Ajnishahe Azemi

Prishtinë | Date: 20 tetor, 2020 | Duration: 170 minuta

T’u bashkëbisedu me nxanësa, bashkë me ta e pamë të arsyshme dhe vendosëm që ta hapim shkollën tonë [Xhevdet Doda], po ish karakteristik se si ta hapim shkollën në të dy anët, në dy pjesët {tregon me gishta} e shkollës ishin dy tanka. Tash na vendosëm t’u bisedu me ta se nëse e hapim derën e shkollës, hymjen ku ishte kryesore, ata meniherë na shohin, na ndërprejnë edhe nuk bojmë kurgjo edhe pastaj dhuna, represioni ndaj nesh. Edhe ju thashë, ‘Po, a dini çka? Na kemi leje ta hapim shkollën dika tjetër’, se e njihsha mirë, se punojsha prej kohësh. Thashë, ‘Meqenëse kjo është ndërtesë e vjetër edhe i ka do grila, po ato grila janë të mundshme, që ndoshta ju mundeni edhe diçka bashkë mundemi me i hjekë ato grila edhe me hy ka…’ dritarja ka qenë e podrumit, të banjove {përshkruan me dorë} të podrumit. Edhe kemi shku atje bashkë me ata 17 nxënës edhe vendosëm me hap. […] E as nuk na pengun, e as nuk erdhën e tjerë me na pengu për në hapjen e saj. Edhe na mbetëm në atë shkollë. Normalisht, pastaj në shkollë kanë ardhë, ‘Qysh e hapët?’ e tjerë, po jo me na hjekë. Ndoshta ajo ka qenë, qysh me thonë, ni manovër politike që ata para botës ndërkombëtare me thonë që, ‘Na po i lojmë, po këta s’po dojnë. Qe e kemi ni rast që po punojnë në objektin shkollor se na po i lojmë, nuk po i pengojmë’.


Anita Susuri (Intervistuesja), Renea Begolli (Kamera)

Ajnishahe Azemi u lind në vitin 1955, në fshatin Loxhë. Ajo diplomoi në Fakultetin Filozofik në Universitetin e Prishtinës. Menjëherë pas diplomimit, në vitin 1980, ajo filloi punën si profesoreshë në gjimnazin “Xhevdet Doda” në Prishtinë, ku punoi deri në pensionim në vitin 2020. Znj. Azemi ka qenë anëtare e Lidhjes Demokratike të Kosovës dhe e Forumit të Gruas, që nga themelimi. Ka qenë këshilltare e Asamblesë Komunale të Prishtinës prej 2002 deri 2017. Zonja Azemi gjithashtu është aktiviste e çështjeve humanitare. Ajo jeton bashkë me familjen e saj në Prishtinë.

Ajnishahe Azemi

Pjesa e Parë

Anita Susuri: Zonja Ajnishahe, nëse mundeni me jep ni prezantim për veten, ni biografi të vogël edhe diçka për familjen e juj të parë.

Ajnishahe Azemi: Unë jam Ajnishahe Azemi, nga fshati Loxhë i komunës së Pejës. E njohur si politikane, ai antare dhe aktiviste e Lidhjes Demokratike të Kosovës dhe Forumit të Gruas të Lidhjes Demokratike të Kosovës që nga themelimi. Aktiviste e çështjes së aftësisë së kufizuar, aktiviste e çështjeve humanitare. Punën në gjimnazin “Xhevdet Doda” për dyzetë vite, prej vitit 1980 deri më 1. 8. 2020. Pastaj angazhimi në Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës, në vitin, në fillim të vitit 1998 deri në përfundim. Pastaj është angazhimi institucional, kam qenë për 15 vite këshilltare e Asamblesë Komunale të Prishtinës nga Lidhja Demokratike e Kosovës, domethonë prej 2002 deri 2017, katër mandate ishin. E kështu me radhë edhe aktivitete e angazhime të tjera.

Anita Susuri: Diçka për familjen e juj, për fëmijërinë si e kujtoni?

Ajnishahe Azemi: Unë para se të filloj të përgjegjem në pytjen tuaj, kisha dashtë t’i falënderoj familjen time, bashkëshortin tim, fëmijët e mi, Norën, Ilirin, Gencin, për kontributin që e kanë dhënë ata që unë të jem me të gjitha këto aktivitete.

Anita Susuri: Po…

Ajnishahe Azemi: Jetojmë në Prishtinë, në Lagjen Kodra e Trimave, tash përballë parkut të Arbërisë, si familje. Para tri vitesh na është bashkangjit familjes tonë nji zonjë e mrekullueshme, nusja e djalit të madh.

Anita Susuri: Po kthehemi te familja…

Ajnishahe Azemi: Të lutem nëse ka mundësi të vazhdoj?

Anita Susuri: Po, po.

Ajnishahe Azemi: Jam mirënjohëse gjithë atyre që më kanë përkrahë në aktivitetin tim. Bashkëveprimtarëve dhe bashkëveprimtareve, të afërmëve të tjerë, dajëve, që shkollimin atje e kom kry, shkollimin e mesëm. Pastaj e falënderoj edhe tezën time edhe bashkëshortin e saj që këtu në Prishtinë kur ne s’kishim mundësi si studentë të financohemi, na ishim te ata, kur ata s’kishin as për veti kafshatën e gojës. Bashkëshorti i saj ishte edhe kushëri i parë i imi dhe i burgosun politik dhe të gjithë të tjerët që kanë kontribu, që me vjen keq që nuk mbërri, nuk më kujtohet, apo nuk mund t’i përmend tash, i falënderoj për përkrahjen që më kanë dhënë.

Unë kam lindë… në pytjen tuaj po përgjigjem tash, në fshatin Loxhë, me 1. 8. 1955. Kom lind me nji familje të madhe, 46 antarëshe, kom lindë në nji familje e cila ka pasë rend, ka pasë rregull, ka pasë respekt, çdonjëri ndaj tjetrit. Një familje çdokush që i ka ditë përgjegjësitë dhe obligimet e tyre dhe të veta. Nji familje që shkollimin e ka fillu edhe te mashkujt edhe te femrat shumë herët, që është e njohur për këtë si familje. Kam lindë në nji familje ku edhe odën e burrave e shfrytëzonim për të biseduar me miqtë apo dashamirët, me të afërmit e tjerë tu u tubu.

Në rast kur atëherë organizoheshin Darka e Lamës, organizoheshin, thuhej atëhere, po e them me ato fjalët si thuheshin atëherë, të djelat, që na dilshim në bjeshkë edhe kur ktheheshim si shenjë respekti ndaj asaj që na janë kthyer antarët që kanë qenë të familjes prej atje tuboheshim. Pastaj darkat e pastërmave, gazmendet e ndryshme për kanagjegje, dasma e tjerë. I përmendi këto se ishin ato do kohë, e bisedohej se si t’i rezistojnë gjendjes së kohës së atëhershme, se si faktikisht ta përkrahim familjen, se si t’i përkrahim fëmitë, se si ta përkrahim në përgjithësi gruan.

Anita Susuri: Deshta m’u ndal… se po ju ndërprej, deshta m’u ndal pak ma shumë te këto Darka e Lamës, se osht’ shumë interesante, është si festë kur është kry korrja…

Ajnishahe Azemi: Po.

Anita Susuri: Më duket…

Ajnishahe Azemi: Po {pohon me kokë}.

Anita Susuri: A mundeni me na spjegu pak ma shumë, për dikon që nuk e din, si janë organizu këto, si është organizu familja, shoqnia?

Ajnishahe Azemi: Po ato kanë qenë, ju e thatë edhe vet se ato Darkat e Lamës ishin si rezultat i përfundimit të punimeve, meqenëse ata për sigurimin e ekzistencës merreshin me punimet e fushës. Ju thashë që dilnim në bjeshkë, atje normalisht për të mirën e shëndetit të familjarëve të vet. Edhe faktikisht ishte ajo mënyrë që ju thash pak ma parë, me qëllim të tubimit për të bashkëbiseduar për çështje me interes për familjen, për gjendjen e kohës së atëhershme e për të tjera shfrytëzoheshin ato.

Familje, kom lindë thjesht [në nji familje] që ka qenë tolerante, që i ka respektuar të gjithë, ka dëgjuar mendimin e tjetrit, ka dëgju edhe mendimin e fëmisë edhe të femrës e gjithë të tjerëve. Është bisedu qysh në atë kohë se si na mundemi me ndihmu… në ato oda atje… si mundemi me ndihmu gjendjen e kombit për t’i kalu këto vështirësi dhe për t’u emancipu ma tepër dhe kanë ardhë në nji përfundim, qysh herët, që thash, që t’i shkollojnë djemtë edhe vajzat. Prej asaj familje qysh ‘53-tën na kemi djem që e kanë përfundu gjimnazin në atë kohë të Pejës, domethonë e ka përfundu, llogarite kur ka fillu shkollën fillore, kur është kry, shkollën e mesme katër vjet, ‘53-tën me kry. Po edhe femrat domethonë, aty osht’ dikun rreth të ‘50-tave që ka fillu shkollimi.

Në atë familje ashtu kemi jetu dej dikun ka klasa e tretë e shkollës fillore, meqenëse pastaj aty ishim familje, baba jetonte me vëllezërit e vet, familjet e veta. Pastaj djemtë e axhës babës dhe u rrit numri dhe në pamundësi për ni komoditet ma të mirë u desht domethonë që na të kalojmë me babë e me axhallarë në një shtëpi tjetër, në periferi të fshatit Loxhë, atje në sërbisht i thojnë Bërzhenik dhe në shqipe Lajthishtë. Edhe e theksova edhe atë emër edhe këtë se ishte problem nëse e përmendëshe emrin Bërzhenik kritikoheshe, për atë se e ka emrin Lajthishte andaj ti duhesh ta flasish gjuhën tande.

Prindërit e mi, baba jem ka qenë një njeri i urtë, një njeri i mençur, nji njeri i njohur për tolerancë. Nji arsimdashës i madh, nji njeri që e ka respektu femrën shumë. Nana ime tregonte se, “Kurrë në jetën time nuk e kom pasë ndonjiherë nji nënçmim të fjalës time apo të punës time, por të kundërtën, e ka ndëgju fjalën time, më ka respektu”. Më lejoni të theksoj diçka, ajo që gjithmonë më bon, ndoshta ka qenë edhe nji motiv përpos asaj edukimi që ata ma kanë dhënë në përgjithësi, ka qenë edhe nji motiv që në këto aktivitete të jam kur e kreva shkollën fillore dhe normalisht ai [babai] ishte krejt tu më përcjell se çfarë në radio, na kish ble qysh me kohë radion për shkak se me mujt me ndëgju diçka ma tepër e tjera.

Na lejonte odën me shfrytëzu për mësim, për krejt tjera, në njifarë mënyre e kemi pasë edhe si bibliotekë (buzëqesh) edhe odën për me mësu. Edhe tu më përcjell se çka po lexoj, a po i lexoj vetëm librat e shkollës apo lexoj edhe diçka tjetër. Edhe më ka përcjell se ndonjiherë, ndonjë prej librave e kom mbështjellë, sepse ato ishin libra të ndaluar, prandaj ishin të mbështjella, jo që frigoheshim prej familjes. Po unë atë e merrsha në çantë ndoshta edhe aty edhe aty, që me mujt edhe me ja tregu shokut, shoqes, bashkëmoshatarëve të mi edhe thojsha, “Mos po e harroj dikun”, edhe pastaj nuk je në problem vetëm ti po edhe familja.

Anita Susuri: Po.

Ajnishahe Azemi: Dhe ai më thirri kur ishte koha e regjistrimit në shkollën e mesme, me bisedu, tha, “Isha… deshta me të pyt diçka. Jom i bindun se ti sigurisht don me u shkollu. Për cilën gjo e din ti që edhe unë jam, kam qenë edhe jam për arsimimin edhe të femrës. Por…” tha, “i kom dy kushte, nëse mundesh me m’i plotësu se përndryshe” tha, “nuk ta kisha bo hallall përkrahjen”. Edhe unë u ndala po e dëgjoj, “Babë, cili osht’ ai kusht?” Tha, “Kushti është që, nji, mos ta ndërpresësh shkollimin së paku pa e bërë edhe fakultetin, se ka nevoj për nji ngritje intelektuale të femrës ma të madhe. Kushti tjetër është që, qet’ dije që e merr jo me shfrytëzu vetëm për me gjetë ni vend pune, por atë dije me shfrytëzu, faktikisht edhe për shtetin, për popllin sepse kjo gjendje nuk mund të durohet gjithmonë. Besom që Kosova duhet të shkoj nji rruge tjetër” ashtu e qunte ai, “Një rruge që duhet me qenë vetëm. Duhet me qenë një shtet i cili faktikisht udhëhiqet nga vet qytetarët e saj, nga poplli shqiptarë”.

Unë i thashë, “Babë, a ta merr menja se unë muj m’i plotësu këto dy kushte?” Tha, “Po”. “Mbas çkafit?” Që ju thashë pak më parë se ai më përcjelli, jo për diçka tjetër po ndoshta kish qenë tu u kënaq që unë po e dëgjoj Radio Televizionin Shqiptarë atje, po lexoj ato libra e tjerë. Se veç osht’ ai qysh me thonë ni përpjekje e imja për të formësu nji ideal për t’i kontribuar kombit. Edhe tha, “Po” tha, “se unë po e dëgjoj këtë, këtë, edhe këto tjerat” tha, “Dhe janë ato që mendoj se ti i ke. Dhe unë do të përkrahi” tha, “Faktikisht me tonë mundësitë e mia që i kom, nuk do të mungoj përkrahja ime”.

Anita Susuri: Deshta me ju pyt edhe diçka për babën e juj.

Ajnishahe Azemi: Po, patjetër.

Anita Susuri: A ka qenë gjatë Luftës së Dytë Botërore në ndonji lëvizje ai, apo?

Ajnishahe Azemi: Jo.

Anita Susuri: Jo?

Ajnishahe Azemi: Jo, jo, nuk ka qenë. Ju thashë familja jonë ka qenë e njohur si familje që ka kontribu në këtë drejtim, po në format tjera. Jo {mohon me kokë}, jo në kyçjen direkte.

Anita Susuri: Edhe deshta me ju pyt për librat, cilat kanë qenë ato librat që i keni lexu, që kanë qenë të ndalume edhe…

Ajnishahe Azemi: Për shembull, “Gjarpinjtë e gjakut” të Adem Demaçit e disa tjera qishtu me rradhë, qe tash nashta pak më kanë ikë prej mendje, po janë ato që praktikisht… Ka qenë karakteristike se edhe nanën e kemi pasë punëtore të madhe. Ka qenë nji gru e meçme, ni gru e fortë, ni gru e zoja, ni gru punëtore e madhe, ni gru që siçe thotë poplli, me anë të durve na ka shkollu. Me punë dore, përkundër punëve që i ka pasë të shtëpisë, krynte njikohësisht punë të shumta. Punët e shtëpisë siç e do rendi, se meqenëse tash kalum në nji familje vetëm me axhallarë si zonjë e shtëpisë. Pastaj punët e fushës që u dashtë me punu, se familja jonë në atë kohë jetonte me të ardhura që i nxirrte nga punimi i fushës, nga blegtoria e kështu me radhë. Pastaj punonte edhe punë dore si qylyma, çanta të ndryshme e tjera.

Po në këtë drejtim, nuk na ka pengu ndonjiherë kur na ka pa se kemi me mësu, se do të duhej të ndihmojmë me punë shtëpie apo punëdore. Mirëpo, me thonë të drejtën edhe unë edhe motra kemi fillu qysh të reja të punojmë punëdore, punë fushe, t’i ndihmojmë familjes kur ata kanë pasë nevoj. Se na ishim… motra e madhe e ka të kryme… se ajo tash ka vdek, 78 vjeçare, para sa vjete. Edhe në atë kohë ajo ka shku vetëm në nji, në katër vitet e para, ka qenë nxanëse e shkëlqyshme, e ka kry shkollën fillore. Mirëpo, rrethanat e kohës dhe pamundësia, meqenëse shkollë fillore nuk ka pasë në fshat u deshtë me shku në nji fshat tjetër. Edhe ka qenë fshtirë me shku, se s’ka pasë me kan. Faktikisht edhe ndoshta rrethanat e kohës, që në atë kohën e saj nuk e ka pasë njoft shkollimin e femrës. Edhe na i kemi ndihmu nanës qysh të reja, me fillu me punu, me ndihmu punëdore.

Unë vet kom fillu me punu punëdore ndoshta prej klasës tretë fillore, për shembull për thurrjen e çorapave apo ndonji blluze çka kom mujt në atë kohë. Tash llogarit ni fëmi i asaj kohe, po ishin nevojat e tilla. Pastaj qysh prej klasës faktikisht shtatë, sa e kom kry klasën e shtatë të shkollës fillore kam qenë ndoshta hala pa i bo trembëdhjetë vjet, ajo ishte e zanun shumë me punë dhe për ta siguru me ble libra e gjana tjera kish fillu me pregaditë qylym, i thojshin asaj {përshkruan me duar} mbulesë. Edhe ate faktikisht e punoj, po shumë kohë të gjatë s’kishte mundësi edhe e shihsha me përpjekje që po vazhdon me punu. Edhe ka qenë njerka e babës, nji zojë plakë aty (buzëqesh) më mësoi qysh me bo edhe fillova e mësova, se e disha që s’më len, thotë, “E re edhe po i hup mësimet”. Fillova të mësoj edhe e kom kuptu, domethonë prej atëherë kom fillu me punu. Qe me motrën edhe kështu, kemi kriju mundësinë që të shkollohemi, vëllau, motra që është më e vogël se unë edhe unë pastaj.

Anita Susuri: Sa fëmijë jeni ju në familje?

Ajnishahe Azemi: Katër kemi qenë. Tash motra e madhe ndjesë pastë, ajo ka vdekë, tre kemi mbetë, nji vëlla e dy motra. Vëllau e ka të përfunduar shkollën e lartë komerciale në Pejë, ka fillu në Fakultetin Ekonomik këtu në Prishtinë. Mirëpo i erdh ftesa për shërbim ushtarak dhe kur u kthy vazhdoi me shkollën komerciale se i pranoheshin disa prej provimeve të fakultetit ekonomik. Edhe me qëllim që edhe ai ta përkrah familjen e të vij deri te vendi i punës (buzëqesh), u mundua që ma shpejt të vijë ajo mundësi dhe e përfundoi Shkollën e Lartë. Unë siç ju thash e kam të kryer Fakultetin Filozofik, kurse e trajnime e tjera, tjera, ato janë diçka tjetër. Po motra ime e ka të kryer edhe masterin e juridikut është kryetare e Gjykatës për Kundërvajtje në Dragash, se atje është e martuar.

Anita Susuri: Kur e keni vazhdu shkollimin e mesëm, si keni marrë vendim me shku atje edhe a ka qenë vështirë? Me siguri në Pejë e keni vazhdu?

Ajnishahe Azemi: Unë ju thashë ma parë jo në Pejë, se që i falënderova dajët. Për arsye se prej fshatit tonë…

Anita Susuri: Në Prishtinë?

Ajnishahe Azemi: Po. Prej fshatit e kam kry në gjimnazin “Vëllezërit Frashëri” në Deçan dhe kom banu te dajët në fshatin Isniq se aty ka qenë ma afër. Këtu prej Loxhës unë isha e interesume me shku në gjimnaz, në atë kohë gjimnazi “11 Maji” (buzëqesh), tani “Bedri Pejani”, ishte shumë larg, gati te Gryka e Rugovës atje. Me shku prej fshatit Loxhë nëse e kishe ndërrimin e paraditës dimrit u deshke nëpër terr m’u nis, edhe unë si të shkoj atje prej fshatit se s’kisha me kon. E te dajët shkova atje kom nejt gjatë shkollës së mesme për arsye se në të dy ndërrimet kam pasë fatin… aty ka qenë një familje që kanë jetu edhe vëllezërit e nanës edhe axhallarët e nanës me familjet e tyre, me djemtë e tyre.

Kom pasë fatin që aty paradite kanë punu djali axhës nanës, atje ni punë në bibliotekë në Deçan. Edhe daja ka pasë, vëllau i nanës Aliu ka qenë i burgosun politik që e ka pasë të kryer në atë kohë edhe shkollën e mesme që tham atëherë në atë kohë në Pejë gjimnazin real. Mirëpo, është burgosë për aktivitet politik dhe i ka mbajtë gjashtë vjet burg në Idrizovë dhe ja kanë marrë të drejtën e shkollimit dhe ai e ka pasë hap… kur ka ardhë këtu e ka pasë marr ni zanat për punimin e dritareve dhe dyrve dhe punonte. E ka pasë hap ni punëtori për më mbajtë familjen në Deçan.

Dhe në momentin kur ndoshta nuk kisha shoqe dhe shokë për m’u kthy, me shku në shkollë, si m’u kthy kur ndonjiherë na qëllonte që me pasë ni orë ma shumë ata apo une, e tjetër, ai më pritke edhe unë bashkë me të kthehesha. Prandaj edhe këto kanë qenë ato që më kanë shty mu me shku atje. E kom pasë ni përkrahje të madhe rreth angazhimit në mësim atje. Thjesht kurrë nuk më pengonin kur shihnin që po mësoj, qoftë gra, burra, fëmijë e të tjerë për çka jam shumë mirënjohëse.

Anita Susuri: A ka qenë ajo diçka që është pranu, a ka qenë e jashtëzakonshme ni femër m’u shkollu prej asaj ane?

Ajnishahe Azemi: Nuk ka qenë… se ju thashë për neve si familje ka qenë ndoshta ju thashë, femrat tona nuk janë gjenerata e parë që po shkollohen. Nuk e di se e kanë prit tjerët, po baba thoshte, “Mos e mendo qysh po e presin tjerët, mendo qysh po e presim na se na po e dojmë ni femër të ngritun, ni femër që përgaditet për jetë, për komb e të tjera”. Edhe nuk kom qenë gjenerata e parë, po osht’ prit mjaft mirë.

Edhe fakti ishte ajo nji përgjegjësi e madhe që neve na joshi për me shku në shkollë për shkak se në njëfarë mënyre ti e bartshe edhe fatin e nji femrës të asaj kohe. Se nëse do të duhej të mësonim shumë, të silleshim mirë, të bëj atë që duhet të bëj që është e ndershme, e moralshme, që të përgaditë për jetë, se në nji mënyrë ti sikur të bëje të tjera veprime ja u mbyllshe fatin tjerave m’u shkollu. Se, “Qe çka bojnë femrat me i çu në shkollë!” Dhe ishte kjo një përgjegjësi e jona që përpos për veti duhet me menu edhe për fatin e femrës, çka ma tutje.

Anita Susuri: Gjatë shkollimit të mesëm a keni marrë pjesë edhe në ndonji aktivitet kulturor? Apo a ka pasë organizime të tilla? Po mendoj edhe në shkollë po edhe jashtë shkollës?

Ajnishahe Azemi: Me ju thonë të drejtën nuk kom mujt me marrë shumë kohë për arsye se ju thashë që unë udhëtoja. E duhej mësimin me kry edhe me ata që kisha me udhëtu duhej të kthehesha, e të tjera. Po në një mënyrë kanë qenë do, jo formë e organizuar e angazhimeve të rinisë së asaj kohe në kuadër të cilës edhe timin, për shembull bisedonim, se si, çka duhet me lexu tash, “Cilat libra je ka i lexon ti? Hajde t’i ndërrojmë, hajde ta ndihmojmë njëri-tjetrin me libra”. Nëse t’i s’kishe kujt me ja dhanë, për shembull librat e tua për shkak se gjendja ekonomike jo e të gjithëve ishte e mirë, rreth asaj se si me ja dhanë në mënyrë që me vazhdu mësimin me mësu ata, e kështu me radhë. Jo diçka të veçantë nuk kemi pasë.

Anita Susuri: Si kanë qenë raportet në atë kohë për shembull me… e dimë që kanë jetu edhe sërbët në atë kohë… a ka pasë ndonji?

Ajnishahe Azemi: Aty në Deçan nuk kemi pasë, nuk kemi pasë në atë shkollë, nuk kemi pasë.

Anita Susuri: Domethonë, ka qenë shkollë shqipe komplet.

Ajnishahe Azemi: Po, shkollë shqipe ka qenë.

Anita Susuri: Mirë. Deshta pak ma shumë me u ndal tek familja juj…

Ajnishahe Azemi: Po, patjetër.

Anita Susuri: Se më tregut për jetën që ka qenë, domethonë shumica e familjeve në rrafshin e Dukagjinit kanë jetu nëpër bashkësia edhe ka ekzistu ni hierarki.

Ajnishahe Azemi: Po.

Anita Susuri: Si ka qenë jeta në familje, për shembull ai organizimi edhe shpija e juj, ai oborri, si po ju kujtohet juve gjithë kjo?

Ajnishahe Azemi: Mu po më kujtohet shumë mirë. Ka qenë ni kullë ajo, e atëhershme që deri në një kohë të caktume na i përmbushi nevojat tona si familje për komoditetin tonë, nevojat tona. Por në kohën, në momente të caktuara me mirëkuptimin e të gjithëve, siç ju thashë kaluam në nji shtëpi tjetër. Po ju thashë edhe ma përpara aty ka dominu ni rregull, ni rend. Jo imponim por ni ndarje e detyrave dhe përgjegjësive të cilët çdo njeni i kryjke me përgjegjësi, po edhe tu e përkrah njoni-tjetrin.

Për shembull zonja e shtëpisë i kish ato obligimet e veta, zonja tjera kishin për detyrë ndoshta tri ditë diçka tjetër, për shembull, dikush e përgaditë ushqimin tri ditë, tjetra të pastroj shtëpinë e ato tjerat. Tjerat për shembull të angazhohen në punën e fushës e kështu me radhë dhe ndoshta ajo formë e organizimit ka qenë si njëfarë lloj mekanizmi (buzëqesh), një lloj organizimi i një shtetit të vogël, a din, aty familjar, që ka qenë shumë në harmoni.

Anita Susuri: Pastaj e keni përfundu domethonë shkollimin e mesëm, ma tutje, domethonë i keni dhonë babës nji premtim që keni me shku…

Ajnishahe Azemi: Po, në shkollën fillore ajo ishte, para se me fillu të mesmen.

Anita Susuri: Po, domethonë që keni me vazhdu edhe me fakultet, po kur ka ardhë rasti, si ka ndodhë kjo? Si keni marrë vendim?

Ajnishahe Azemi: Për me shku në fakultet, unë ju thashë ma parë që vëllau im ishte në Fakultetin Ekonomik i regjistruar. Edhe vet e kisha nji orientim, ndoshta paraprakisht meqenëse, të studioja ekonominë. Mirëpo, e kemi pasë profesor, që është mirë me theksu këtë, nuk më kujtohet mbiemri, po Cacaj e ka pasë, i historisë, edhe ni profesor të sociologjisë që ata… ai ka qenë i fshatit Isniq nuk më kujtohet emri qetash, po kanë bërë ata që mua ma kanë ndryshu mendjen që të kthena ka shkencat shoqërore. Arsyja se ne atëherë plan-programet e gjanat si i msoshim nuk ishin ato krejt cilat e shfaqshin realitetin për shqiptarët, pozitën e tjera. Ndoshta msojshim ma shumë për historinë e Jugosllavisë e këto tjera apo në sociologji qysh trajtohet çështja kombëtare e tjera.

Edhe ata [profesorët] kanë qenë të cilët në një mënyrë apo në një tjetër, ka pasë raste kur neve na kanë thonë për shembull, “Muj me bisedu me juve diçka?” “Po, urdhno profesor. Çka osht’ në pytje?” “Këto gjëra që i kemi në libër nuk janë si duhen, nuk janë ato që janë tonat. Nuk janë mirë për neve që t’i mësojmë si komb. Po nëse ju më premtoni që në ditar ta shënojmë kështu qysh osht’ në letër në plane dhe unë t’ju shpjegoj historinë e popullit shqiptarë, atëherë ju duheni me më rujt se nuk më lojnë me vazhdu”. Edhe na ja u kemi dhonë fjalën, për shembull profesorit sociologjisë qysh ta spjegoj çështjen kombëtare e tjera. Dhe faktikisht kombit, se atje ishte forma planit si ishte e planifikume atje, dhe na ja kemi dhonë faktikisht, po mendoj premtimin se ne nuk do të informojmë asgjë.

Ne në fakt edhe si individë e kuptuam që atij mund t’i ndërpritet puna, neve shkollimi e tjerë. Dhe na e kemi mësu shumë mirë historinë aty kombëtare prej tij dhe çështjen e kombit prej sociologjisë tij edhe që më ka bo m’u kthy ka shkenca shoqërore. Dhe prej atij orientimit, se që thashë domethonë osht’ në Fakultetin Ekonomik, ishte qëllimi që edhe kisha pak dëshirë po edhe qëllimi që librat e tij, gjanat e tij m’i shfrytëzu. Meqenëse, tash po mendoj në çështjen financiare ma lehtë me kalu. Por, meqenëse u orientova në atë drejtim, në vitin ‘73 – ‘74 u hap dega e parë e filozofisë dhe e sociologjisë që në njëfarë mënyre (buzëqesh) m’i përmbushi ato çka unë kërkoja dhe erdha u regjistrova në Degën e Filozofisë, sociologji. Ishim gjenerata e parë, na si gjeneratë…

Pak ma herët pytët për rrethanat e kohës. Ka qenë ni periudhë e diferencimeve politike, ni periudhë jo e lehtë për me studiu edhe tjera. Mirëpo, na si gjeneratë kemi pasë ni fat të madh shumë, se shef të katedrës e kemi pasë të madhin profesor Fehmi Aganin. I cili si vajzat e tij, si djemtë e tij është kujdes për neve. Të cilin kurrë nuk ke mujt i pari me përshëndet pa të përshëndet. Ka ardhë koha e provimeve e tjera, e ka ditë si i jepshe provimet, a i dhe, a s’i dhe? Ka qenë ai që ka ditë me të këqyrë, se ju thashë që kanë qenë diferencimet politike, “Këtu duhesh m’u rujt! Këtu duhesh… kjo, kjo”. Ai thjesht, nëse o njeri gjeni edhe përkushtimi për të mirën e kombit, ai ka qenë. Se thojshim, “Profesor mos u lodh bre gjitha këto gjana” “Jo se o’ përgjegjësi e jemja se jemi ka, jemi ka përgadisim gjeneratat e reja për shtetin tonë, andaj duhet t’i përgadisim drejtë e t’i shkollojmë. T’i nxisim që ata të avancohen ma tepër në mënyrë që… se të tillë i duhen shtetit tonë”.

Sa i përket jetës kulturore dhe këto tjerat ka qenë jo ndoshta aq e begatshme të themi kështu si organizime studentore, se ishte ajo koha që ma tepër ne e vizitonim teatrin, e vizitonim kinon. Ishte në atë kohë qysh me thonë, ishte edhe korzoja, në qendër të qytetit, tash ku osht’ sheshi “Skënderbej” e këto tjera. Aty, “Zahir Pajaziti” ka qenë ni formë tjetër po aty ka qenë mramja ajo që, qysh me thonë të tjerit i takon edhe për relaksim edhe në forma tjera.

Anita Susuri: Si ka qenë atmosfera aty?

Ajnishahe Azemi: Po ju thashë, aty ka qenë nji moment që t’i ke mujt m’u taku, m’i pa, me shkëmby mendime të ndryshme e tjera, e tjera, në korzo po flas. E për të tjerat nuk ka qenë e lehtë ,se faktikisht ju thashë se ishte kohë kur ishte shumë e vështirë të bësh diçka që nuk i konvenonte regjimit të atëhershëm sepse mujshe edhe me hup shkollimin e kështu me radhë. Mujshe m’i bo dëm edhe familjes e tjerëve, tjerëve. Por, megjithatë kemi qenë, po flas na si gjeneratë, kemi qenë ni gjeneratë kompakte, ni gjeneratë e mirë që thashë fati, shumëçka kemi mujt me përjetu tuj pasë parasysh se tu i studiu shkencat shoqërore edhe domosdoshmërisht mos me dashtë të nxitesh për me qenë për të punuar diçka ashtu qysh duhet drejtë, nëse veç je i edukuar në atë drejtim. E na ju thashë e kemi pasë fatin se vetëm ai që ka dashtë vet me gabu, se ndryshe s’ke mujt me gabu se kemi pasë këshilltarin e madh profesorin Fehmi Agani.

Download PDF