Hulumtimi mbi Prishtinën fokusohet në kulturë, histori dhe arkitekturë. Këto dimensione trajtohen përmes rrëfimeve personale dhe mundohen të ofrojnë një mori narrativash nga perspektiva të shumta, duke demokratizuar diskursin publik dhe mënyrën se si historitë lokale tregohen. Me anë të tregimtarisë digjitale duam t’i vëjmë në pah shumë fytyra të këtij qyteti dhe të kontribuojmë drejt një kuptimi më të shtresëzuar të zhvillimeve socio-ekonomike dhe urbanistike, duke filluar nga periudha mes dy luftërave botërore deri më sot.

Projekti Prishtina është pjesë e projektit „Dialogu ndërmjet komuniteteve përmes ruajtjes gjithëpërfshirëse të trashëgimisë kulturore” i financuar nga Instrumenti i Bashkimit Evropian që kontribuon për Paqe dhe Stabilitet (IcSP) dhe zbatuar nga Programi për Zhvilim i Kombeve të Bashkuara (UNDP) në Kosovë.

Dilaver Pepa

Fotograf

Filloi me zanatin e fotografit… kapak-kapak, kapak-kapak, fillunë motrat… i kom pasë tri motra. Njona… e madhja nuk ka punu. Lirije Pepa ka punu, ajo e dyta me Mersije Pepën. Ato jonë që kanë punu tonë jetën faktikisht me fotografi. […] Të gjithë jem marrë faktikisht me fotografi, krejt familja, përveç nanës edhe motrës t’madhe (qesh). […] i kom pasë nëntë vjet, dhjetë vjet s’po di tash pak ma asi… E u bo ndryshimi i lejenjoftimeve. Në fshatrat në Dukagjin pak ish problem gratë me ardhë me u fotografu e… a din, situata ka qenë e tillë pak… pak a shumë. Edhe erdh një… kryefshatari i Prilepit sa m’kujtohet, nifarë Dulje, i kanë thanë. Edhe me babën tu bisedu… kjo ka qenë vitet ‘69-ta, ‘68-të… s’po di tash tamon a din mos… ‘A mundeni me ardhë me fotografu?’ Ai e ditke që motra punon asi edhe u murrëm vesh, me babën, me motrën… edhe shkumë unë e motra. Unë isha fëmijë, unë me ia mbajtë jo mrapavijën, jo diçka me i ndihmu. Edhe fillumë prej fshatit Prilep, kështu që krejt fshatrat e Dukagjinit, me Prilep e tuj ardhë kah Deçani e… Strellci e këndej… këndej anën tjetër kah Prishtina, Zahaqi e kto që i kem fotografu. Ka qenë një punë bajegi e madhe atëherë.

Lirije Pepa

Fotografe

Ka qenë rus, a ka qenë sërb nuk e di, nji Pier. Na i thojshim axha Pier, ai ka qenë fotograf i vjetër. Ai ma ka pasë bo mu nji fotografi në mindil, po më ka hup, a din. […] Ai në Pejë, mjeshtri i… e thirrshin qishtu, po i vorfun a din, si rrugaç u duke kështu, po ka qenë fotografi i parë në atë kohë, yyyh {onomatope} sa e di une, atëherë ka qenë i vjetër e le mo… Edhe majstor [serbisht – mjeshtër] Pero e thirrshin a din, mjeshtër Pero. E ai asi shumë më dojke, a din, edhe ma pat bo fotografinë në asi {tregon pëllëmbën e dorës}, u çuditsha qysh bon ashtu fotografia sikur tash që dalin, por në mënyrë primitive ajo ka qenë, zhvillimi e krejt. Qishtu i kom mësu brez pas brezi. 

Shpesh kom qenë edhe kështu ma tinëz babës, kur dikush thojke, ‘Hin e zhvilloma filmin!’ U tutsha mos po pisket, se ai ka qenë shumë preciz se mos p’e prish a diçka edhe qashtu u msohsha, se pa rreziku nuk mujshe as… Mandej ka qenë punë në atë kohë, për shembull ushtria. U fotografojshin të dilleve. U dufke me ju bo nëpër ato maskat a din, ‘Mos më harro!’ E a din qysh e kanë pasë me përkushtime të ndryshme. E ato u duhshin në fotokopiro-aparat, krejt ka qenë nji armatë (qesh) e tëra me aparatura të ndryshme në atë kohë.

Gordana Gjoriq

Ndërmarrëse

Ne edhe në atë kohë, por nëse mund të them tregimet janë të ndryshme por në kohën e ish-Jugosllavisë, në kohën e komunizmit, ne i kemi festuar festat tona dhe babai im edhe pse ka qenë luftëtarë dhe ka luftuar në kohën e atyre luftërave të mëdha që kanë qenë, ne të gjithë këtu, sidomos në këtë fshat, të gjithë i kemi festuar festat tona. Festa jonë familjare ka qenë Shën Gjergji dhe normalisht që atëherë kemi përgaditur të gjitha në atë kohë, dhe çka kemi pasur mundësi sepse nuk kemi qenë ashtu të pasur, dhe patjetër është përgaditur ajo që atëherë ka qenë e rëndësishme, dhe kemi pasur mysafirë, e di si fëmijë i gëzoheshim atyre ditëve të festës që zgjasnin nga një ditë dy-tri edhe mysafirëve që na vinin normalisht në atë kohë edhe ato shoqërimet që i kemi pasur në kohën e festave. Domethënë ajo është, e të mos flasim për Krishtlindje, Pashkët, dua të them janë festuar ashtu siç festohen sot dhe kjo është diçka që është pjesë e traditës sonë të cilën e kemi kultivuar dhe do ta kultivojmë në të ardhmen.

Lubomir Maksimoviq

Profesor

…gjyshi im e ka ditur gjuhën turke dhe ka qenë i shkolluar, ka qenë në gjimnazin turk, ka mësuar në Shkup, e ka qenë një plak shumë inteligjent. Ata kanë pasur, dy vëllezërit e tij në atë familje njëri është marrur me bujqësi, vetëm me bujqësi, e njëri është marrur me bagëti, sepse atëherë i kanë pasur ato shtallat në përdhes dhe ai vetëm është marrur me, ka marrur dru për dimër dhe nevoja të tjera, gjyshi vetëm e ka veshur atë veshjen ceremoniale, bardh e zi me çakshirë, me opinga, dhe ai gjithnjë ka qenë prezent në kisha gjatë liturgjive. […] Çfarë ka ditur gjyshi im, unë do t’ju tregoj vetëm një anekdotë, mua më vjen keq që nuk kam mundur ta shënoj këtë diku para se të vdes, kur vdiq ‘89-tën, çfarë ka… pas 19 vitesh… 19 vitet e fundit, kërkoj falje, diku periudha prej ‘88-tës, ai u verbua, ka qenë 19 vite i verbër, gjyshja ka qenë e palëvizshme, goditje në tru, dhe kështu në një divan e ulur gjyshja, {tregon përballë} në divanin tjetër i ulur gjyshi, prej mërzisë që të bëjnë diçka ai e merr një kilogram kafe në kokrra dhe në divan afër dorës së djathtë i ka numëruar sa ka kokrra në një kilogram kafe. Unë vetes kurrë nuk do t’ia fal që këtë nuk e kam shkruar në pesë fjali por ja që ka kaluar {ngrit duart lart}. Pastaj çka, saktë e ka ditur sa kokrra ka në kafe, saktë e ka ditur mullirin sa herë duhet ta kthej për ta bluar një kilogram kafe dhe saktë e ka ditur sa kokrra janë në atë mulli (buzëqesh).

Belul Mustafi

Pronar i ëmbëltorës "Elida"

Ai arkitekti thotë, ‘Kjo do t’bahet restaurant’. Mahmuti thotë, ‘Kjo do t’bahet ambëltore’. Se ky i thotë ‘Ç’kita e due, ç’këtë e due’.  ‘Po unë e kom projektue restoran, ti po m’thu ambëltore’. Ai [Mahmuti] thotë, ‘Unë po të thom ambëltore, ti po më thu restoran’. A e kupton? [I drejtohet intervistueses]. Edhe ashtu vendoset, si kanë vendosë. 

Thotë, ‘Veç me nji kusht, do ta bëjë si do t’thom unë, edhe enterierin mrena’. Edhe ai enterier, qiky enterier është prej ‘78-ës. […] Atëherë pranon baba im, ‘Do ta bëj si do të thoni ju, vetëm se do t’bahet ambëltore’. Edhe hapet me 19.11.1978 ‘Elida’.

[…] Historia e emrit është, siç thashë përpara që baba jem u shoqnu me Mahmut Bakallin deri në momentin e fundit, mandej ai u bo shkaku, motivi edhe arsyeja që ne erdhëm në ‘Elidë’. Edhe Elida, çika e Mahmut Bakallit, ashtu që s’kem mujtë me ja shpërbly me diçka tjetër, baba jem ka thanë që, ‘Ja lajmë ambëltores emrin e Elidës’. Për atë ka qenë dhuratë e jashtëzakonshme, dhuratë që nuk vlerësohet…

Zenun Çelaj

Gazetar

Tash ka ni histori edhe Pallati. U nisë dhe në disa vende iu ka vu gurëthemeli, veç iu ka vu gurëthemeli nuk osht’, nuk osht’ realizu. […] Aty osht’ vu ma s’pari gurëthemeli për ‘Rilindjen’, Fadil Hoxha e ka vu po nuk osht’ ndërtue. Mandej e kanë vu ni gurëthemel dikun knej mas stadionit, mas stadionit jo po knej ma… te lulishtja dikund qaty. Prapë nuk osht’ ndërtue. Mandej kanë vu gurëthemel ku osht’ tash Grandi edhe gjithnji Fadil Hoxha. Tash ka nji histori interesante për këtë rast.

Imer Shkreli, ni gazetar i ‘Rilindjes’ ka qenë, shkrunte edhe humoreska. Edhe ai e bën, ‘Njeriu me gurë në krahë’ humoreskën edhe e përshkrun krejt këtë, por pa e përmend emrin e Fadil Hoxhës. Ai bohet problem politik e përjashtun prej partie, se ai u tall me të. E tash domethanë mas gjithë kësaj erdhi Ismail Bajraj në krye të ‘Rilindjes’, ka vdekë edhe ai edhe ai i hyni me shumë… me seriozitet po u ba projekti, u sigurun edhe investimet edhe filloi ndërtimi i Pallatit të Shtypit, ndoshta ‘70-‘71 dikund. Ekziston kjo e dhanë po tash s’po e kujtoj. Për katër-pesë vjet osht’ krye.

Mahmut Mumci

Pulmolog

Në Tregun e Vjetër, andej ku do të hynit në rrugën e litar bërësve, aty ishte një sinagogë. Në pazar, përveç popullit turk dhe shqiptar të Prishtinës, populli hebre gjithashtu kishte dyqane. Prej atëherë, personalisht më kujtohen dy dyqane ku bënin jorgane, një ortar, dhe i di gjithashtu edhe dy rrobaqepës. Karakusheviq Nasko, çifut, ai ishte orator. Nga familja Prliçeviq, ata gjithashtu ishin familje me prejardhje hebreje, ata kanë qenë rrobaqepës. Këta ishin disa prej mjeshtërve të vjetër në atë pazar.

Ku saktësisht ka qenë sinagoga?

Eh, tash sinagoga, ju e dini sot ndërtesën e Kuvendit, prapa hyrjes ose hyrjes më të madhe të saj është atje, pikërisht përpara saj. Sinagoga nuk ishte kur ata shkatërruan atë zonë, sinagoga u zhvendos, dhe akoma qëndron deri në këtë ditë në vendin ku u zhvendos. Shtëpia e Eminçikut, Muzeu Etnologjik i tanishëm, përpara atij muzeu, sinagoga është zhvendosur atje.

Dhe familjet hebreje, ata kanë ikur?

Familjet hebreje, bazuar në atë që unë di, kishte shumë familje këtu gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe ata u fshehën nga familjet e vjetra këtu në qytet gjatë atyre kohërave, i mbrojtën. Disa prej tyre u kapën nga pushtuesit gjermanë dhe u dërguan në kampe. Dhe më vonë, mendoj se pas vitit 1947, kur u krijua Izraeli, ata kanë lëvizur ngadalë atje. Mbaj mend drejtë mbi Taukbahçe, vendin e quajtur varrezë hebreje. Meqenëse nuk ishte shumë larg nga lagja ime, shkonim atje shpesh. Ka qenë ndoshta, nuk e di numrin e saktë, por rreth dymbëdhjetë varre të mëdha, sarkofagë. Ne shkonim ngjiteshim mbi to, rreziteshim të shtrirë, mbi gurë. Kishte simbole çifute dhe shkrime hebraike mbi to. Unë nuk e di nëse ky vend është ende atje, kisha dëgjuar se kishin mbetur dy deri në katër varre dhe e kishin marrë nën mbrojtje. Por unë nuk e kam parë që nga ajo kohë.

Edmond (Edi) Pruthi

Ndërmarrës

Kemi pasë shumë, shumë lojëra. […] Prej ma të njofturve, lojërave ma të njohura u kanë Autofront, Autron i thojshin shqiptartë. Me kerr, me ferrari. U kanë njoni me femnën e vet edhe shkojshin në Miami apo ku po don me shku, e zgjedhshe aty ku po don me shku. Edhe ka qenë me timon kështu edhe kur hishe anash të dridhke ajo kështu (qeshë). Pak me qenë si ni iluzion i realitetit.

Masnej u kanë Operation Wolf edhe Operation Bear, dy lloj t’emrave i ka pasë. Po ne ktu, klientat i thojshin automati A47 me pushkë kështu. Ka qenë shumë e madhe si video lojë edhe për me i punu senzori i qasaj pushke, a çka është ajo, për me punu senzori, për me punu në ekran nuk mundesh direkt në ekran po ka qenë pasqyre e pastaj mirroring. […]

Nashta edhe në vitet e ‘90-ta ato sene janë kanë të popullarizume pak ma shumë kështu (qeshë), po ktu na veç në lojë. Edhe Mortal Kombati ka qenë. Mortal Kombati si tash që janë Fortnite e kto. Atëherë u kanë Mortal Kombati. Kick off u kanë ni lojë me futboll tash e ki Fifa kto që janë ma të reja. Kto lojërat që po i përmendi kto krejt janë dy dimensionale.

Isa Rexha

Ekonomist

Unë i kom ditë… t’gjitha gjanat i di në Grand [Hotel], çdo send, mos t’thom edhe me lugë sa ka pasë Grandi e kom ditë, se unë i kom kry gjithmonë barazimet, regjistrimet, barazimet. Nuk ka pikë në Grand që une nuk e njoh në detaje. Ma mirë i njoh, po flas kështu, dhomat une se që i njeh nikoqirja. Ma mirë e njoh depon une se që e njeh depoisti apo i ka njoftë depoisti. Ma mirë e kom ditë une çka ka n’depo se që e ka ditë depoisti apo kuzhina invertarin e vet të cilin e ka përdorë. Se unë jom përmeqatë çdo muj, s’paku ni herë n’muj me to. Regjistrime, barazime, domethanë…

I keni pasë edhe lugtë e juja, masi i përmende lugtë. I keni pasë lugtë me mbishkrime? 

Po.

Kush ua ka maru ato?

Ato i kemi porosit… na ato i kemi pasë, po tash masi veç po don me ditë për invertarin në kohën kur osht’ maru Grandi, Tita, po flas apet për Titën, e ka pru invertarin e vet për 300 persona krejt flakë në argjend, invertari i argjend për 300 persona. Do të thotë, kur thom për 300 persona me t’gjitha. Me përjashtim, çka s’kanë mujt me u bo në flakë të argjend janë kanë kristal, kristal i klasit t’parë. Invertarin në flakë të argjend e ka punu “Famipa” e Prizrenit, “Famipa” e Prizrenit.

Po t’thom ni kujdes shumë t’veçantë, realiteti qysh osht’, osht’. Mirë me pranue ni… shumë osht’ i veçantë që invertarin fisnik na e kemi qujtë ktyneherë, argjend, fisnik, osht’ përcjellë nga policia serbe çdo gjashtë muj iu ka bo regjistrimi. Nuk ka guxoft me mungu asni send.

Jakup Qeshmexhiu

Rrobaqepës

Prishtinën e mbaj në mend fort mirë se kom punu në ni Çarshi, që as Bash Çarshia e Sarajevës nuk u kanën, as Bitpazari i Shkupit s’ka qenë ma mirë se Çarshia jonë. Po fatkeqësisht në atë kohë qysh sundojke okupatori edhe shtike kapak kapak me rrxue e me hupë atë estetikë të qytetit tonë, edhe e arriti qëllimin. Po ma shumë e kanë arritë qëllimin kta tontë. Edhe kom punue zanatin prej moshës 14 vjeçare.

Shkollën e mesme e kom krye ish “28 Nëntori” në shkollën e mesme të nxënësve në ekonomi. Kto rrugë kanë qenë kalldërma, kalldërma e din çka domethanë, me gurë kanë qenë. Rruga jonë ka qenë ma krejt lloq atëherë, tani masanej u shtru kalldërme. Prej kalldërmit filloi, filloi, jo apet gurë me asi tani jo me u shtru me beton. Tash osht’ me beton veç sikur me kanë me gurë, njejtë.

Qyteti ka qenë… tash fakt që u ndërtu po larg, larg, larg ma i bukur u dokë atëherë sesa qitash. Po qe besa edhe njerëzit kanë qenë ma të mirë se qitash, nuk ka pasë urrejtje njëri ndaj tjetrit.