Ernest Koliqi atëhere i ka çu tre qind arsimtarë këtu në Kosovë. Krejt anë e mbanë, nëpër fshat e krejt, u hapën shkollat shqipe. Në Mitrovicë, Bedri Gjinaj, ai ka qenë i lindun edhe i rritun në Mitrovicë, po i shkollum në Shqipëri. Si shkojshin atëhere msheftas… por shumë i aftë, tepër i aftë ka qenë. Aty kur kom shku, jo veç unë, por krejt klasën, spjegimi i parë ka qenë flamuri. Unë veç e kisha të njoftun, mirëpo ai spjegim i tina ka qenë si ngjitësi, tu ngjitke në tru menjihere çkado që flitke. Edhe filloi, mandej na tha, ‘Hajde tash te mësojmë kangën e flamurit.'{Reciton}

 ‘O ti flamur kuq e zi,

sa gaz e dashuri që të valon,

zemra gufon me ty

me ty përpara nëpër fushë e ara

nëpër mal e përroje

do të luftoj pa droje

 edhe e vogël pse jom

 si ushtar do të thom,

Sot që na ka ardhë dita e lirisë, 

Rrnoftë flamuri i Shqipënisë’. 

Kur kom shku në shtëpi ja kom recitu babës, çfarë t’përqafni m’ka bo, lotë i shkun prej gëzimit. Natyrisht ai jo vetëm… Ai vit shkollor ka qenë si me qenë nja dhjetë vjet shkollim. Çdo gja që na ka spjegu, dhe spjegimet i ka pasë qasi soji që i kuptojshe dhe menjëherë i përvetësojshe.”

Më i vjetri filloi me procedurat. ‘P’e hapim mledhjen e srezit, a ka kush propozim për predsednik?’ Ndonjëherë flisnim në shqip, ndonjëherë në serbisht (qesh)… Stanoja Aksic ngritet në këmbë, ai ka qenë Sekretari i Komitetit të Komunës, një njeri i fortë dhe i cili i ka besu në rini, në dhënjen e mundësive. Unë në emrin e krejtve, në bazë të nenit, kështu kështu, bazuar në ligjin, kemi propozim Şerafedin Süleyman, momentalisht është në Prizren. Ata nuk e dinin që unë isha kthyer. Dikush thotë, ‘Jo, jo, këtu është!’ ‘Le t’çohët’, unë çohem. Koridori është i mbushur, sicili është i ngazëllyer se kush do të zgjedhet. ‘A ka ndonjë propozim tjetër?’ ‘Nuk ka.’ ‘T’lutna kryetarin’. Ngjitem shkallave [të binës]. Unë isha shumë i ri, 28-29 vjet. Unë nuk e shoh askën atje poshtë. Sytë më terrohen. Shkova aty, u ula dhe nxorra fletorën. I falenderova me pak fjalë në serbisht dhe shqip.

Mas Luftës Dytë Botërore kemi jetu në ni shtet sekular, edhe tash jemi shtet sekular, por pjesa dërmuse e njerëzve kanë qenë ateistë. Çka e di une për religjionin? E di prej nonës në shpi. Kur kanë qenë festat hebreje, nona na tregojke, përgatitke çka duhet me përgatit për atë ditë, por [kjo ishte] në kuadër të familjes. Bie fjala, kur kemi pasë festën e passoverit, nona ime gjithmonë kur bojke oriz me pulat ma jepke kambën e pulës, por për passover vetëm krahun më jepke sepse sipas adetit hebrejve duhet fmija me mësu me fluturu. U ankojsha unë, ‘Bre mami kështu… a s’bon [kambën]?’

Në këtë intervistë, Adem Pajaziti rrëfen për babain e tij, Shabanin, i cili kishte përjetuar një nga ngjarjet më të errëta të dhunës partizane në fund marsin e vitit 1945, shumë kohë pas çlirimit të Kosovës nga okupimi gjerman. Ky është rrëfimi për rekrutimin e dhunshëm të mijëra shqiptarëve nga Kosova; për marshimin e tyre të pashpresë nëpër malet e bregdetit malazez; për torturat e përjetuara gjatë  atij marshimi; si dhe për vrasjen masive pas arritjes së  tyre në  Tivar. Para vdekjes, Shabani i kishte dhënë  një intervistë  djalit të  tij, të cilën mund t’a gjeni këtu. […] Interesant se lufta i lidhë njerëzit shumë. N’fshat tonin kanë qenë dhjetë n’qat’, të gjithë kanë mbijetu. Dhe ata disa kanë migru, kanë dalë nëpër tjera, po mendoj n’tjera qytete mrena Kosovës. Por ata që kanë qenë aty janë shoqëru mes veti dhe e kanë pasë ni afërsi, dhe çdo herë i kanë thanë njani-tjetrit si shok i luftës, nuk i ka thanë n’emën po shok i luftës, ‘Ky shoku i luftës, shoku i luftës’. Po asnihere kur janë ba t’gjithë s’bashku, edhe nëse kem pasë iniciativë, ose kem ba përpjekje me i shti me spjegu, as nuk kanë dashtë asnihere me e spjegu. Individualisht e spjegojshin, e tregojshin si ka ndodhë; kur ishin s’bashku nuk dojshin fare, edhe thojshin, ‘A na keni marrë me na gjyku këtu për këtë rast, a çka po doni? S’e shpjegojmë, s’e tregojmë fare!’

Fshati si fshat i joni tash jonë bo pak ma shumë ushtarë, po unë kisha me vepru’ si t’isha pytë unë, t’isha kanë faktor… i gjithë populli shqiptar u kanë n’luftë, të gjithë janë veteranë t’luftës, për mu po flas. Jo me dallu’ tash kshtu, mu s’po m’pëlqen kështu. Pse edhe nana që e ka dhonë bukën, edhe ajo që i ka strehu’ fminë, edhe njeriu që s’u nda prej familjes t’vet, edhe njeriu e ka ditë që po vrahet edhe s’ka hekë dorë nga ajo, se populli shqiptar u kanë shumë i vogël dhe jonë bo shumë ushtarë. Po ma mirë u kanë si n’Francë të gjithë me i bo ushtarë, me i bo veteranë t’luftës po flas, veteranë. Se sistemi jugosllav u kanë shumë i keq, po edhe ni gru n’rast se ja ka la dikujt do kpuca, ja ni parë qorapa e kanë shkru’ që e ka nihmu’ ushtrinë. Shqiptarët tonë kanë punu’ për luftën, prej akademikut deri te bujku.