Domethonë, edhe e gjetën ni arsye që shoferi ishte në leternjoftim pa mustaqe, ndërsa ai kishte mustaqe. Edhe thanë, “Ju duhet të ktheheni atje në Gjakovë ku keni shku për informacione. Atje ky ka me shku me i heq mustaqet edhe vazhdoni rrugën”, a din, pas disa kohe. Atëherë m’kujtohet, domethonë, Elviana thotë, “Jo, nëse vetëm kjo është arsyeja une e Igballja me dorë kemi me ia hjekë mustaqet edhe vazhdojmë”, se nuk ish koha ma, ishte mramje, domethonë me u kthy në Gjakovë. Edhe ata fillun pak ashtu si me (qeshë)… mandej pasi u konsultuan ndoshta thanë, “Ne”, domethonë, “këtë punë mujmë e bajmë, veç thuna që, na kemi me ba këtë punë. S’ka m’u kthy”. Edhe na mbajtën edhe disa kohë, aty në punkt domethonë, jo, po aty në punkt mandej na lirun prapë.
Anita Susuri: E para se me vazhdu n’vitet e ‘90-a deshta me iu pytë për jetën personale, domethonë si jeni njoftu me bashkëshortin? Kur jeni martu? Si jeni martu?
Igballe Rexha Jashari: Okej. Bashkëshorti im m’kishte njofur faktikisht shumë ma herët domethonë se sa që unë e kam njohur. Është, ata janë prishtinali, domethonë janë muhaxherë të Toplicës edhe në Prishtinë. M’kujtohet që tha, “Sa e pregatitsha vetën me t’dalë para”, unë kam ecë shpejt, gjithmonë domethonë edhe qytetit kom ecë shumë shpejt. Thotë, “Atëherë e nalsha vetën që” (qeshë) edhe n’bibliotekë m’kishte pa, por unë nuk e kom njohur faktikisht domethonë.
Motra ime, kjo e ndjera, punonte në kioskun përpara Shtëpisë të Mallnave, po menoj përpara Shtëpisë të Mallrave të Vjetrës edhe n’atë kohë edhe ajo u pat punësu thuajse në të njejtën kohë në vitin ‘87. E ishte kiosku, kiosk, qendër sepse i gjithë materiali ilegal ishte n’atë kiosk aty. Edhe ajo ka qenë ni bartëse e atyne informacioneve faktikisht. Alternativat [politike] që u votojshin në Slloveni, domethonë vishin aty edhe prej aty u shpërndajshin njerëzve.
Motra ime e kishte njohur domethonë se ai ka qenë i rregullt në blerjen e gazetës. Edhe, por ajo s’ka qenë ajo që m’ka thanë. Rastësisht ky vjen te shoqja ime, kolegja në “Rilindje” po e kisha edhe shoqe të gjeneratës në gjimnaz, domethonë ishim bashkë prej gjimnazit me atë që ishim aty në “Rilindje”. Edhe ky vjen me i kërku diçka asaj edhe befasohet domethonë që m’sheh mu aty se nuk e ka ditë ku unë jom, ku kom mbetë (qeshë). Edhe i kishte thanë edhe thotë ajo, domethonë, thashë, “Jo s’vjen shprehje, çfartë, jo, nuk du”.
Kaloi ni kohë, pritën pak ashtu edhe fillum me dalë, domethonë që ishte viti ‘88 faktikisht domethonë masiqë unë veç kisha hy në “Rilindje”. Edhe kështu ata jetun, po mendoj, kanë jetu se unë tash jetoj në lagje të Universitetit ka 20 vite po ktu te parku i qytetit (qeshë). Edhe m’thoshte vjehrra, thashë, tha, “Kaq afër n’shkollë ke qenë ke mujtë me ardhë me pushu, kaq afër n’fakultet ke mujtë me ardhë me pushu ktu”, edhe, a din qysh, “Nuk e ke njohur gjatë asaj kohe”.
Jemi martu, ni familje edhe ata sikurse na domethonë, ishin vetëm fëmitë me vllezër e motra me prindërit kur une u martova. Kemi jetu dhjetë vite në bashkësi familjare, faktikisht aty. Gjithë aktiviteti im gjatë asaj kohe ishte i asaj shtëpie faktikisht sepse isha, edhe kur isha kryetare e Forumit të Gruas të Kodrës të Trimave, fillimisht mandej isha kryetare e degës të dytë se i takojsha kësaj lagje në Prishtinë, përveç që isha në Kryesi të Forumit të Gruas të Kosovës, domethonë gjithë gazetarinë… m’kujtohet ata taksistat aty te Grandi domethonë se m’bike për çdo ditë rruga aty edhe njini tha, “Kjo çdo ditë vonohet për punë se gjithmonë vrapon” (qeshë).
M’rrin ashtu. U ktheva me pa, “Kjo gjithmonë vonohet për punë. Vazhdimisht osht’ duke vrapu” (qeshë). Ajo rrugë ishte që unë e bojsha, domethonë prej mas Shtëpisë të Mallnave edhe, domethonë e bojsha vazhdimisht për “Rilindje” (qeshë).
Anita Susuri: E si ka qenë, nëse doni me na tregu, dasma, për shembull, si është bo dasma juj?
Igballe Rexha Jashari: Po. Dasma, meqë unë isha fëmija i madh domethonë, në familje edhe burri im po ashtu është fëmija i madh në familjen e tij, ne nuk ishim shumë për dasmën domethonë, edhe ishte situata faktikisht domethonë. Ishte viti ‘89 që ne u dashke me ba dasmë edhe ishte koha e vështirë. Edhe ai ishte pjesëmarrës i vazhdueshëm nëpër ato që ka ndodhë demostratat. Ai ka qenë student i Gjuhës shqipe, faktikisht e ka kry atëherë Gjuhën shqipe, por ishte punësu në KEK si student dhe ka vazhdu me punu në KEK tanë kohën, si laborant i kimisë edhe pse e kishte Gjuhën shqipe.
Edhe domethonë nuk ishim për dasmën me e ba, por është ba dasmë tamon domethonë edhe n’familjen time. Ai organizimi i vajzave domethonë i shoqërisë time, i kom ftu n’shtëpi domethonë shoqninë time komplet ni natë. Ajo ka qenë kryesorja atë natë. Kur i kam ftu shoqninë kanë ardhë edhe familjarë tjerë edhe te une e kom fjalën domethonë. Ndërsa te këta është ba dasmë tamon prej ditës domethonë të ejtës qysh janë organizu edhe n’telefon, ata telefonat e dorës që ishin domethonë, “Qe çfarë muzike”, kunata m’thirrke, vajzat e axhës e ashtu domethonë edhe unë mërzija ishte domethonë, s’e di as sot. Po e di që kom hy n’dhomë edhe kom qajtë shumë (qeshë). Derisa domethonë t’gjithë, “S’duhet, s’duhet”.
Anita Susuri: Ju keni qenë e para prej vajzave që jeni martu?
Igballe Rexha Jashari: Unë fëmija i madh, pas shtatë vite martesë unë isha fëmija i madh edhe…
Anita Susuri: Po, po. A keni qenë e para që jeni martu, po?
Igballe Rexha Jashari: E para që isha martu, po, po. Edhe e para që u martova edhe e hanja, dita domethonë, mandej ato tri ditët kanë vazhdu e mërkurja, tri të mërkuret e ashtu. Ni muj ditë kom qenë jashta vetës, muj me thanë, jashta vetës. Komplet domethonë diçka tjetër. Mas ni muji, edhe atë ditë kur u martova ashtu e kom pasë ni moment m’erdh, jo t’fikët. E kur shkova e thirrën nanën tem n’telefon. Nana, “S’duhesh, duhesh me u qetësu”. Burri jem, “Po n’qit shpi ke ardhë sa here, nuk është e para herë që je kah vjen ktu”. Ishin ato domethonë t’dasmës. Dhetë vite s’kom pasë fmi. Faktikisht lutesha që t’mos kem fmi se isha tanë kohën në aktivitete e angazhume, po s’ishte mirë ashtu. Kështu që, djalin e kam, e kam nji djalë n’vitin 2000, domethonë pas luftës. E tani është 20 vjeçar, student i vitit të dytë në Menaxhment, Ekonomi domethonë.