Pjesa e Katërt
Anita Susuri: E burgun e dytë në cilin vit e keni mbajtë?
Sami Dërmaku: ‘82-‘83.
Anita Susuri: Sa keni qenë?
Sami Dërmaku: Dy vjet i dënum.
Anita Susuri: Çfarë aktakuze keni pasë?
Sami Dërmaku: A?
Anita Susuri: Çfarë aktakuze keni pasë?
Sami Dërmaku: Po qit’ punën e materialeve.
Anita Susuri: Qajo veç.
Sami Dërmaku: Qajo. Ajo bile… se mu dojshin me më bo, me më zanë si ndërlidhës mes SPK-së dhe Partisë Komuniste Socialiste Jugosllave të Avdullah Prapashticës. Po unë, s’e pata pranu kurgjo hiç. Bile, kur më kanë çu në gjygj, Shaqir Shaqiri, doktor Shaqir Shaqiri, a ke ndëgju? Kur u ktheva, kur murr vesh… se kur shkova në gjygj, bile ata policët, gardianët që ishin aty, “Dërmak”, thanë, “merre ni gajbe birra se shkove”, demek…. E kur m’i dhanë dy vjet, ajo nana, “Kuku!” Thashë, “Hiç moj nanë mos u mërzit, se si ariu polar në gjumë i kaloj dy vjet” (qeshë).
Anita Susuri: Po duhet me ju pytë edhe për familjen e juj. Qysh i ka pritë qito? Qysh osht’ ballafaqu me këto…
Sami Dërmaku: Po ta tregoj se motra më ka tregu, nuk e di. Ajo nana kur më kanë shti në burgun e dytë, ka thanë Faik Nura, nanën e ka thirrë mrena, “A ka kush fol i folë Sami Dërmakut, se s’po na len rahat?” Thotë kjo nana, “Ma të meçmin e kemi ata, nuk ka kush”. “Po a ka kush se s’po mahet?” “Mos u majtë”, tha, “lshone”, tha, “U dreqi”, tha, “ua hongër kryt”, tha ai Faik Nura. E kur më lshunë në burgun e parë, p’e bojmë zig-zage. M’u më thanë që duhesh m’u lajmëru në burg, në UDB-në në Prishtinë, vendi ku vijon. Unë nuk shkova. Vjen ky Avdullah Prapashtica me ni veturë të policisë edhe te dera nalet. Po më thotë mu, “Pse”, tha, “s’je paraqit ktu?” “Mu”, thashë, “s’më ka thanë kërkush”. Më kishin thanë po s’dojsha, çka kisha me shku. “S’më ka thanë mu kërkush që të paraqitem. Unë e kom kry burgun”. “Jo, jo, duhet me ardhë”.
Kur shkova, aty Faik Nura. Po i thom, “O Faik Nura bre, të paska bo hajër UDB-a ty, je konë qishtu {shpjegon me duar për të dobët}, koke mush”, thashë, “koke bo burrë i…” edhe po thotë, “A e kryjte borxhin a?” Thashë, “Çka? Unë borxh juve? Jo, ju më keni borxh”, thashë. Thashë, “Edhe a din çka keni bo me këtë”, thashë, “kurgjo s’ju kom urrejtë përpara sa ju urrej tash, se jeni kriminela”, thashë, “e ti po më thu a e kryjte borxhin”. Bile, aty ka qenë Avdullah Prapashtica. Masi e ka bo grupin e vet ilegal tha, “Ke kah ma rreh nër dur Sami Dërmaku” (qeshë). Po ai po hiperbolizon, a din. Po fjaltë që ia thashë nuk ishin për ta. E ma s’u kthy ai, ka dalë jashtë.
Anita Susuri: Deshta m’u ndërlidhë, osht’ ndërmjet ktyne mbajtjes të juve të burgjeve, janë demostratat e vitit ‘81…
Sami Dërmaku: Kam qenë jashtë.
Anita Susuri: Qysh, qysh i keni përjetu ju këto?
Sami Dërmaku: Unë këtu me vajzën Vlorën pata shku, s’e di më doket ka pasë probleme dhomtë, te mjeku i dhomve. Aty te stadiumi që ka qenë përpara, s’e di a e mban mend tash a jo? S’e di a ekziston, qaty ka qenë. Edhe kur dola po i dëgjoj t’u bërtitë parolla, “Kushte, kushte, kushte”. Tash nejse shkova qaty në kolonë deri te Fakulteti Filozofik, aty pastaj me vajzën shkum në kamë. “Kushte, kushte”, çka kushte? Po si duket ka qenë, ai spontan ka qenë, se përpara u thy ajo pjata me gjellë aty, domethonë kushtet e ushqimit. Thashë për ushqim… po masanej ajo murr kahjen e kundërt, të domosdoshme, të nevojshme. Bile, kur jom dalë në protestat e ‘81-tës masi u masivizunë ato, unë pata dalë me ni mantill. Ata kujto që jam UDB-ash, njoni kap ni guri me ma mshu mu. Tani ju tregon dikush, “Mo se sa ka dalë, osht’ i burgosun politik”.
Anita Susuri: A ka pasë shumë dhunë aty? A qysh e keni pa ju?
Sami Dërmaku: U vra djali i këtij Dacit, profesorit në fakultet të historisë. U pat’ vra ai djali tani ma anej me gurë e me t’u i gjujt policinë.
Anita Susuri: Kështu qyteti qysh ka qenë? Situata?
Sami Dërmaku: A?
Anita Susuri: Qyteti si osht’ dukë?
Sami Dërmaku: Qyteti nuk e di se s’kam qenë atje. Unë kam qenë kah Bregu i Diellit, kah menza atëherë që ishin ato, ato, po.
Anita Susuri: Po mas kësaj, domethonë masi janë bo këto ka fillu edhe procesi i diferencimit…
Sami Dërmaku: Po, po, po.
Anita Susuri: Këto ora policore e këto. Qysh ka qenë situata?
Sami Dërmaku: Azem Vllasi e ka thanë vet, “S’ka mesatare ose me neve ose kundër neve. Vi të mesme s’ka”. Po shiko bre jemi, po a i ipet atij fjala bre me marrë me bisedu. Po bitjtë e komunistave i kanë këta televizora. Unë nuk e lëshoj, e kam mbyllë, u ndërpre. S’e shikoj fare televizorin. A e ke pa, si çakejë flasin. As nuk dihet kush po flet, as që po flet, as tek po flet.
Anita Susuri: Zoti Sami, që ishit t’u më tregu për burgun e dytë. Heren e fundit, domethonë herën e dytë kur keni dalë prej burgut, prej cilit burg keni dalë?
Sami Dërmaku: E tash në Sarajevë kur më çunë prej Zenicës, hina meniherë në grevë. Edhe masanej ndërkohë kur më hekën se ishin, thashë, ata kriminela, ajo qeli. M’i mbyllshin me kapak të metalit po barku më ishte prishë se isha në grevë, ishte trazu. Deri më zbritën poshtë unë isha në grevë. Nejse, kohë pas kohe erdh koha me më lshu. Ratko e ka pas u kon ni načelnik [kryesues], gati sa drejtori tha, “Dërmak”, tha, “me qito menë ti ki me ardhë apet në burg”. Kur na çunë prej [burgut] Pejës në Sarajevë, interesant, urrejtja në mes serbëve edhe muslimanëve, qaty e kom pa, e tmerrshme. Ma patën pru nifarë boshnjaki Mirza, “Vllasi, vllasi, vllasi”, “Kush janë bre vllasi?” Domethonë, ata vllahi i thojshin, a rumun, serbëve.
Anita Susuri: Aha, vllehë.
Sami Dërmaku: Vllehë. Burgun e dytë masi shkova i pata lshu musteqet, ai ka mujtë me marrë regjistrin me pa kush jom. Na bonën rend aty. Po ju thom unë dove, “Mos gaboni m’i shti fjaltë me gardianë, të sakatojnë”. Krejt të qartun, nuk kom pa burg ma të tmerrshëm. Prapë burgun e dytë në Sarajevë unë. “A je”, tha, “ti Sami Dërmaku?” Thashë, “Po”. Tha, “A të kom thanë”, tha, “që po të vazhdojsh qishtu ki me ardhë së dyti ktu?” Po thotë kështu i kom thanë ktina, “Po vazhdove kështu ki me ardhë [prapë] në këtë burg”, tha, “ki me ardhë”, tha, “edhe ju tjertë, po vazhdut rrugën e Sami Dërmakut keni me pësu sikur ai”. Burgu i Sarajevës ka qenë i tmerrshëm ka qenë.
Anita Susuri: A ka pasë dhunë, a pse?
Sami Dërmaku: Dhunë, dhunë. Ata nashta janë sjellë edhe kundër tjerëve, po dhuna në mes gardianëve boshnjakë, se kur vishin boshnjakë ka pasë ma pak, i rrehshin serbët. Kur vishin serbët i rrehshin boshnjakët, t’u piskat, t’u bërtitë.
Anita Susuri: Aty më duket që ka qenë si shumëkatësh?
Sami Dërmaku: Ku?
Anita Susuri: Në Sarajevë.
Sami Dërmaku: Po ku e kem pa, unë mrena sa kat.
Anita Susuri: Keni dalë prej Burgut të Sarajevës domethonë?
Sami Dërmaku: Po prej Burgut të Sarajevës herën e parë e herën e dytë.
Anita Susuri: E a keni dalë në qat’ ditë për shembull? A ka ardhë dikush me ju marrë a qysh?
Sami Dërmaku: Po, po. Jo, unë i kom, me gjasë, i kom lypë teshat i kom lypë edhe ata krejt fëmija… vllau i dytë që e kom, i treti, i vogli, ai ka qenë në atë kohë gati se hala në moshë madhore. Nana ma… se në burgun e dytë… se baba niherë ka qenë në vizitë. E kish vnu ni plis të ri edhe nejse ai me shpresë që do të bohet amnestioni a çka po di une. Herën e parë, herën e dytë e mora lajmin që ka vdekë. E po i thom thashë, “A guxove”, thashë, “me plis të bardhë me ardhë?” Tha, “Po me të kast e kom vnue, ishalla plasin” (qeshë).
Anita Susuri: A keni mujtë në varrim me shku?
Sami Dërmaku: Jo, jo. Familja e kishin lypë, po për ta thënë të drejtën unë nuk kisha shku. Nuk ia kisha bo qit’ nderë që me thanë sa human janë kta. Unë i thashë nanës, se më tha, “Kemi lypë po s’të kanë lshu”. Thashë, “Hiç mos ki gajle se s’kisha ardhë edhe me m’lshu”.
Anita Susuri: Po ndërkohë, domethonë, pasi keni dalë prej burgut a keni mujtë me punu diçka a si keni mbijetu?
Sami Dërmaku: Tash ndëgjo, unë Fakultetin Teknik e kom regjistru në ‘68-ën. Domethonë, në vitin që kanë qenë demostratat. Mu më pat’ ardhë inati se e shajshin shtetin se e kisha marrë bursën prej Elektro-Kosovës. Qysh me ta dhanë armiku, me ta dhanë bursën? Tana ma bojshin hajnat, “Ju po doni me na rrxu. S’po muni me kry fakultet e po vazhdoni me na sulmu neve, m’u bo armiq, me na prish Vllaznim-Bashkimin”, e tjera, e tjera. Kam ra në burg, kam majtë pesë vjet burg në Zenicë. Prandaj, në fund prej Zenicës kam ardhë i kam vazhdu studimet. Kam ra prapë në burg pas sa viteve, prapë jom dalë, i kom vazhdu studimet. Domethonë, ‘84-tën kom përfundu studimet. 17 vjet gati, 15 a 17 sa?
Anita Susuri: Po.
Sami Dërmaku: Po me kusht se unë s’e kom shfrytëzu profesionin. Po me kusht me tregu që nuk osht’ e vërtetë ju që thuni, po e vërteta osht’ që luftojmë për ideal.
Anita Susuri: A keni pasë të drejtë me vazhdu, se dikujt edhe ia kanë ndalu krejt me u shkollu?
Sami Dërmaku: Po, jo unë isha… jo. Po gati shoktë e mi, kolegët e mi ishin bo profesora. Unë jom me Avni Dikën, ke dëgju, Isuf Krasniqin [e kom pasur] gjeneratë. Mandej Ruzhdi Sefën, kur dola pas burgut të dytë. Ishin njerëz tanë.
Anita Susuri: Pas burgut të dytë, a e vazhdut punën ju pastaj? A u punësutë dikund, a vazhdutë aktivitetin?
Sami Dërmaku: Jo, pas burgut të dytë më pranoi në punë Zaim Kurti, baba i Albinit. E mandej kur fillunë burgosjet, unë për mos me ra për herë të tretë dola ilegal. Pastaj prej ilegales dola shkova në Zvicërr.
Anita Susuri: A po? E çka keni punu aty te?
Sami Dërmaku: Ku në Zvicërr a?
Anita Susuri: Jo, te baba i…
Sami Dërmaku: Praktikën e kom kry si inxhinier, stazhin.
Anita Susuri: A veç stazhin.
Sami Dërmaku: Po veç stazhin. Mandej…
Anita Susuri: Cilin vit po i bjen që paskët dalë?
Sami Dërmaku: ‘80 e pak. Domethonë ‘81-shin janë bo demostratat, unë para ‘81-shit demostratat sa pata dalë prej burgut, po. Nuk ka pasë, s’e di nja dhetë-15 ditë a 20. Kom harru se janë bo… po përafërsisht.
Anita Susuri: E kur keni marrë vendim m’u largu, a ka qenë vështirë për juve? Po mendoj sigurisht ka qenë vështirë. Po qysh e keni marrë këtë vendim? Sigurisht ka qenë moment i veçantë.
Sami Dërmaku: Jo unë e thashë pak ma parë, kur ai [më tha], shumë e vërtetë ka qenë. Kur ai më tha, “Dy herë në Shqipni, dy herë për vepër penale, disa herë për kundërvajtje”. Mandej, kur erdh Titoja na futën në izolim, ta quj izolim, ajo ishte qeli derisa shkoi ai. Dije që veç… unë thashë, e disha që me burg nuk jap kurfarë kontributi. Kështu, bile ma ka pa hajrin, bile familja s’jom bo barrë e tyre.
Anita Susuri: Në atë kohë a e keni pasë të formume familjen e juj?
Sami Dërmaku: Jo, jo. Në atë kohë, unë masi jom dalë me kto jom martu. Se me të parën u pata nda, nejse, telashet që kem pasë. E me këto masi jom shku… na u njoftëm me këto. P’i thom, “Kur dorën?” A din që thojnë teslimin. “Jo këtë javë, jo këtë javë”, unë thashë, “Ani”. Ndërkohë e pasha situata, dola ilegal, nejta te ni shok edhe dola për në Zvicërr. Kur tana këta mule, pyte ku osht’ e tek osht’. Edhe mandej m’u lajmëru atje në Gjenevë me telefon. Thashë, “Deri në Lublanë e çoj njerin” (qeshë). Jashtë e kemi bo kunorën.
Anita Susuri: E kjo ka qenë në Kosovë, zonja?
Sami Dërmaku: Po de, zonja në Kosovë. Po, po.
Anita Susuri: E jeni bashku atje?
Sami Dërmaku: Po de, atje jemi bashku.
Anita Susuri: A ka qenë meniherë si keni dalë a mas disa viteve.
Sami Dërmaku: Jo, ka qenë mbas nja tre-katër mujve, pesë mujve qishtu.
Anita Susuri: E qysh u gjetët atje tash? Qysh vazhdoi aktiviteti juj atje në Gjenevë?
Sami Dërmaku: Në Gjenevë a? E para punë që jom shku… se unë jom shku në Shqipëri herën e dytë, se të tregova…
Anita Susuri: Po.
Sami Dërmaku: Na kur u mblidhëm disa shokë aty, ishte njëri me ma autoritet e ma i moshuar ishte Isa Kastrati. Sa kishte dalë prej burgut, vendosëm me çu Isa Kastratin… se atëherë ‘81-shi, u vranë Gërvallët, u vra gjendja në Shqipëri, u vra Kadri Zeka. Filloi mërgata të përçahet. Na i tham Skender Kastratit me shku në Shqipëri me marrë vesh me cilët persona mund të punojmë edhe me shku ti me dalë m’u marrë vesh atje në Zvicërr. Po para se me shku atje, na provum këtu. Ishte Xhavit Haliti edhe ky i Maqedonisë, me flokë të bardha, qysh e pat’ kryetari i atij… [Ali] Ahmeti mbiemrin. Kryetari i partisë ma të madhe të Maqedonisë bre që osht’…
Anita Susuri: Me më vra nuk po më kujtohet (qeshë).
Sami Dërmaku: E dreq o punë!
Anita Susuri: Nashta na kujtohet.
Sami Dërmaku: Nejse, e pata taku këtu te përmendoret pa dalë atje ilegal. Thashë, “Kështu kështu osht’ problemi që duhet të ndërmarrim diçka me vepru”, edhe Lëvizja pa adresë u pat’ bo. “Jo valla, vendosin shoktë atje”, në Zvicërr. Vendosa unë me dalë, mos me dalë Skenderi se Skenderi tha, “Po sa jom dalë prej burgut bre”, tha, “ku me shku atje”. Thashë, “Mirë”, thashë, “unë po shkoj atje”. E atje kom dalë nga Vuthaj, Binak Ulaj më ka qit’ deri në kufi atje. “Tash”, tha, “veç te poshtë”. Bile, aty e pata pasë ni pistoletë të Rexhep Malës që ma pat’ dhanë. Më ka mbetë në Shqipëri më ka mbetë duhet me provu me gjetë. Nëse e gjej, nëse ia ka lanë shenjë najkund. Tash unë bona gabim, por nuk e dishim.
Ata kanë dashtë me majtë nën prush [Kosovën], si thojnë prushin nër hije, me nxe ka pak po mos m’u djegë. Mos me pasë shqiptartë e Kosovës punën në dorë vetë, po të jetë nën, ta quj, mbikqyrjen e Partisë të Punës. Kur, se shifej aty, edhe e mora vesh që po më kthejnë. Besa më pat’ tregu Binak Ulaj si janë e çka janë ata, se kur të vinë me t’i marrë orën, unaza çka ki, e ta bijnë edhe pasaportën, domethonë po të kthejnë. Se unë i tregova, “Meqenëse keni Sigurimin, keni ambasadën, na tregoni me të cilët njerëz mund të bashkëpunojmë mos të na infiltrohen UDB-ashët”. Se kah të jenë… rrugës t’u më pru te knej, unë s’po foli mo… Besa, sa isha atje tha, “A po na len pasaportin?” Thashë, “Ama pasaportin”, [u mendova] ta marr ta çkyj, se e kisha të huj.
E mora e qita në WC thashë, “Merre”. Edhe ia lash ni letër, “O zotëri, unë kom pasë kontakte me grupe, mos më ktheni se mund t’më japin drogë të çakordisin mendjen e ti flet sikur jerum, sikur zotni”. “Duhesh me qëndru”. “Po qysh me qëndru”, thashë, “drogën ta jep me injeksion t’i lidh durtë, qysh munësh me qëndru?” Kur më qitën në kufi ia nisi tha, “Mos me kanë Partia, shoku Enver”, tha, “Kosova”, thashë, “Çka?” Thashë, “Çka po boni ju?” Thashë, “Ata me tenka e me aeroplana e ju po ia çoni maskën”, thashë, “edhe unë po ta thom ty mos me qenë Kosova s’kish ma s’pari as shok Enver”. “Qysh më thu kështu?” “Po, po, tash Enver Hoxha kur po bjen ngushtë po del në Tropojë po thotë Llap e Karadak çohen në kamë nëse sulmon kush Shqipërien”. “Ti s’i beson Partisë?” “More unë po të thom çka po thotë Enver Hoxha. Llap e Karadak, çohemi në kamë me mbrojtë Shqipërijen”.
Kur kom shku kom pa tmerr a, tmerr. Ato gra të qilitura me shati, me… teraca me çelë, kanale me çelë. E tash kur më qitën atje në kufi, erdhën policia serbe trrak trrak {onomotope} hallkat {shpjegon me duar vendosjen e prangave}. Po i boj atij, “Kqyre”, thashë. E tash kur shkova në Gjenevë, ku ke muhabeti. E para punë që kom bo kom rihapë Klubin “Igballe Prishtina” në Gjenevë e mandej kemi kry aktivitete. Pastaj, në themelimin e LDK-së jom nji nga ata se shoktë, njana, “Hajde me neve”, se ka qenë lëvizja me adresë, lëvizja pa adresë. Tjetra, “Hajde me neve”, thashë, “Jo që e keni bo këtë gjellëhane ju”, thashë, “unë s’hi ma këtu pari me juve”.
Atë bashkimin që pretendova, ata e sabotun me mendjen e tyre se unë po shkoj… se kur ka shku Enver Hoxha i ka bashku grupet edhe e ka marrë pushtetin, a din. Se unë mos po ia boj si Enver Hoxha (qeshë) e po i boj bashkë me qenë vendi i parë. Thashë, “Jo more zotëri, aty mbahen nji parë zgjedhje me njerëzit kryesorë të asaj, vendoset ni këshill edhe vendosen kushtet e bashkimit. Del në kuvend kush e fiton e fiton. Nuk ka çka aty”. E mandej dul, dolëm me grupin komunist-revolucionar me organin “Jehona e Kosovës”, bile të gatshëm kanë qenë numrat m’i shtypë dhe masi dul LDK-ja [e para] i thashë atyre, “Maron kjo punë, ne duhet të punojmë në LDK”.
Bile kta shoktë që i kom pasë… se i kritikojsha këta të lëvizjes… se ti po del marksizëm-leninizëm midis shtetit ma kapitalist, po del me Enver Hoxhë, e me dreq e të birit të mallkum, po del te fotografia aty përpara. Kjo nuk ju nderon juve. Zvicrra nuk, nuk ta ndalon po nuk të avancon, nuk të preferon me ra në kontakt me ndihmu me këta tjertë. “Pse ti me LDK?” Thashë, “Zotëri, ju që punoni me shokë të verifikum të celulave që kanë qenë dhe që kanë dhënë prova e keni ma lehtë. Unë e kom ma vështirë. Se këtë masë, këtë turmë që e keni nanat shqiptare i kanë lindë mor burrë shqiptar janë. Kush do m’i organizu? Kush duhet m’i pri? M’i lanë ashtu, ti as s’mun i falë as s’mun i shet. Shqiptarë janë”.
Tana nuk tregova pak ma herët, sa isha, e tash, domethonë kam udhëheq “Tre përqindshin” në kuadër të LDK-së, kom fakturat krejt ktu. Ndaqe ua tregoj. Mandej kom organizu shtabi për Vendlindja Thërret, me mbledhë pare. Pastaj, në saje të doktor Shaqir Shaqirit që kanë qenë sekretari ardhshëm i LDK-së osht’ bo Fondi Humanitar Gjithëkombëtar që e kom udhëheq edhe këtë. Domethonë, janë mbledhë nanë milionë e 700 mijë franga ju ka dorëzu qeverisë nga paret që janë mbledhë. Kam marrë pjesë në të gjitha grupet, se [LDK] kishte emër. Këta të LDK-së nuk donin për ni kohë m’u bo unik, dojshin pavarësisht me qikaq sa kemi, tani le të mbetet emri LDK-ja p’i mbledhë.
Pasi u bo Fondi [Humanitar] Gjithëkombëtar edhe Lëvizja Popullore edhe të gjithë kanë marrë pjesë. Në javtë nga 20-30 mijë franga më vijshin faturat që në emën tim që janë qit’ nga banka. Tash masi u bo, masi u bo qeveria i murr paret. Me Bujarin [Bukoshin] e patëm bisedu që qato dhetë milionë, nanë milionë e 700 mijë, pata thanë dhetë milionë m’i qit’ për aty, po ai nuk deshti. Mandej jemi taku në Shqipëri me Bujarin, në ministri, aty ku ka qenë thashë, “Ti ke thonë që ni fshat m’u bo [sulmu], unë hi me ushtri. Ku e ki ushtrinë? Lufta po kërset atje në Kosovë njo. E dyta, ti po del në reklama të televizorit çdo ditë për liri”, thashë, “për liri po luftohet mrena, në Tiranë jo. Ti përpara ke dalë me FARK tash i ke veshë njerëzit me tesha të UÇK-së edhe po shëtitni nëpër Tiranë, që mund ta dëmtojë Shqipërinë”.
U vra… e thirrë me Ahmet Krasniqin që e kanë vra, ushtarakun. Më thotë… unë mora vesh që Bujari osht’ në Tiranë, po i thom, “Ahmet, Bujari osht’ në Tiranë. A e ke taku?” Tha, “Jo”. “Si mor burrë”, thashë, “s’e takon”, thashë, “ai ministër i mbrojtjes edhe s’na bjen informata drejtpërdrejti prej teje si po shkojnë, zhvillohen ngjarjet”. Tha, “Dërmak”, tha, “unë kom bo ni elaborat. Jom në përfundim e sipër, kam me ia dorëzu Bujar Bukoshit. Nëse don me pranu elaboratin se si zhvillohet mbrojtja, lufta, mirë. Nëse jo, kam dy rrugë: m’u kthy në Zvicërr dhe ose me hi në luftë vet”. Mandej, kur e vrajtën tash, mbeti Halil Bica zëvendës i tij.
U mbledhëm me ni takim, po i thom Azem Sylës, ishte ministër i mbrojtjes. Atij ia kishin dhonë logjistikën, me gjasë si me qenë ministër në kuadër të UÇK-së. Ai edhe nuk e ka pranu me qëllim që sigurisht ju ka dokë gradim i vogël. I thom Azemit, “E bojmë ni zëvendës kryeministër të dytë, se si ministër s’po i duket, s’po i pëlqen”. “Po, e bojmë”. Dolëm, i thashë, “M’u bo bashkë që edhe po të bojmë, ministri po pranon me qenë zëvendës ministri i dytë”. Ai ka të jenë pa u konsultu me Bujarin. Thashë, “Shiko me hi dy ushtri në Kosovë, kem me u vra në mes veti. Osht’ hera e fundit që po bisedojmë në tavolinë. A shqiptartë, bijtë e nanave shqiptare, ka me u derdhë gjaku a na kena me nejt në terun. Prandaj ki parasysh këtë”, thashë, “sikur në Bosnje që kanë hi dy ushtri”, atij tradhëtari si e pat’ emrin atje? “Po, po”. Masanej ata janë nisë rrugës i kanë çarmatosë në Tropojë. Mandej, këtu kur janë ardhë ia kanë marrë edhe uniformën, se UÇK-ja pa luftu nuk ka.
Anita Susuri: E ju në Zvicërr keni organizu edhe peticione, protesta…
Sami Dërmaku: Po, protesta. Dy greva ka ni javë i kemi mbajtë para Kombeve të Bashkume. Bile, sa ishim në grevë, ai përfaqësuesi i Shqipërisë kqyrke me na përshëndet. Po ia boj, “O ku je shqipe bre?” Tana kur dilshim shpërndajshim pamfleta. Prej Kombeve të Bashkume ato, punë dore që ishin ato delegacione. Na secilit aty te dera ia jepshin ka ni pamflet.
Anita Susuri: E ato pamfletet çka kanë shkru?
Sami Dërmaku: Po qaty. Dhunimi, shfrytëzimi. Pamfleta kundër okupimit. Ti e ke pa qysh kom folë unë aty, duhet me kallë publikun.
Anita Susuri: E pamfletët në gjuhën angleze kanë qenë?
Sami Dërmaku: Po, frangjisht, frangjisht kryesisht, frangjisht. Bile, t’u ia dhanë të tjerëve qëllon përfaqësuesi i Shqipnisë i thashë, “Merre edhe ty të vyn kjo”.