Kam shkuar, po të them kam shkuar në shkollë deri në klasën e katërt. Por kam shkuar e nuk kam shkuar. E di si ka qenë tek ne janjevasit aty të shumtë kanë gabuar dhe tani ndoshta po pendohen. Unë kam qenë ashtu fëmijë për shtëpi. Nëna më lejonte unë budallaqe nuk kam qenë kur i kam kaluar gjithë ato vende dhe shkollën. Por ata të gjithë thonin vajza martohet, kinse e di, pse i nevojitet shkolla ajo duhet t’i laj pelenat. E djali edhe ashtu ka me qu pako, kinse të punoj nëpër treg. Kështu ka qenë. 

Pastaj nëna lindte, atje rrëmonin, nëna herë më lejonte në shkollë herë jo. ‘Ajo do të martohet, çfarë shkolle?!’ Kështu. E kur atë vëllaun, po të them kur e ka lindur, unë kam qenë një muaj në shtëpi nuk më lejonte në shkollë dhe ka dal që të paguhet dënimi. Në klasën e katërt kam qenë për të dal në të pestën. Dënimin e ka paguar shumë pastaj më ka lënë të shkoj në shkollë, por pa fletore, pa libër, kam humbur kohë në shkollë. 

Tri vite pastaj kur kam kaluar nga e katërta në të pestën, tri vite kam shkuar në të pestën. Ja, tani  gjithmonë bëj shaka në shkollë i them kësaj drejtoreshës dhe këtyre, ‘Ma jepni diplomën’. Më thonë, ‘Pse Marija?’ ‘Por, unë kam shkuar në shkollë, dua diplomë.’ Ajo më thotë, ‘Si diplomën? Por, thashë, ‘Unë kam shkuar tri vite edhe kjo do të thotë diçka. E di çfarë edhe kjo është sakrificë. E jo vetëm diploma ashtu, diplomën dua të ma japësh’. I thashë, ‘Askund nuk do ta dorëzoj, nuk po më nevojitet për punë, por si…’ Dhë më kanë premtuar që do të ma bëjnë një sikur i kam përfunduar tetë klasë, dua ta fus në kornizë ta kem, sepse tri vite në të pestën kam qenë. 

Janjeva njihet për zanatlinjë edhe qarkullon një anekdotë, qarkullon një anekdotë se, thuhet, është bartë prej gojës në gojë, po t’shkrume nuk ka kurgjo po… me gjase kur paska ardhë Nastradini në Janjevë edhe i paska pytë janjevasit… Në të vërtetë para se me i pytë çka po bojnë ai qenka lavdëruar se e paska nji kopsht, laknat shumë t’mdhaja, që s’ka kasë që i zen laknat e mija. Edhe tash në vazhdën e kësaj janjevasit e kanë majtë n’men çka ka thanë kur ka ardhë për herë t’parë. Kur ka ardhë për herë t’dytë ata tu punu me çekana, tu trokitë, e ka pytë njonin, ‘Çka po punojnë kta?’ ‘O jonë tu e maru atë kasën e madhe për laknën tane’. Kështu që, ai kur e pa që e kanë… paska pasë nem kishe, ‘Mos u bofsh as shehër, as katun’. Dhe prej asaj neme na ka metë neve që s’jem as shehër as katun si Janjevë.

Janjeva atëherë në fëmijërinë time si më kujtohet mua ka qenë me të vërtetë në një lulëzim të madh apo në rilindje. Kështu që ne kemi pasur çdo gjë në Janjevë. Ka qenë një qytezë e vogël, e cila i ka pasur të gjitha që i nevojiten njerëzve, qytetarëve për jetë. Do të thotë të gjitha llojet e dyqaneve, të gjitha llojet e shitoreve. Jo vetëm ne që kemi punuar por ka pasur edhe në qendër në të ashtuquajturën Çarshia, ku është zhvilluar ajo jeta tregtare.

Do të thotë prej mëngjesit, mëngjesit të hershëm kur nga kisha dëgjoheshin këmbanat përshëndetëse, njerëzit zgjoheshin dhe përgaditeshin për punën e tyre, ata të cilët shkonin nëpër dyqane, të cilët shkonin për tregti apo për prodhim, dikush bujqësi. Kryesorja gjithë ditën punohej. Në mbrëmje këmbana prapë kumbonte dhe kjo ishte shenja që duhet të ndalohej puna sepse fillon shërbesa në kishë dhe atëherë e ndalonin punën. Dhe pas kësaj meshkujt, burrat, të zotët e shtëpive dilnin në Çarshi, në qendër dhe aty dakordoheshin për punët, bizneset, tregtinë, shitjen, shkëmbimin e artikujve.

Të vjetrit tonë i kanë pasur rreth 300 hektarë me hardhi të rrushit. Ne themi se ato janë gërmuar me dorë, rrëmim është thënë atëherë, e dini thoshin të rrëmosh. Duhej të gërmosh së paku gjysmë metër thellësi që ta mbjellësh hardhinë. Dhe në vitin e tretë vinte hardhia. E në ndërkohë, aty është vendosur qepa. Ne i themi karamid, qepa është mbjellur aty, do të thotë për të mbirë hardhia.  

Dhe tani, po bjen fjala kishte edhe bodrume të rakisë dhe verërave. Bodrumet e njohura. Rahoveci pastaj është ndërtuar. Në këto kodrat tona kanë qenë romakët. Ata kanë pasur vreshta pastaj ashtu, është bërë shkretëtirë kur janë tërhequr ata. Tonët kanë ardhur dhe kanë filluar prapë gërmimin. Mendoj kanë gërmuar kanë mbjellur hardhi, hardhi. Kemi pasur rrush të zi, të bardhë, hamburg. I kemi pasur të gjitha llojet e rrushit që ekzistonin në ish Jugosllavi. Dhe të gjitha llojet e qershive i kemi pasur, kajsia, molla, dardha. 

Dhe tonët kanë qenë atëherë që themi ne tregtarë shëtitës. Ashtu i quanim ne skitači. Dhe ata ku do që shkonin në Maqedoni apo në Slloveni apo në Kroaci, Bosnje, ku do që shihnin ndonjë pemë e merrnin fidanin dhe e vendosnin në patate që të mos thahet. Dhe kur vinin i shartonin. Dhe nuk ka pemë që nuk ka pasur kjo tokë e Janjevës.

Ka qenë rregull, sidomos t’flas drejtë te kroatët, ata e kanë pasë obligim të premteve në mbramje secili para derës t’vet me marr me pastrue kalldërmën edhe mos me lanë kun… për bërllog mos t’flasim po as pluhur as kurgjo. Me marrë me ujë edhe t’shtuneve rrugtë e… ato rrugicat e Janjevës kanë qenë të pastra. Ata që e mbaj në mend. Me fjalë të tjera, ajo osht’ ni vlerë materiale, osht’ kulturë a osht’ qashtu?

E pse ka ndodhë bash t’premteve? 

Po t’premten për t’shtunën se t’shtunën edhe t’dillën… t’shtunën ata punonin mirëpo të dieleve nuk punojnë kroatët, katolik. Edhe ata, nëse ke shku diçka me të kry ndonjë punë kanë thanë, ‘M’fal une e kom ditë pushimi, e kom festë’. Ata e konsiderojnë festë edhe i kom pytë sikur ju që po m’pytni, ‘Pse të premten?’ Se prifti të shtunën del rrugëve të Janjevës në kohën e caktuar edhe shëtitë. Edhe kur kalon prifti, kur ka kaluar në të vërtetë prifti… tash nuk e di. Kur ka kalua prifti kroatët kanë dalë të gjithë para derës me përshëndet.