Pjesa e Tretë
Gani Osmani: Kur erdhëm na mas greve, i murën ata në burg, ja fillun me i thirrë në punë me bo përçamje. E di si sot kur jena ardhë {tregon me kokë majtas} këtu porta mshel. Shembull, Gani Osmani nuk hin në punë, filan fisteku hin në punë. Edhe na kena thonë atëherë edhe në grevë, “Njo për të gjithë…” u konë edhe ajo kërkesë, “Njo për të gjithë, gjithë për njo”. Edhe kena thonë, “Ja kena me punu të gjithë ja s’kena me punu asnjo” edhe e kena ndërpre punën. Domethonë, edhe qata që na i kanë thirrë nuk, nuk kanë vazhdu me punu, e kanë bojkotu punën. Se nji numër i vogël i kanë thirrë me punu.
Tajshi masanena u formu ni… masi janë dalë prej pune, u formu ni sindikatë, ni sindikatë e pavarne që punëtorët me ditë pak edhe ku m’u orientu, se atëherë drejtorat, këta ni pjesë i shtinën në burg, ni pjesë u shpartallun, do shkunë jashtë, shumica ikën nëpër perëndim, se ikshin edhe prej policie, prej, prej… Edhe ni pjesë e punëtorëve metë në mëshirën e kërkujna, të papunë, pa paga, pa idare, familja kërkojke ushqim, me punu kun s’mujshe privat. Edhe u formu sindikata e pamvarne, Xhafer Peci, Xhafer Nuli ka qenë kryetar sindikate, me nji grup inzhinjerash këtu edhe teknikësh. Edhe ja ka nisë me punu sindikata atëherë, kanë dhonë ndihma prej tana anëve të Kosovës, kanë dhonë edhe prej jashti.
Anita Susuri: Para se me vazhdu qaty po du edhe diçka për grevën me pyt. Kur keni dalë prej grevës, se tetë ditë jeni konë aty, kur ke dalë jashtë qysh u konë edhe me na tregu krejt qat’ përjetimin tond edhe në familje kur ke shku çfarë pritje…?
Gani Osmani: Shiqo, une, veç më kujtohet kur kena dalë prej greve… se tash aty kur të hin në atë koshin, kafazin e njerëzve, kur hin i mrami atje, te dera, ko delë i pari. Une e di që jom hi ma i mrami, kur jom dalë aty po të garantoj nja njiqind a dyqind kamera ishin konë te pusorja, janë konë. Se ju ka interesu, ka pasë… ju ka interesu shumë opinionit se u konë, u bo e madhe. Veç e di që, si jom dalë i pari, m’i kanë mshel sytë, se mjeksia e jepke, “Si kanë nejt shumë në terr, munet edhe m’u verbue me pa dritën”. Edhe tash si je dalë menjiherë t’i ka mshelë sytë edhe të ka kap për krahësh, se edhe ndrrimi i ajrit, edhe ndrrimi i ajrit. Janë konë ata mjekët e këtushit edhe të kanë vet, “A po don me ra në spital, a po don me shku në shpi? Që je konë i smut, ka ndodhë plot nuk janë shku në shpi. U konë ni spital i improvizum, u thirrke, janë shku.
Une e di, veç e di që i kom pa edhe kur jom dalë jashtë nja dhetë ose pesëmdhetë ambulanca i kom pa, se përpara që ishin konë, para pusores aty. Edhe ju kom thonë, “Jo, une po du me shku në shpi”. Na kanë çu nëpër shpia, unë jom shku në shpi. Tajshi, aty kur jom shku në shpi, nifarë, nifarë pitje pak ma (buzëqesh)… Edhe do jonë metë këtu, do jonë shku në shpi. Tajshi mo s’na kanë lonë as me ardhë në punë, as me ardhë… Na kena dashtë nesrit, tajshi me të tregu, nesrit paradite jom ardhë këtu, në “Trepçe”, po nuk lojshin as me hi, se kishim qef m’i pa këta… edhe mas, tash s’po di a mas ni dite, dy, ju ka hi policia… se e kem pasë na ni kojshi të afërm aty edhe si dhondër, që u konë në spital edhe ju ka hi njësia speciale, i ka qitë krejt përjashtë. Ju ka thonë, “Menjiherë me shku nëpër shpia”. U hjek edhe i kanë hjek me kreveta, me ato mjete, domethonë e ka paqllais këtu, e ka pastru krejt.
Nuk i ka lonë as dy ditë, e ka kap shteti edhe policia e ka kap në dorë për me hup gjurmë edhe mos me pa kërkush kurgjo. Domethonë, kjo ka përfundu qishtu, tajshi masanej papunësia. Une po të tregoj prej që ka përfundu greva, deri në vitet lufta që ka përfundu… une e kom ko [ktu] fshatin Dedi {tregon me kokë majtas} edhe ka ndodhë që kena shkue ose në fshat temin, s’kom guxu me hyp në autobus. Se i ka nxonë nëpër autobus, na jena konë të dënum të gjithë. Kurrë, s’kom guxu, ja u duft me shku në kambë se policia u konë në punkt qitu në tunel të parë ose atje te vorret që janë në hymje të qytetit. Do vena janë konë kyç edhe veç ju ka hi autobusit me regjistër. Ta ka pa emrin s’të ka vetë veç të ka kap, se je konë ti i dënum. Domethonë, çdonjoni u konë i dënum, 60 ditë i ka pasë të preme edhe i arrestum, njifarë mënyre, sikur kur je i arrestum që je…
Anita Susuri: Secili grevist i ka pasë 60 ditë?
Gani Osmani: Çdo grevist i ka pasë. Unë e di shokët tonë mas katër vjete, pesë vjete e ka la burgun. Edhe une nuk ju kom ra në dorë, une s’jom hi në burg. Po tregoj kur ka ndodhë, jom ardhë me kerr, ose me naj diçka deri në rekë [lum], jom zhdryp përmas banesav, jom dalë ko te tunelli jom hyp, që mos, mos me ra në dorë tyne se s’të ka vet. Domethonë, çdo grevist u konë i dënum 60 ditë, të preme i ka pas. Tajshi, ata i kanë marrë në pytje, nashta u shku për 60, ka nejt dy-tri vjet. Veç 60 vjet i kanë pasë të preme krejt.
Tajshi papunësia e madhe, po tregoj, ti s’ke pasë… na duhet me falenderu edhe diasporën se na ka ndihmu shumë, unë e kom pasë ni vlla edhe ai… tregova, ai ka qenë në fabrikë të procesit paimeve në “Trepçe”, ai u shku, se dikush u dufke me shku, dikush me metë këtu, me prindër, me këto… Ai vllau u shkue duhet me ja ditë për falemnderës gjithkush vllaznive, na kanë ndihmu aq sa ka pas mundësi. Se ata në fillim s’kanë punu, duhet me ju falenderu popullatën e Kosovës edhe Rrafshi Dukagjinit ka ndihmu në atë kohë shumë, edhe jom mirënjohës.
Kur u bo, tajshi që u bo sindikata thash pare, une kam qenë vëzhgus i sindikatës për lagjen Shipol. E kom pasë regjistrin e minatorëve, diku 107 a 108 minatorë veç në Shipol që jonë konë t’u banu. Tash emrat e tyne krejt i kom pasë edhe ndihmat që janë ardhë në Kosovë, që janë ardhë për minatorë të “Trepçës”, secila lagje e ka pasë numrin e vet. Shembull, unë i kom pasë njiqind minatorë, dikush i ka pasë shembull, Shutkovci ose naj fshat ma i vogël 50, qysh i ke pasë minatorët numrin, qaq ke marrë ndihma edhe u duft me ja u çkep veç mos me shku me ra në dorë të armikut me punu për to.
Ka punu “Nënë Tereza” në Shipol, unë jom konë në kryesi të “Nënë Terezës” në Shipol, jom konë vëzhgues i minatorëve. Domethonë, këta kanë bashkëpunu bashkë sindikata e pavarun që u konë e minatorëve edhe “Nënë Terezë” në Shipol na kena bashkëpunu bashkë. Në nji depo i kena lonë mjetet edhe ja u kena çkep punëtorëve. Domethonë, unë e kom pas regjistrin, ka ndodh kanë dhonë edhe pare, nashta shumë sasi të madhe, prej njiqind minatorëve, ndodhë dhetë vetë që kaë qenë ma dobëtit ja u jep ka njiqind mark, atëherë jonë konë. Po, rroba pune, ushqim, aksioni “Familja ndihmon familjen” u konë, unë jom kon i kyçun në qato rrjedha që çdo antarë që vjen me i majt “Familja ndihmon familjen”, u ardhë te une në Shipol edhe jom shku me to te iks personi, shembull.
Ka pasë, unë kom pasë kontakt edhe me njerëz ma… qetash mas lufte vonë, që e ka pasë ni anëtar, ni person i ka majtë 20 minatorë. Osht’ i Deçanit, 20 minatorë i ka majt, dy mijë mark, në atë kohë i ka dhonë çdo muj. Edhe rreziku ma i madhi u konë me i pru ko, se ai që i ka dhonë, që i ka dhonë ata, ai u konë jashtë, shiptari ma i pasun osht’, ka pasë në Amerikë… po e ka pasë mikun e vet këtu që e ka angazhu këto, “Ti ki me shku, me çu me ja u shkep”. Domethonë, muj e në muj ai i ka çkep dy mijë marka. Nashta edhe osht’ mirë me përmen ky Muharrem, Muharrem Gecaj, kem na edhe fotografi, jom konë në varrim të nonës tina. Muharrem Gecaj që u ardhë ju ka pru paret 20 minatorëve ja u ka çkep. Nifarë, nifarë libre ma ka dhonë dikun edhe e ka majt dikon në Shipol, dikon nashta ko në fshatra të Shalës, dikon në Drenicë, se ka pasë minatorë, domethonë, 20 minatorë i ka majt. Edhe ato na s’duhet me ja harru, se mos m’u konë qato nashta…
Ka pru ushqim, ka ndodhë e ka pre, e ka pre delmen ose dashin, gjysën ja ka pru vetit, gjysën e ka lonë për fëmi të vet. Edhe ka ndodhë, edhe mu më ka ndodh që i kom pasë punët shumë dobët materialisht. Edhe me cekë njo, u konë i Istogut, u konë Shaqa, veç më kujtohet Shaqë që e ka pasë emrin edhe ni familje me majt në Shipol. Po kur u ardhë ko në Shipol, ai ka thonë, vllaun e vet e ka pasë në Zvicër, këtij të Shipolit që osht’, i ka thonë, “Une të nimoj” se po don ni familje me majt, i ka thonë shko thuj, “Kur vjen ai me t’i pru paret, thuj që, ‘Merre ni familje tjetër dikon, faleminers shumë po merre dikon, se mu më ndihmon vllau jem, e ti nimoj tjetërkujt’”.
Edhe ai u ardhë, i ka thonë, “Jo, qishtu, jo unë erdha me t’i pru njiqind mark edhe merri knej”. E vjen më thotë mue, ai që e ka refuzu m’i marrë, jo ja ka refuzu, po s’ka pasë nevoj u konë polic. Se na kena punu edhe në “Nënë Terezë”. Se ndoshta nuk lidhet me minatorë, veç po du me ju tregu shembull. Edhe tash vjen ai thotë, “A po vini me mue edhe ti Gani” edhe njo që u konë i “Nënë Terezës” në Shipol edhe thotë, “shkojna edhe rrimë atje edhe ja spjegojna, i tregojna” thotë, “qysh o puna” thotë që, “vllau po don me më nimu”. Jena shku na me këtë personin, e kena marrë edhe nja dy vetë që jena konë të kryesisë, jena shkue në Istog e jena hi në odë, na kanë prit mirë.
I kena thonë, “Qishtu, qishtu o puna, faleminers prej teje që po i manë. Po vllavi i ka thonë, ‘Une i nimoj’, ti nimoj tjetërkujt” tha, “Pasha Zotin une nashta ma ligë se ti i kom punët, po kur ka fillu aksioni ‘Familja familjen’ na kanë mledhë” tha, “në Istog, unë jom konë ma i vjetri”. Thotë, “Edhe punët materialisht i kom… kurrfarë të ardhunash s’kom, po m’u ka duft mos m’u nda pi shoqnive” edhe thotë, “jom hi në qat’ aksion, faleminers prej juve”. Domethonë, na kena pasë asi raste që i kanë pasë shumë materialisht dobët punët, po e ka shpreh atë vullnetin me ju ndihmu minatorëve. Këta kanë ndihmu… po thom mu më ka ra rasti me shku te minatorët, ka pasë edhe profesora prej Prizereni, ka pasë edhe prej Dukagjini, domethonë krejt Kosova u solidarizu me neve, edhe kanë ndihmu, nashta kafshatën e gojës e ka nda përgjys. E qajo neve na ka nimu që na kena mujt m’u majtë, se me majtë pa paga familjen, me jetu u konë pak, pak vështirë.
Anita Susuri: Pastaj lufta kur ka vazhdu, domethonë në periudhën para luftës a keni qenë këtu ju?
Gani Osmani: Po. Une në luftë, po tregoj, në luftë, nuk kam qenë i veshur në luftë. Mirëpo, qajo lagja ku kena qenë na, osht’ afër Vakanicës edhe janë… ajo kasarnja e ushtrisë që ka qenë në Banj, domethonë na ka pa neve shumë, qysh thotë ni fjalë, si në pasqyre. Edhe nejse, do djem të axhës e këto jonë konë, po une nuk jom konë i kyçun se u dufke dikush mu konë i vetëm me familje e fëmijët e vogël, domethonë pleqtë e smutë, babën edhe nonën e kom pasë. Edhe me 15 prill neve na kanë rrethue, pi Baje janë lëshu edhe krejt Shipolin e kanë rrethu, e kanë pru ni ngushticë, domethonë na kanë qit te xhamia e Shipolit, me nji rrugë shumë të ngushtë edhe na kanë qitë në rrugë të Pejës. Na kanë thonë, “Ju veç me vazhdu, na as vet s’kena ditë ku po shkojmë.
Une në atë kohë e kom pasë ni kësi kultivator, ni traktor të vogël si motokultivator. Edhe i kom ngarku une, i kom pasë katër fëmijë, i kom pasë katër fëmijë edhe nonën edhe babën. Nejse shoqen edhe ni motër e kom pasë te shpia, i kom pasë edhe katër musafirë. E kom pasë ni hallë, nejse çikën e motrës të babës u ardhë kështu me nejt te na pi qyteti, ajo u konë me çika edhe me ni djalë edhe i kom marrë, domethonë kur na ka rrethu policia me ta jom shkue 36 orë e kom të çkrume që e kom… me traktor kena bo edhe jena shku në Shipni. Domethonë, në qat’ kohën e luftës ka ndodhë, ka ndodhë që në qat’ kolonë që janë konë me neve, varet kush qysh, qysh je zatet në policë ose paramilitarë. Ka ndodhë qajo Vaganicë që osht’ ni fshat afër neve, me neve jonë konë familjarët, kur jena shku na në Gjurakovc, kanë thonë, “Nja 50 traktora duhet me hi për Gjurakovc”. E kanë ndërpre tajshi kolonën, tjerët me shku për Pejë, kush ka shku për Pejë ka pësu keq.
Na i kem sot ka tre-katër janë të zhdukun të qatij fshati, në kolonë me neve, janë të zhdukun, i kanë vra, as kufomat s’ja kanë gjetë. U konë mas meje, na jena hi knena, fati kena pshtu. Domethonë, nuk, nuk u vra kërkush prej familjes, prej familjes tonë. Mirëpo, minatorët, na kem të vramë. Unë e kom edhe regjistrin si sindikalistë që kena… kem edhe të zhdukun, me emën, mbiemën që dikun 38 a 39 jonë të vramë, 15-16 janë të zhdukun. Ka edhe që jonë konë me uniformë të vramë, po ka edhe që jonë, jonë vra kështu në luftë si, si qytetarë.
Anita Susuri: E ju në Shipni, në cilën pjesë keni shku në cilin vend?
Gani Osmani: Po unë jom konë me ni pjesë… ma së pari jena shku në Kukës kena nejt pesë ditë, mirëpo i çojshin tajshi, ardhshin i çojshin nëpër pjesë, ma shumë i çojshin në Shipni në pjesën jugore anena nëpër depo, e nëpër qeso. Mirëpo, unë e kom pasë fëminë shumë të vogël, prej nonë muj dej domethonë, pesë-gjashtë vjet, gjashtë-shtatë vjet. Edhe pleqtë i kom pasë shumë të smutë edhe prej shtypje [të gjakut] edhe une jom shkue në Durrës kom nejt. Domethonë, jom hi në xhami të Durrësit kom nejt pesë ditë, prej atyhit jom shku ni kamp Porto Romano u thirrë, përtej Durrësi, nja pesë kilometra u konë. Aty ka pasë kamp spanjoll, italian, e gjerman. Domethonë, jom shku kom nejt në qat’ kampin qaty. Ka pasë shumë popullatë. Domethonë, qaty dej në qershor kur u shlirue, që jonë hi forcat e NATO-s edhe masanej jena kthy masi janë hi forcat e NATO-s.
Anita Susuri: Qysh e keni kuptu që u shliru Kosova?
Gani Osmani: A? Po na… une po të kallxoj na kënaqësi ma të madhe, ma të madhe nashta s’kom ni kurrë. Domethonë, na e kena pasë, jo veç unë po çdokush e ka pas ondërr. Domethonë, edhe diqysh une për veti po thom mu m’u doke si e pabesushme për shembull me hi forcat e NATO-s. Fuqia ma e madhe e botës, nashta Kosova është si ni pikë uji në deti, a ni pikë në hartë me qitë, ka probleme ma të mëdha, mendimi jem është ky. Ka pasë probleme ma të mdhaja nëpër Evropë, e nëpër Ballkan e gjithka, po për herë të parë forcat e NATO-s me bombardu edhe me hi për Kosovën edhe na e kem ditë si janë hi forcat e NATO-s që kanë m’u shliru. Mirëpo, na nuk kem besu që edhe qeto masakra masi të hyjnë forcat kanë me ndodhë, une s’kom besu
Na jena gëzu kur ka bombardu ma së pari në Prishtinë, na jena konë këtu që kanë bombardu edhe kur kanë bombardu në Bajr u konë kasarne shumë e madhe nëntokësore, ko gjamat te na jonë thy nëpër shpia tona, ko. Edhe na u kënaqëm diqysh, po na nuk i dishëm pasojat që po vijnë masanena. Ato une s’i kom mendu, as s’i kom mendu ato, as s’e kom mendu që, që ni forcë kaq e madhe, ni fuqi, ka me intervenu për, për Kosovën. Veç na duhet me ju falenderu Amerikës edhe Amerikës kryesore. Tajshi kjo i ka shti këto tjerat në fuqi. Amerikës duhet me ju falenderu edhe ndoshta çdo shpi e shiptarëve duhet me pasë ni flamur mrena, ni flamur amerikan. Mos m’u konë Amerika nashta ishim zhduk edhe prej këtij dheu, se na s’kem pasë forcë. Domethonë, Amerika na ka pshtu neve, falë edhe ushtrisë, tash edhe Ushtrisë Çlirimtare, aty duhet me ditë, po ushtria s’ka pasë forcë pa Amerikë, po edhe ushtrisë edhe popullatës se pa pasë vujtje as shtet e mdhaja nuk intervenojnë.
Anita Susuri: Mas luftës kur keni ardhë për herë të parë këtu, domethonë në objektin e “Trepçës”?
Gani Osmani: Shiqo, une, une kom menu pak ma ndrysh për “Trepçe”. Na jena gut meniherë, se do ardhshin pak ma vonë, unë jom ardh meniherë si janë hi forcat e NATO-s, mas me thonë ni javë, katër-pesë ditë. Se thojsha, “Duhet me shku me ja nisë punës. E kom punën” thojsha, “në “Trepçe” si të shkojna krejt, çdo gja osht’ në rregull”. Thojsha, “Ko me ja nis punës edhe zhvillohet ‘Trepça’”. Thashë, “Punojna për veti”. Po une kur jom ardh këtu, e kom pa pak ma ndryshe, shkatërrim. Shkatërrim, bile tash po du me lidh me njo në Shipni atje, na çojshin në do fabrika, në do… Thashë, “Qysh ja keni bo more fabrikave kështu?” I kishin shkatërru fabrikat. Tha, “Njejtë jem si na, si ju” tha, “vllazën jem” tha, “keni me pa, ju keni me ja bo edhe ma zi”. Edhe thash kena me ja nisë… Unë jam ardh prej 2000… 2004-tën ja kom nisë me punu.
Në 2000-tën, ja kanë nisë do përgaditje po edhe në “Trepçe” nuk o shku në rregull, se i kanë thirrë do nejrëz cik-cak, nashta jonë njerëz që kanë dhonë shumë kontribut edhe çka e ka meritu edhe çka e njeh punën, po u shku me të njofshëm. I kanë zgedhë aty, “Jaran thirre me telefon njonin”. Në fillim u konë UNMIK-u në qat’ kohë, do pare ka pak ja u kanë dhonë, nihere jo, po dikur po. Kryesorja u konë me u kyç në punë. Atje fabrika e akumulatorëve elektroliza e zinkut. Çka jonë atje kompleksi i zinkut që është atje poshtë ku o bordi, krejt, çdo gja u konë në rregull, çdo gja u konë veç me ja nisë. Krejt u shkatërru, krejt e kanë… Atëherë shkijet s’e kanë shkatërru, po e kena shkatërru na vet.
Në 2004-tën na ka thirrë edhe po tregoj vet, na jena ardhë ni grup se jena konë si teknik, mbikëqyrës, e kena bo ni komision edhe jena ardhë kena thonë, “Po dojna me kërku punë ose kena me punu edhe na ose s’ka me punu kërkush”. Atëherë u konë Nazmi Mikullovci drejtor, edhe na kanë marrë njiqind vetë në qat’ kohë 2004-tën që jena punësu dyqind, njiqind vetë. Mirëpo, edhe me këta do, nji numër i qitën para kohe në pension. Thash, edhe në qeveri jom konë kom thonë, “Na kena menu që për minatorë ka me ndodh, nji gjo tjetër, jo qysh ka ndodh. Na kena menu që qeveria ka me u interesu për neve, se na jena konë ata njerëzit e parë që kem rreziku jetën, e kem mbrojt shtetin, u konë krejt Kosova mbrapa neve. Na kem menu njerëzit ça janë punëtorët e vjetër edhe që jonë të moshum e të smum qeveria ka me ja dhonë ni pension të dinjitetshëm, ni pension të mirë. Edhe m’i thonë, ‘Shko pi shpije, janë gjeneratat e reja, ke dhonë kontribut boll”.
Edhe nuk u konë numër me i marrë krejt 2300 minatorë që jonë konë pjesëmarrës të grevës, prej tyne po të garantoj dikun nja, ngat 500 kanë vdek, prej qatyne. Se do shumë të smutë, në atë kohë jonë konë edhe kohë e gatë qe 20 vjet. Nuk o numër i madh, unë thashë as nuk jom kundër ushtrie, as kundër veteranëve, po pe bon zgjidhjen për 60 mijë vetë e për nji mijë vetë nuk po mun me bo zgjidhje. Ka mujt me bo zgjidhjen e pensionit, me inkuadru njerëz, punëtorë të ri edhe me investu “Trepça”, me bo investime kapitale, m’u zhvillu. Po beso nëpër Mitrovicë me dalë ki pensionistë, pjesëmarrës të grevës nëpër konta të bërllogut ka lypin kanaçe. Edhe nuk kanë pension të parakohshëm, jo i rregullt, 70-80 euro i merr penzion. Edhe të gjitha vujtjet edhe mundimet i ka kry, sot nëpër kanta të bërllogut punojnë me kolica, i shtyjnë kolicat. E u duft, këto shteti u duft me rregullu po… unë thashë, kom mendu ndrysh e ndrysh…
Edhe tash 20 vjet mas lufte në “Trepçe” u duft me investu, me shti mjete qeveria, me marrë punëtorë të ri. Domethonë, kurgjo në “Trepçe” nuk o… këtu në “Trepçë” veç puno e merr qat’ rrogë, investim kurgjo, hin në borxh në tana anët, zhvillim në “Trepçe” nuk ka. “Trepça” ka mujt me zhvillu edhe Kosovën e jo vetveten, po sot për vetveten nuk mun e man, pagat nuk mun i bon prej koncentratit që e shet. Ka mujt me i finalizu metalet që e shet veç plumb, zink, 30 minerale me vlerë që janë. Ni mini shkritore me bo… po e bon privatniku, po e bon pesë-gjashtë pompa të benzinës e bon firmë të veten, e bon… ni mini shkritore me bo, e m’i shkri këto e m’i shti të vet, jo… metalet nashta ma të pasne që janë këtu i merr Bullgaria, Zvicra, Suedia. Na e shesum koncentrat, ka ndodhë prej dy mijë dollarëve që u konë çmimi, ka ra në 300 dollarë. Me 300 dollarë janë shitë, aty ka ari, argjend, ka të gjitha.
U duft qeveria meniherë shkritoren edhe me punësu njerëz edhe me zhvillu shtetin. Po s’po ju intereson fort për “Trepçën”, nuk po ju intereson. Unë e di ka deputet që kurrfarë informata për “Trepçën” nuk ka. A beson kur jom shku, kena bo kërkesa, qe kërkesat i kena të shkrume qitu {tregon me kokë djathtas} që mas lufte punojna në minierë në kushte qeto, e asnji ditë përvojë pune nuk na njihet, thojke, “Qysh osht’ e mundshme mos m’u njoft përvoja e punës në minierë?” Firmave private ja njeh përvojën e punës, neve s’na njeh. E ka që nuk jonë të informum edhe s’jonë të interesum.
Anita Susuri: Tash jeni edhe kryetar i sindikatës.
Gani Osmani: Po. Në 2016-tën, 2016 u ndrru sindikata, janë zgjidhjet e rregullta çdo katër vjet. Domethonë, 2016 na kena konkurue, domethonë, shkon në mënyrë të rregullt kjo sikur zgjidhjet komunale që bohen ose qëndrore prej baze çdo dhetë punëtorë shkon njo i delegum prej miniere, bohet kuvendi. Tajshi prej kuvendi zgjidhen edhe njimdhetë antarë kryesia. 2016-tën na jem konë të zgjidhun prej punëtorëve edhe e kena bo kuvendin edhe prej kuvendit kam qenë në krye të sindikatës, në kryesi, jo kryetar po në kryesi kam qenë. Shyqyri Sadiku ka qenë kryetar i sindikatës, mirëpo Shyqa është edhe ekspert i prodhimit, domethonë i minierës edhe u deshtë me shku drejtor i prodhimit se kem ka shkojmë në kapitullim, nuk hecke prodhimi. Edhe tash edhe kryetar sindikate edhe drejtor prodhimi është nji lloj konflikti i interesi, qysh me thonë. Edhe Shyqa ka thonë, “Unë po shkoj tre mujë po e provoj. Nëse më hec prodhimi hjekna prej sindikate edhe vazhdoni ju sindikatën”.
Unë kam qenë sekretar i sindikatës. Shyqa ka shku, ka hecë dikun pi që shkun nontë mujorë 28 përqind u rrit prodhimi, prej që ka shku Shyqa në drejtor të prodhimit. Une kam qenë ni kohë ushtrus detyre, qata dy-tru muj ushtrues detyrës i kryetarit të sindikatës, tash e kena majt ni mledhje kryesia, qata që jem tash edhe më ka propozu Shyqa që dej në zgjedhjet e ardhshme me kry detyrën e kryetarit, unë m’u kon kryetar sindikate. Janë pajtu ata, është procesverbali në libër që e kena majt, kanë pajtue edhe kom vazhdu. Zgjidhjet na u duft m’i bo në fund, në fund të prillit të qetij viti. Mirëpo, ke qysh ke, na as mledhje s’kena mujt me majt shkaku i pandemisë e krejt. E kena majt mledhjen apet kryesia edhe e kena bo që qat’ ditë që bohen kushtet për zgjedhje, na duhet me hi në zgjedhje në mënyrë të rregullt, kush fiton, fiton. Domethonë, jena tu e vazhdue në qat’ mënyrë.
Na jena për mbrojtje të drejtave të punëtorëve, na vijnë punëtorët çka ju bohet e padrejtë prej drejtorave, prej këtyne i marrim me shkrim na çdo muj. E kena pasë me rregull me majt mledhjen e kryesisë e thirrëm edhe drejtorin gjeneral, poshtë kryeshefin edhe drejtorin këtu. Edhe kryesia e manë mledhjen edhe këto kërkesat e punëtorëve ja qesum përpara, qekjo, qekjo, qekjo edhe duhet, që ka mundësi duhet m’u shqyrtu, se na ekzekutiv s’jem as me hek vendim, as me qit, mirëpo me i shty proceset përpara. Na kem edhe në qeveri i kom me shkrim edhe në Ministri të Zhvillimit Ekonomik, të gjitha ja kem çu me shkrim, që m’u kthy ka “Trepça”, me njoft përvojën e punës, me dalë me nji pension të dinjitetshëm, që osht’ e mundshme m’u ndrru.
Nashta kem, kem na punëtorë diku 40-50 që jonë të smutë, nuk munët me punu në minierë rrinë në sipërfaqe. Na ato nuk mujm me i çu pi shpije, as me largu prej punës, ai prej qetuhit e ka fitu smundjen. Edhe në fund me bo ndrrim me ni fëmi tina, ky shkon… puna ato e shtin drejt në prodhim edhe jep kontribut. Edhe atë kërkesë ja kena bo, na kanë thonë që, “Po, pritum”. Qetash u bo edhe ni bord i përkohshëm se na si viktimë jena ra, ndrrimi i qeverive. “Trepça” u ra viktimë, punëtorët, të ndrrimit të qeverive. Vjen ni qeveri të jep premtim që ka me, ka me punu për “Trepçe” e zgedh nashta naj ekspert, nuk shkon pesë-gjashtë muj bjen, vjen tjetra duhet me ja nisë pi zeros. Domethonë, viktimë e këtyre qeverive ramë edhe na.
[Këtu ndërpritet intervista]
Anita Susuri: Ishit t’u më tregu për punëtorët që keni bo kërkesë me i ndrru me…
Gani Osmani: Po. Domethonë, prej mas lufte që ja kena nisë na me punu, kërkesat e njejta kanë qenë këto. Për shembull, qeto kërkesa. Na kem kërkue me njoft penzionin, 70 përqind të pagës, ç’a është e drejtë e gjithkujna. Kem kërkuar njohjen, njohjen e stazhit të beneficum, stazhit jo të beneficum, po të stazhit që ka qenë i rregullt, domethonë kur na kanë qit pi punë na nuk kem qenë fajtorë tashi ‘89-‘99. Edhe, edhe mas lufte, domethonë as mas lufte nuk na njihet prej 2018-ës e teknena, nuk na njihet stazhi. Na çdo njoni që u hi… unë qe 39 vjet jom i punësum, nesër me dalë në pension, dalë si papunë se nuk njihet, duhet m’i pasë ma së pakti 15 vjet përvojë pune edhe asnjo nuk i ka 15 vjet. Se shumë kohë e gatë, domethonë, kem kërkue penzion familjar. Penzioni familjar gjithmonë ka qenë, vene të rrezikshme për miniera.
Na kem mas lufte katër raste tragjike në “Trepçe”, dy në Kishnicë, dy i kena në “Trepçe”. Domethonë, rast tragjik osht’ kur vdes punëtori jo prej natyrës, po në vend të punës e nxen xeha ose mjetet e punës. Edhe përpara ka qenë penzioni familjar, familja e tij e ka trashëgu penzionin e tina 70 përqind edhe fëmija dej i ka bo 18 vjet ose gruja sa ka jetu e ka trashëgu pensionin, ajo u ndërpre. Kem kërku sigurim shëndetësor. Përpara kur u lëndu punëtori e kanë çu nëpër Ljubljanë, e Shkup, e Beograd, e s’kanë lonë… tash mu më ka ndodh vet i kom çu punëtorët, e ka thy komën, u shku në shtëpi të shëndetit, ka thonë, “Në paç 20 euro e ngjet gipsin, s’paç shko ka të dush”. Me mjete, me rroba të punës, me helmetë prej miniere u lëndu, domethonë si, si… të llogarit si njeri i papunë.
Tajshi i kem këto sigurimin shëndetësor, qajo sigurim shëndetësor, domethonë këto krejt i përfshin kontrata kolektive. Munët me bo ni kontratë kolektive edhe të gjithë këto, të gjitha këto i përfshin. Na e kena bo prej mas lufte e knej edhe sindikata përpara që u konë edhe tash të njejtat kërkesa janë. Kjo nuk osht’ qaq punë e zorshme për qeveri, këto munën m’i kry, m’i kry të gjitha. Na kem lyp… na jem pak ma të veçantë se njësitë tjera, neve s’munën me na krahasu nashta edhe, edhe KEK-u janë minatorë edhe ata pak nxjerrin qymyr e bojnë, mirëpo aty gërryn eskallatori ai veç kqyr. Domethonë, na jem, na e marrum… na punojmë nëntokë, e kush punon mbi tokë nuk munëm m’u krahasu. Ka mujt qeveria ni ligj të veçantë për minatorë edhe m’i mbyll të gjitha këto. Mirëpo, me punën e qeverisë për “Trepçën” po të tregoj si sindikalist nuk jom i knaqun. Edhe jo veç me qit qeveri, po çdo qeveri që u ardhë na ka anashkalu.
Tash na të gjithë shpresat i kem që kem me hecë përpara. “Trepça” ka qenë shtylla e tretë në Jugosllavinë e 22 milion banorëve, një nga shtyllat ma të mdhaja ekonomike. Që shteti ka marrë kredi në emër të “Trepçës” e ka majtë… edhe parulla atëherë u konë “‘Trepça’ punon, Beogradi ndërton”. Kurse, sot në durë tona osht’ nuk jem në gjendje na pagat e minatorëve me i… Mendim i jemi osht’ që qeveria me e kthy kryet ka “Trepça”, me bo investime kapitale, mjete të punës edhe munët me zhvillu jo vetëm “Trepçën”, po munët me zhvillu edhe Kosovën. E jo na m’u konë… minatorët me pasë gajle a po i bohet… qat’ telashe e ka, besom që mu në telefon më thirrin, “A ka pare për rrogë, a bohet rroga?” Nuk e ka gajle ai që e ka punën e vështirë atje. Planin e qet, punën e kryn, e ka telashe a ka me marrë rrogën qet muj, a s’ka me marrë. Domethonë, do telashe që munët shteti me i zgjidh.
Anita Susuri: Nëse keni edhe diçka me shtu, nëse keni harru me përmend?
Gani Osmani: Une nuk kisha me shtu kurgjo, veç apet ni apel për qeverinë, për njerëz që janë kompetent ne te kthejnë kryt ka “Trepça”, ka zhvillimi ekonomik, se “Trepça” e zhvillon Kosovën, e zhvillon Mitrovicën, e zhvillon domethonë krejt popullin shiptarë. Le të marrin punëtorë të ri, le të bojnë investime kapitale edhe hecum përpara. Mos t’i bohëm na lëmoshë e kërkujna. Le të bojnë… munën me bo finalizimin e xehes këtu, jo me i çu jashtë, qajo osht’ kapitali ma i madhi domethonë. Une tjetër s’kisha me shtu veç dhashtë Zoti që do të bohet ma mirë edhe do ta kthej kryt dikush ka “Trepça”.
Anita Susuri: Shpresojmë edhe na. Faleminderit shumë zoti Gani!
Gani Osmani: Falemnderit prej juve edhe për interesimin!
