Kur kam ardhur për herë të parë në Kosovë, ishte përvoja ime e parë ku kisha sigurim të detajuar. Ka qenë vendi i parë që kam jetuar ku kjo ishte e nevojshme, dhe këta ishin profesionistë të nivelit shumë të lartë, njësitë ushtarake që kanë vazhduar të bëhen mjaft të famshme për arsye të tjera. Por kurrë nuk u ndjeva, mbase për shkak të pranisë së tyre, nuk u ndjeva kurrë i pasigurt. Unë mendoj se ekzistonte rreziku i mundshëm që dikush mund të provonte diçka, e dini, kjo është arsyeja që ata ishin atje. Por, sa i përket popullit shqiptar, ata do të më mbronin shumë përpara se të vinin forcat e mia të sigurisë. Asnjëherë nuk u ndjeva i pasigurt në atë mënyrë. Ekzistonte një rrezik prej minave, mjetet e pashpërthyera dhe e gjithë kjo, kështu që ju e dinit se duhet të kishit kujdes ku ecni dhe të dilni në livadhe të panjohura nuk ishte diçka shumë e këshillueshme. Jo, por në përgjithësi, më pëlqeu që nga fillimi. Ndihesha mirë duke qenë atje. Ne ishim të mirëpritur, padyshim, ndjeja se puna ishte shpërblyese. Zoti e di se ishte sfiduese. Sidomos në fillim, ishte si të jetosh në këtë dhomë të vetme. [..] Ishte e shkëlqyeshme, ishte emocionuese, ishte e rëndësishme, kishte përparësi dhe ishte qendra e vëmendjes së Uashingtonit. Dua të them, kështu që për një diplomat profesional, në karrierë, nuk kishte vend më të mirë për të qenë.

Baba për koincidencë ka vdekur më 4 maj, në të njëjtën ditë kur është varrosur Tito, edhe ai është varrosur në të njëjtën ditë. Kjo ishte gati, më shumë se njëmijë njerëz kanë qenë në varrimin e babës tim të ndjerë, dhe ndër tjerash ka pasur edhe shumë shqiptarë dhe hoxha i fshatit tonë ishte aty.

Dhe erdhën kusherinjtë, përndryshe nëna, ata të anës së saj kanë ardhë nga Vrbasi dhe ata erdhën këtu, në këtë ditë kishte pasur demostrata të mëdha me 4 maj, ‘92, ka pasur demostrata të mëdha në Prishtinë. Edhe ata erdhën me menxi me shumë probleme deri në fshat, deri tek ne, kur e kanë pa sa njeri ishte mbledhë, sa populli, fqinjët tonë thanë, ‘Çka është kjo?’

Dhe tash këta nuk e kuptonin këta që kishin ardhur nga ana e nanës, nuk mundnin me e kuptu që shqiptarët kishin ardhur në varrimin e babës tim. Dhe një Miftari i cili ka punuar në komunë me babën tim të ndjerë po e mbanë fjalimin dhe po qanë. Dhe kjo bash po u dukej e pakjartë njerëzve. Mirëpo shihej që ky mjedis në të cilin kemi jetuar, këta njerëz, nuk janë marrë me gjëra politike. Ata punonin në ndonjë fshat, në fushë, në Kombinat në Obiliq, këtu ishte Bellaqevci. Shumë njerëz kanë qenë këtu të frikësuar dhe filloi të tensionohej situata.

Po ndodh, po ndodh, dhe në ‘90-tat e disa vite, atëherë djalli i mori gjërat në duart e veta dhe ne flluam të urrejmë njëri tjetrin pa asnjë arsye.

Këtu jam një e huaj. Jam expat […] edhepse kam pesë vjet qe jetoj këtu, e kam mësuar gjuhën […] partneri im është nga këtu […] Dhe nuk e shoh veten si expat apo si të huaj, gjithmonë e kuptoj fjalën expat si të ngarkuar me status dhe privilegje […] sidomos këtu në Kosovë ku ka një komunitet shumë të madh ndërkombëtar […] shpesh më pyesin, ‘A punon në EULEX?’ apo, ‘A punon në KFOR?’ është ose njëra ose tjetra. Kurrë nuk mendojnë se mund të punoj në një organizatë të shoqërisë civile […]

Dhe kjo vjen me ideologji, sepse këto institucione kanë politika apo kanë implementuar këtu një punë që ka pasur pasoja ose edhe nuk i kanë përmbushur pritjet e shoqërisë së këtushme. Kështuqë po kthehemi tek ajo si ndihem këtu […] gjithmonë ndihem sikur duhet të jem më e kujdesshme sepse nuk përceptohem si njeri nga këtu […] Dhe gjithmonë mendoj, nëse njerëzit më njohin, do ta kuptojnë atë që jam duke bërë ose nuk do ta shohin si diçka, ose shpresoj se nuk do ta shohin atë si qasje patronizuese. Apo si një e huaj që mundohet t’iu tregojë atyre si funksionojnë gjërat, ‘Meqenëse kjo është një e huaj, në shtetin e saj gjërat janë ndryshe, gjërat funksionojnë dhe ajo mund të…’ Jo, në fakt, as në vendin tim gjërat nuk funksionojnë aq mirë (qeshë).

Cfarë m’u duk më interesant se gjithçka tjetër, të gjitha këto ishin përvoja shumë interesante. Por ajo që më ka gllabëruar më së shumti deri më tani, çfarë më ndjek sot e asaj dite është kur isha në qafmalin e Morinës në Vërmicë në anën shqiptare, por goxha larg nga kufiri dhe e shihja masën e njerzve që vinin. […] Kisha dalë herët në mëngjes dhe vendi ishte i zbrazët, një oficer shqiptar ishte mbështetur në mbajtëset e kufirit disi duke shikuar nga Kosova dhe natyrisht, nuk kishte trafik nga asnjëra anë, natyrisht unë isha aty me një shofer dhe një interpretues dhe thashë, ‘Pra, ku janë të gjithë?’ Ai tha, ‘A e sheh tymin atje lartë?’ {shpjegon me duar} thashë, ‘Po,’ ai tha, ‘Ai ishte kamp ushtarak i ushtrisë serbe deri para dy orësh por një grup luftëtarësh amerikanë e asgjësuan.’ Thashë, ‘Pra, supozoj se njerëzit tuaj tani po fshihen?’ Ai tha, ‘Po, të gjithë janë poshtë në bunker.’ Dhe unë thashë, ‘As ne nuk duhet të jemi këtu nën këto rrethana, me të vërtetë nuk duhet të jemi këtu sepse mund të ketë zjarr hakmarrje në secilën minutë.’ Dhe kështu u kthyem në Kukës ku na tha, ‘Shikoni, ata nuk, serbët nuk e lënë askënd të dalë deri pas orës 10:00 në mëngjes, kështuqë kthehuni në orën 11:00 dhe do t’I shihni skenat,’ dhe natyrisht ashtu ndodhi, siç u pa edhe në ‘BBC’, ‘SKY’ apo ‘CNN’. Një linjë makinash deri në Prizren duke gjarpëruar dëri në kufi dhe njerëzit në makina, makinat ishin të mbushura plot me njerëz, deri në maksimum saqë njerëzit brenda tyre shtypeshin dhe këta njerëz ishin tërësisht të traumatizuar, kjo ishte e qartë që në shikim të parë. Ishte një grua më e moshuar nga Kryqi i Kuq Zviceran e veshur me uniformë ajo që iu afrua secilës makinë dhe e godiste në krahë secilin person brenda makinës dhe në shqip i siguronte se ishin të sigurtë, se nuk ishin më në Serbi, Jugosllavi, se ishin në Shqipëri dhe ishin të sigurtë.

[…] Ato ishin gjithashtu të traumatizuara, kishin parë copa të trupave, njerëz të vdekur, jashtë, anës rrugës ku policia serbe kishte marrë njerëzit, ushtarët, paramilitarët kishin nxjerrë njerëzit nga makinat, autobusët, burrat e rinj, dhe thjesht i kishin qëlluar ata për vdekje. […] Këta njerëz pastaj erdhën në anën tjetër dhe disi filluan, disi prisnin që të afërmit e tyre që kishin ikur tashmë nga Kosova do të ishin duke i pritur atje.

Ishin të paorientuar, më kujtohen vetëm disa gra duke i lënë çantat e tyre në mes të fushës dhe duke shikuar përreth e duke mos ditur në të vërtetë ku të shkojnë, çfarë do të vinte më pas, nuk kishte një qendër pritje, asgjë. Të tjetrë kishin kaluar kufirin me traktor, një tjetër më tha se kishte menduar se do të mund të qëndronte në Gjakovë me familjen por atë mëngjes, në orën 3:00 të mëngjesit forcat serbe kishin shkuar në shtëpinë afër të tyres dhe kishin nxjerrë komshiun në oborr ku e kishin qëlluar dhe ai tha, ‘Kaq, nuk mund të duroj më shumë,’ kishte paketuar çantat, ishin futur në makinë dhe kishin ikur brenda minutash.