…posle opere želela sam da počastim prijatelje iz crkve. Eh, ja jako volim Svetog Antonija i njemu sam se mnogo molila kao mlada devojka. Čak zahvaljujući njemu desili su se neki važni preokreti u mom životu i kažem mu: ‘Vidi’, dakle ja pričam sa Sveti Antonijem i kažem mu: ‘Vidi, sav novac koji će mi ostati nakon što počastim prijatelje kafom, sve ću tebi dati’. I izašli smo mi, završila se opera. Izašli smo iz opere. Ajde idemo da popijemo kafu, sve je bilo zatvoreno, nigde nijedan kafić otvoren. Bilo je 10:00 sati i sve je bilo zatvoreno i rekla sam: ‘Ajde sve moram dati Antoniju’, ‘Kom Antoniju?’ Kažem: ‘Svetom Antoniju’ (smeje se). I tako da, sav novac koji je trebalo da potrošimo na kafu, ja sam mu rekla: ‘Evo, donela sam tebi’. 

 

Ali, kad sam pitala Svetog Antonija i rekla sam mu: ‘Vidi, ti mi pomogni kako možeš’, kad sam imala prvi sastanak, ‘ako ti misliš da je u redu, nek se desi, ako ne poništi’. Poništio je prvi, drugi. Kažem mu, ‘Vidi’, opet isto: ‘ako misliš da on nije za mene, poništi’, poništilo se. U trećem slučaju sam mu rekla: ‘Vidi, Sveti Antonije, do sad si poništio sve. Ovaj put ću ja sama odlučiti’.

Öğrencilerimle konuşurken hep birlikte okulumuzu [Xhevdet Doda] açmayı uygun gördük ve  karar verdik ama bunu yapmamız başlı başına karakteristik bir hareketti, okulun iki yanında, iki kanadında da {parmaklarıyla gösteriyor} iki tank vardı. Bnları  konuşurken, okulun kapısını, ana girişini açarsak, bizi göreceklerine, durduracaklarına ve bununla bir şey elde edemeyeceğimize karar verdik ve ardından şiddet, bize yönelik baskı [olacaktı]

Ben de, ‘Biliyor musunuz? Okulu başka bir taraftan da açabiliriz’ dedim, zaten burada uzun süre çalıştığım için okulu çok iyi biliyordum. ‘Burası eski bir bina olduğu için, bazı pencere parmaklıkları var, ama belki de bu parmaklıklar, belki birlikte bu parmaklıkları çıkarıp içeri girebiliriz…’ dedim,  bahsettiğim bodrumdaki pencereydi, bodrum katının banyolarından biri {eli ile göstererek anlatıyor}. Biz de o 17 öğrenciyle oraya gittik ve açmaya karar verdik.

[…] Onlar bizi durdurmadılar, başkaları da [okulu] açmamızı engellemeye gelmedi. Ve o okulda kaldık. Tabii sonradan okula girip, ‘Nasıl açtınız?” filan diye sordular, ama bizi oradan çıkarmaya çalışmadılar. Belki de nasıl desem, dünyanın önünde “Onlara izin veriyoruz ama istemiyorlar’ diyebilmeleri için bir siyasi manevraydı. ‘İşte açık bir okul var, çünkü onlara izin veriyoruz, onları durdurmuyoruz.’

Kız kardeşim, İpek’te babamı ziyaret ettiğimizde o kadar küçüktü ki. İpek Hapishanesi Arnavut mahkumlarla doluydu. Bunu neden biliyorum? Çocukken, küçüktüm yani daha okula gitmiyordum. Biliyorum çünkü, bütün aileler hapishanenin önünde toplanırdık, mahkumları ziyaret etmek için ellerimizde böyle torbalarla  {elle torba taşıma hareketi yapıyor}.

[…] Çocukluğumuzdan taşıdığımız bu ızdıraplar bizi hayatımız boyunca takip edecek, çünkü çocukluk iz bırakır. Beni nefret dolu bir insana çevirmediği için şanslıyım aslında, ancak unutulmaya yenik düşmediğim için mutluyum da. Hatırlıyorum, çünkü hiç kişisel olarak almadım, ama hapishanedeki insanları görmek için bekleyen onca insan ile hatıramı paylaştığımı düşünüyorum. Aforoz edilenlerle, siyasi eziyete uğrayan ailelerle, toplumdan men edilmiş ve komşusunun bile korkudan ziyaret edemediği tüm o insanlarla paylaşıyorum.

Her yıl dil farklarını görmek için Makedonya’da Ohrid, Dibra ya da başka bir yere gidiyorduk. Biz onlardan farklı bir dilde konuşuruz, orada gegë konuşuyorduk. Hatta 1972 yılında standard dilde konuşmaya başladık. Bizim için zordu, öğrenciler için daha zordu, veliler için daha da zordu, tüm yeni ek ve eklemlerim gelişinden dolayı…ama buna karşı ‘Söyleyin, doğrusu nasıl’ dediler. Alışmakta zorlandık, birkaç yıl sonra ise normalleşti. Ne zaman resmi bir görüşmeye gitsem, hep standard dili kullanırım, gegë kullanamam.