Pas suprimimit të autonomisë së Kosovës në vitin 1989 dhe përjashtimit sistematik të shqiptarëve nga institucionet publike nën Republikën Federale të Jugosllavisë, në vitet ’90 u krijua një sistem paralel arsimor. Me ndalimin e mësimit në gjuhën shqipe, shtëpitë private, bodrumet dhe hapësirat e improvizuara u shndërruan në shkolla. Mësuesit, prindërit dhe nxënësit bashkëpunuan për të mbajtur arsimin gjallë përballë represionit shtetëror. Këto përpjekje nga vetë komuniteti nuk kishin të bënin vetëm me mësimdhënien, por ishin edhe një formë e ruajtjes së identitetit kulturor dhe e ushtrimit të agjencës politike. Historitë gojore të atyre që dhanë dhe morën mësim në këto rrethana zbulojnë rrëfime të qëndresës, frikës dhe sfidës së përditshme.

Bajram Shatri

Ekspert i arsimit

Klasa e parë fillmore të ulur në dysheme e tu mësu abetaren, shkrimet e para në dysheme. Në Fushë Kosovë për shembull katastrofë gjendja. Ato dhoma janë nxe shpejt, janë ftoh shpejt. Mandej ka ndodh u dasht me shku në dhomë prej korridorit me hi në kuzhinë, prej kuzhine në dhomë ku kanë mësu nxansit. E ka dhonë idenë Halim Hyseni për shtëpi-shkolla më kujtohet ni rast, ni gazetar i tha, ‘Po çka do me bo qaty zihet pasuli’ po e banalizoj, ‘qaty zihet gjella, qaty mësojnë nxansët?’  Thotë Halimi, ‘Tregom pra ti qysh me shku me mësu? Gjoma ti vendin ku nuk ka gjellë të shkojnë qaty nxansët’.