…nuk ka qenë tendenca me i jap konotacion politik. Ka qenë më tepër për me jap konotacion humanitar, sepse familjet me ditë t’tana, me javë t’tana ka qenë të rrethekuara. Nuk kanë pasë lëvizje t’lirë, domethonë me dalë më u furnizu me ushqim e me gjana tjera. Edhe kjo ka qenë. Domethonë, ne si nana, si femra, me bashkëndje me nanat në atë kohë në Drenicë, të cilat nuk kanë pasë ushqim për fëmijët e tyre. […] Edhe e di që kemi qenë si, domethonë ka qenë si kolonë edhe anash kanë qenë forcat policore. Deri sa kemi mrri në atë pikë, mandej nuk na kanë leju me shku ma tutje. [Gratë] Kanë kërku me negociu, mirëpo nuk kanë qenë të gatshëm. Ashtu në mënyrë, me fjali urdhërore na kanë thanë, ‘Duheni mu kthy, përndryshe nuk mujmë me rreziku, sepse mandej mundet me ju ndodh diçka, s’mujmë me ju mbrojtë…’

Familja ime vjen nga familje e përzirer. Babi im ka vdekë si musliman. Edhe për shkak të ramazanit e kanë largu nga partia. Ndërsa nëna është shqiptaro-hebreje. Ne në familje jemi rritë me të gjitha religjionet tradicionale. Ne fëmijët shumica jemi të pagëzuar. Kështu që jemi një përzierje do të thoja interesante e kulturave të ndryshme. Sepse në fund të fundit religjioni është diçka që është veç për vete jo edhe për të tjerët. […] Të rritesh në një ambient ku kusherinjët e tu janë të një përkatësie tjetër fetare, dhe ti ke mundësi të bësh një zgjedhje tjetër është… Nuk ka qenë mirë e pranuar atë kohë. […] Mua m’kujtohet kur ishin festat e ndryshme, ishte sidomos festa e bajramit, gjithë lagjja bënin bakllava, edhe nëna ime bënte bakllava. Vinin festat tjera, nëna ime bënte një ushqim më të veçantë, por nuk e bënte të madhe, kështu që ishte interesant. Ajo çka mbaj në mend unë është festat e shtatorit, ajo festa kur bëhej buka e re edhe zihej gruri, dhe rrushi e krejt këto. Qatëhere neve na dukej intereant, ‘Ah gjyshërit do vijnë…’ edhe ishte interesant. Tek më vonë e kemi kuptuar që është traditë tjetër ajo.

Kur po m’bjen zilja mua te dera. Kur dola te dera ni kojshike gjermane, se kemi shku shumë mirë me ata kojshitë, tha, ‘Zonja Gërvalla,’ tha, ‘shpejtë’ tha, ‘se kështu kështu ka ndodhë’. Tha, ‘I kanë plagosë’ tha, ‘jonë…’ Dola qashtu si isha prej shpije. Dola shpejt! Kur shkova atje dera ishte hapur. […] Edhe ni trup poshtë kishte ra, ish konë Kadria. Jusufi kish qenë përmas. Kadria kish ra n’tokë.[…] Kur u afrova une e pashë, se s’disha une kush osht’ ku, e pashë trupin, e pashë që ishte Kadria. Kur Jusufi tha se… gjithnji m’ka thirrë çikë, se qysh çikë m’ka njoftë si fmi, edhe çikë, çikë… ‘Çikë,’ tha, ‘qe ku jam’. […] I thashë, ‘Ha, Jusuf, ku e ki, ku e…’ Tha, ‘E kom në bark,’ tha, ‘edhe n’shpinë’. Se Jusufi ka qenë përmas e ka mujt me lëvizë. Tha, ‘Po, kqyrma Bardhin,’ tha, ‘a osht’ gjallë?’ Tha, ‘Se s’po nihet.’ Tha, ‘Vëlla!’

 

Nejti policia deri në nji e gjysë aty me neve gjithë kohën. Në nji e gjysë erdhi ni polic, tha, ‘Jusufin e kanë bo operacion, osht’ ma mirë’, tha. U gzum na. Bile njoni. […] Thirra n’telefon atë, atë të Ambasadës [së Shqipërisë]. I tregova. Ai Ambasadës e ka thirrë dikon tjetër. Edhe në ora tetë të mëngjesit ka ardhë nji prej Munihut, nji Misin Mavraj erdhi. Me atë hypëm kerrit edhe shkum n’spital se s’dishim mo kurgjo. Iku policia, ikën gjithë. […] ‘Kemi ardhë me pytë për Jusuf Gërvallën, kështu kështu’, tha. Ai meniherë tha, ‘Ka dekë’, i tha atij, ‘ka dekë’. ‘Jo, jo’, tha, ‘kanë ardhë tre,’ tha, “dy kanë dekë e njoni…’ Tha, i çoi tre gishta, ‘Të tre kanë dekë’, tha ai.

… njenës diku ka rrethi i Istogut ia kishin vra babën edhe ajo s’dojke me falë, familja po, e ajo s’dojke me falë, tmerr ka qenë rasti. Edhe ajo e kishte emrin [Besa], po tashti ia kish dhonë fjalën, besën babës të vet që unë s’kom me falë gjakun, kom me ta nxirr hakun. Kështu që, të nesërmen shkum na edhe nuk e fali. Edhe kur u ktheva unë në shpi po i thom babës, ‘Babë,’ thashë, ‘du me të pyet diçka’. Babi tha, ‘Çka?’ I thashë, ‘Nji, kshtu nji pyetje,’ thashë, ‘për shembull larg qoftë me të pasë vra dikush ty,’ thashë, ‘e ti me më thanë merrma gjakun, unë me të premtu që kom me ta marrë gjakun, e tash m’u kërku prej popullit e për hir të lëvizjes m’u kërku me falë gjakun që ta kom premtu ty që e marrë hakun, e me falë çka kishe thanë ti? A ish dashtë unë me falë, a asht’ dashtë premtimin me mbajtë?’ Tha, ‘Kur asht’ çështja kombëtare,’ tha, ‘kurrë premtim mos mbaj, personal. Premtimet personale thyhen për çështje kombëtare. Gjithçka,’ tha, ‘jo veç mu, por krejt familjen me ta vra, a kërkon kombi, a kërkon flamuri,’ tha, ‘duhet jo më falë, por duhet edhe jetën me dhanë. Kështu që,’  tha, ‘qekjo asht’t përgjegja jeme, për çështje kombëtare, për flamur’.

Kështu që, pak a shumë u preka, mendova pse ajo çika nuk po e falë, kështu që javën tjetër veç ish pajtu ajo, ish pajtu që do ta falë edhe shkum. Masandej, mas dy javëve kemi shku edhe e fali gjakun, por më kujtohet tronditja shpirtënore e asaj vajzës, kurrë s’kom me harru, ajo, bisteki i saj. Kur hyni në dhomë, më shumë na qanim sesa që qante ajo. Tmerr, tmerr!

Kur n’ata [moment] po vjen ni bashkëpunëtor që u kanë i Këshillit, aty që ka punu n’Këshill goxha n’moshë i vjetër, Ismeti, po mbiemni i tij nuk m’kujtohet edhe po thotë, ‘Pasha Zotin, ti vajzë, Zahrije, Këshilli u rrethue krejt me inspektorë’, tha, ‘edhe p’e kërkojnë një vajzë me flokë kaçurrele’. Edhe i kisha flokët e gjata domethanë deri këtu {tregon gjatësinë e flokëve me duar}, i kisha kaçurrela flokët, krejt… edhe njeri i ri atëhere, ndryshe. Tash s’kish tjetër vajzë me flokë kaçurrela përveç meje (qeshë). Aty, po m’thotë Ibra, Ibrahim Makolli, ‘Po çka kanë punë ata me Zahrinë? Zahria osht’ me post t’vogël’. A po m’kupton? Ata s’pe dijnë se kush përcjellet, çfarë punë kom kry edhe qysh m’kanë përcjellë ata edhe qysh i kanë ditë punët sikur policët për shembull.

Edhe thanë, ‘Në qoftë se o për me na marrë, une jom sekretar i Këshillit, Behgjet Shala, ti je anëtar i kryesisë, baci Adem, kryetar’, tha, ‘[të] na marrin neve t’mëdhajëve, s’kanë punë me Zahrijen’. ‘Ani Zahri, a ki hongër bukë’? Thashë, ‘Jo, s’kom hangër’. Hajde, qitu afër Këshillit o ni burektore, e hamë kah nji burek”. […] Kur taman jena dalë, t’mu kanë vërsulë mu, drejtë te unë inspektorët edhe papritmas m’kanë kapë edhe m’kanë kontrollu se kanë menu që kam armë edhe jom e armatost. Edhe une e nxorra veç letërnjoftimin n’dorë edhe ma panë aty edhe tash Behgjetin ata s’kanë dashtë me marrë, me siguri… po edhe mu, edhe Ibrahim Makollin. Po, për Ibrahim Makollin kanë menu që osht’ Agron Ramadani. Se këta përmes telefonit, kur ka folë Agroni me zonën e Llaushës atje n’telefon, krejt përgjimet përmes telefonit i kanë bo.

Edhe n’atë moment, kur na kanë marrë Ibrahimin e mu, na kanë futë n’makinë edhe i kanë mbyllë dyert edhe ai e ka lajmru stacionin aty kryesor 92-shin, tha, po ia ban n’serbisht e unë e kuptova menihere, tha, ‘E morrëm Zahrijen edhe Agron Ramadanin’.