Pjesa e Parë
Lura Limani: A mundeni pra me na tregu… me prezentu veten, me na tregu ku dhe kur keni lindë, edhe na tregoni pak për prapavinë e jujë familjare.
Don Lush Gjergji: Jam Don Lush Gjergji, i lindur me 21 mars të vitit 1949, në Stubëll të Epërme, komuna e Vitisë, pjesa e Karadakut apo Anamorava jonë, siç quhet sot. Jam biri i katërt, jemi katër vëllezër. Gjithë jemi fatbardhësisht ende të gjallë. Katër vitet e shkollës fillore i kam kryer në vendlindje, dhe pas vendlindjes kam filluar shkollën herët dikur, pesë vjeçar e diçka kam qenë, me shoktë e mi. Kështu qi, edhe regjistrimi në klasën e parë ka ndodhur ditën e fundit të vitit shkollor, kur erdhi inspektori. Dhe atëherë, për ne inspektori ishte si ndonji jashtëtokësor! Përgatiteshim si do t’jetë, kush do t’jetë.
Dhe unë isha në bankën e parë, se isha më i vogli edhe me shtat, dhe inspektori menjiherë m’tha, “Ti, dil n’dërrasë t’zezë. A din shkrim e lexim?” Thashë, “Po, gjithçka [që] kemi mësue i di”. E atëherë filloi të më testojë, dhe thotë, “E ke mësuar përmendësh, ndoshta këte apo ate?” Në fund, ndërhyri mësuesi dhe tha, “Shoku inspektor, ky nuk është i regjistruar.” “Pse?” tha, “se nuk e ka moshën, po është ma i miri në klasë”. Dhe atëherë ishte kënaqësia dhe lumturia ime, inspektori para gjithë nxanësve i tha mësuesit tim, “Sot regjistroje, dhe e kalon vitin e parë me sukses shembullor. Bile edhe me nji dhuratë”. Dhurata ishte nji lloj filmi që lëvizej kadal-kadal pozat e palëvizshme, dhe nji libër e cila për mua ishte si t’ma kishte dhuruar botën mbarë.
Më kujtohet, erdha te shpia dhe i tregova nanës sime të ndjerë, Dile Gjergji, thashë, “Unë e kalova klasën e parë, me sukses të shkëlqyeshëm”, ajo më shiqon pak, thotë, “Sigurisht ke qajtë, e atëhere t’kanë rrejtë, e t’kanë mashtru.” Thashë, “Jo!” Dhe si dëshmi atëhere e paraqita librin dhe atë lloj filmi, i cili ishte nji letër dhe e kishte nji mekanizëm me lëvizë, e me nji sy të vogël me pa disa pamje, që për mua atëherë ishin nji lloj mrekullie e vogël.
Katër vite, siç thashë i kam kryer në Stubëll, dhe atëhere ishte dilema, apo udhëkryqi i jetës sime, sepse vetëm katër klasë ishin në Stubëll. Për të vijuar shkollën tetë vjeçare, ciklin e ulët të gjimnazit siç quhej atëhere – duhej të bahej një udhëtim tejet, tejet i mundimshëm. Dhe ishmi brezi i parë. Deri para nesh nuk kishte ndodhur askush qe e kishte ndërmarrë këtë gja. Prifti i atëhershëm Don Dedë Ramaj, i bindi familjet e tona, dhe na bindi dhe na motivoi ne, se pa shkollim, pa arsimim, dhe qytetërim, nuk ka kurrfarë përparimi. Kështu qi vendosëm… ishim një grup dikun dymbëdhjetë nxanës. Dhe vitin e parë u regjistruam në Viti. Vajtja-ardhja ishte 24 kilometra. Tash mendoni nji fëmi nantë vjeçar, ende si kam pasë dhjetë, duhet të përballoja nji udhëtim të tillë…
Gjithmonë kanë qenë vitet ’59, prandaj ishte varfëria e skajshme. Asnjiherë s’kemi pasë as opanga, përpos me lëkurë të thiut, të cilat i punonim te shpia, nanat tona, apo më të mëdhenjtë. Veshëmbathja ishte çdo gja çka prodhohej prej leshit, sepse për të blerë nuk ishte as andrra e fshatarëve, apo njerëzve të asaj kohe. Përpos asaj, kishte vështirësi të mëdha se s’kishte rrugë. U deshtte të përballojmë shpesh here edhe rrugica shumë të rrezikshme, siç edhe sot quhet, “Prroni i Magjupit”, kur zbritet prej Stubllës në drejtimin e Vitisë, dhe kur prroni është 15-20 metërsh. Dhe kur dimrit mjaftonte ni rrëshqitje për të ndodhur edhe fatkeqësia edhe humbja e jetës.
Përpos asaj, rrugët as që ekzistonin, ishin rrugë të dhenve, ose ma mirë të themi të dhive, sepse dhia kalon kudo. Se delet do të kishin vështirësi të kalonin nëpër ato rrugica kah kam ecur unë dhe shokët e mi. Ishte lumi i Letnicës, i cili disa herë gërshetonte dhe kalonte rrugicat tona. Dhe ky lum nuk kishte asnji urë, por ishin vetëm ndonji dru i cili shpesh here edhe lëvizej, i cili shpesh here ishte i ngrirë apo i lagtë, kështu qi rrezikimi i jetës ishte pothuajse në çdo hap. Gjaja e çuditshme çka ishte atëhere, na pengonin edhe serbët e mëdhajë në dy fshatra serbe që duhet t’i kalonim, fatkeqësisht! Vërbovci dhe Gërqari. Dhe jo fëmitë, po shpesh here edhe të rriturit na lëshonin qenët, apo na bërtitnin pse kalojmë nëpër vendet e tyre. U deshte atëhere ta gjajmë ndonji rrugë apo rrugicë tjetër, por duke shkelur tokat pjellore. Dhe njerëzit tjerë ankoheshin, edhe pse nuk kishin një trajtim të tillë agresiv, sepse e kuptonin qi jemi fëmijë dhe dikah… s’mund të fluturojmë, por dikah duhet të kalojmë.
T’gjitha këto më përkujtojnë nji fëmijëri dhe rini jashtëzakonisht të vështirë dhe të hidhët. Por hidhërimi më i madh që më ndodhi ishte kur në moshën tre vjeçare, papritmas vdiq babai im. Vdiq te miqtë, te familja e nanës sime të ndjerë. Edhe vdiq prej dhimbjes dhe prej vuajtjes, sepse ni javë përpara, dhetë ditë përpara, kishte vdekur motra 17 vjeçare, që e kishte edhe emrin Tereze. Dhe shpesh herë kur mendoj jetën, nji pjesë të madhe të jetës qi ja kam kushtuar të lumes Nanës Tereze, me 15 libra, me 29 vite të shoqërimit, ndoshta asht’ nji nëndije e ime, qe në te e kërkoja edhe motrën time, të cilën unë fare nuk e njoh, sepse vdekja e babës shleu çdo kujtim të motrës sime. Isha dikun tre vjeçar, ende s’i kisha tri vjet. Babën, e kujtoj! E kujtoj si në ëndërr, e kujtoj në lojëra. Por motrën s’e kujtoj fare. Gjithë kjo më ipte edhe ma tepër motiv për jetë dhe për punë.
Pas vitit të pestë [kaluam] në Zhegër, e ndërruam. E ndërruam për këtë rrethana që thashë: që kishim pengesa, që ishte lumi që shpesh herë na kërcënonte dhe rrezikonte, e sidomos që ishin të rriturit që na pengonin. Dhe atëhere iu paraqitëm priftit Don Dedës, dhe i thamë, “S’mund të shkojmë ma në Viti!” dhe ai tha, “Ka zgjidhje! Dhe zgjidhja asht’ në Zhegër, sepse Zhegra asht’ pjesë e Karadakut tonë, në Zhegër janë laramanë, e dinë se çka jemi ne katolikët, dhe në Zhegër kemi miqasi. Prandaj jemi nji anë territoriale dhe kemi t’njejtin mentalitet. Por është nji problem!”
Unë n’Zhegër s’kisha qenë kurrë ma parë. Kisha shkuar në Terziej, që ishte nji pjesë e rrugës prej nga ishte nana ime, edhe e pyes priftin, “E ku është Zhegra?” ai thotë, “S’kemi hartë, por është po ashtu dikun dymbëdhjetë kilometra vajtje, dhe dymbëdhjetë kilometra ardhje, por është nji problem: nuk ka asnji vendbanim”. Dhe unë u gëzova, thashë, “S’ka vendbanim, nuk na rrah e nuk na kërcënon askush” tha, “Kadale Lush, se asht’ krejt kodra dhe male, dhe ka shumë ujqë.” Atëherë thashë, “Kemi zgjidhje për këte!” “Cila është zgjidhja,” tha, “ti nuk frikohesh prej ujqëve?” them, “Unë frikohem, si çdo njeri, si çdo fëmi, por e kemi një qen aq të fortë, dhe fshati i ka disa qejë të cilët janë n’gjendje të luftojnë me ujkun, dhe sigurisht na mbrojnë”. Dhe ashtu bëmë.
U gjetën katër-pesë qejë ma të fortë që ishin… atëherë i quanim qejtë e hekrave, që ishin domethanë vazhdimisht të lidhur. Dhe ata na përcillnin prej hapit të parë të shpisë, deri te shkolla, deri n’Zhegër. Shumë interesant! N’Zhegër nuk hynin në fshat – apo në qytezë të vogël siç ishte Zhegra atëhere – por ndaleshin, dhe pritnin tërë kohën derisa nuk përfundonte shkolla. Nuk kacafyteshin dhe nuk haheshin njëri me tjetrin. Filluan të shoqërohen, siç shoqëroheshim edhe ne. Dhe ky ishte edhe shpëtimi ynë, sepse gjatë katër viteve shpesh herë kam dëgju ulërimën e ujqëve, sidomos dimrit kur është uria e madhe, por fatbardhësisht, kurrë qejtë tanë – që në një mënyrë u shndërruan në engjujt rojtarë tanë – nuk kanë lejuar që të ketë ndonji…
Në Zhegër kemi qenë të pranuar mrekullisht. Zhegra është vendi qe e kujtoj me shumë, shumë, mall dhe dashuri. Sepse në Zhegër vërtetë na kanë pranuar sikur të ishim zhegrasë, bile edhe ma mirë. Dhe fatbardhësia jonë ishte që ne të Stubllës ishim t’gjithë nxanës të shkëlqyeshëm. Atëhere filluan të na duan edhe ma tepër. Se gjatë rrugës i përsëritnim mësimet: s’bashku mësonim, s’bashku luanim, s’bashku kalonim jetën. Kështu qi Zhegra për mua ka qenë dhe mbetet shkolla e cila më dha ni vrull, ni vullnet, ni entuziazëm për mësim, për studim, dhe për jetë.
Më kujtohet i ndjeri, drejtori Ismajl Rama, i cili fatkeqësisht vdiq në fatkeqësi të komunikacionit… para disa viteve, kur e bamë ni lloj testimi dhe prove, atëhere pyetja ishte, “Çka do të bani tash, pas tetë vjeçares?” dhe unë tashma isha i vendosur që do të shkoja në seminar, për t’u përgatitur për meshtar, për prift katolik. Atëhere e shkrova “gjimnazi klasik”. Dhe gjithë shoktë e shoqet tjerë më pyetin, “Çka është kjo?” sepse gjimnaz real kishte, por gjimnaz klasik s’kishte askund, dhe ishte i vetmi gjimnaz klasik që ishte në Dubrovnik nga ana e jezuitëve, dhe që e pranonte dhe shteti jugosllav atëhere.
Atëherë sa fillova t’iu shpjegoj, drejtori, dritë pastë, Ismajli, u ngrit… ka qenë një zotëri, nji gojëtar i shkëlqyeshëm, nji edukator jashtëzakonisht i mirë… tha, “Djelmosha, çuna”, na thoshte, “tash ju shpjegoj unë çka ka zgjedhur Lushi. Ka zgjedhur shkollën ma t’mirën, ky përgatitet për të qenë meshtar”.
Dhe atëhere e mbanë nji elogji ndaj klerit katolik, dhe thotë, “A e dini se çka? Si flasim ne tash?” “Shqip.” “Ne flasim shqip, sepse kleri katolik shqiptar na e ka ruajtur gjuhën, traditën, kulturën, e tjera, e tjera”. Dhe fillon t’i përmend figurat të cilat ne pak i dinim, ose dinim vetëm emrin, dhe thotë, “Gjurmëve të tyre do të shkoj edhe Lushi ynë”. Nuk e harroj kurrë këtë moment. Dhe më përkëdheli, dhe më përqafoi para nxanësve, dhe më tha, “Ke zgjedhur rrugën ma të mirë”.
Diçka tjetër çka mund të përkujtoj ishte bashkëpunimi që e kishim. E kishim korin e shkollës. Për herë t’parë prej Zhegrës kemi shku n’kambë n’Gjilan për nji koncert. Ishim të këputur nga udhëtimi dy-tri orësh, megjithate e zumë vendin e parë. Dhe për herë të parë – atëhere në klasën e tetë – erdha në Prishtinë, sepse ishte gara e shkollave tetë vjeçare të Kosovës atëhere dhe ky ishte një përkujtim i imi…
Si dhe, si nxanësi ma i miri i klasës dhe i shkollës shkova në ekskurzion në Beograd. Dhe ishte dhe vizita e parë e imja… udhëtimi me tren. Deri n’Shkup kisha qenë, por në Beograd… dhe, nji rreth i cili flet krejt ni gjuhë ndryshe, se unë serbishten – rrjedh nga nji fshat që është krejt shqiptarë, dhe krejt katolikë – e dija fare pak, ndonjë përshëndetje. Ishte për mua nji përshtypje, n’rend t’parë Beogradi si kryeqytet dhe qytet i madh, pastaj n’rend t’dytë që nuk dija të komunikoja me shkollat tjera, apo me të tjerët. Dhe më bëri përshtypje kjo, nji përjetim i cili më mundonte, “Pse edhe unë nuk e di gjuhën serbishte apo sllavishte?” siç e quanim atëherë.
Dhe kjo ishte si një përgatitje thujase psiqike dhe shpirtërore për atë çka do të ndodh ma vonë, sepse gjimnaz klasik dhe përgatitje për meshtari nuk kishte, kuptohet në trojet shqiptare. Atëhere m’u dasht’ të bajë kërkesën në ipeshkvinë e cila e kishte selinë atëhere në Shkup, dhe qesh pranuar. U pranova në seminarin “Rugjer Boshkoviq”, Rugjer Boshkoviq është ni dijetar, ni jezuit me famë botërore, gjimnazi klasik “Rugjer Boshkoviq” që ishte ma i njohuri n’atë kohë në Jugosllavi.
Udhëtimi prej Stubllës e deri n’Ferizaj, n’kambë, se nuk kishte autobus. Me ndonji çantë të madhe e cila ishte e letrës, se s’kishte çanta të mira. Po të binte pak shi, ajo çantë do t’m’i lagte edhe t’gjitha gjërat e tjera çka i kisha marrë me veti, diçka veshëmbathje. Prej Ferizajit, e në Beograd. Beogradin m’dukej se e njoh, se kisha qenë. Pastaj prej Beogradit e në Saravejë. Prapë dikun 16-18, deri 20 orë. Po ajo çka ishte aventurë e vërtetë, ishte Sarajevë-Dubrovnik, ku ishte treni i ngushtë, qi e quanin “Qiro”. Qi ecte ngadalë, dhe në vende ku kishte ngritje-zbritje, lidhej me zingjirë dhe atëherë zbritnin udhëtarët, kështu qi paralelisht ecnim ne me tren. Dhe kjo ishte nji aventurë për mua. Mendoja, “A do të di ndonjiherë të kthehem në Stubllën time?” sepse udhëtimi zgjati dy ditë e dy netë.
Dhe kur mbërrina në Dubrovnik, nji kështjellë mesjetare, nji qytet tash i mrekullueshëm, por atëherë që isha mësuar dhe isha rritur në nji vend malor, ku kishte plot gjelbërim, ku kishte pemë dhe perime, ku kishte livadhe, kur i shoh gjithë ato muroja, kur e shoh për herë t’parë detin, kur shoh nji qytet i cili i përngjante kështjellës dhe kullave tona, përshtypja ishte tronditëse. Dhe fillova t’i them vetëvetes, “Ndoshta 24 orë do t’qëndroj”.
Ndryshimet e mia dhe përvoja ishte tronditëse, sepse ishte nji qytet sikurse që është: perla e Adriatikut. Nji qytet mesjetar, i rrethuar me mure të mëdha, me kështjella, me kisha, por askund s’kishte asnji pemë, askund s’kishte asnji gjelbërim, s’kishte lule, s’kisha asgja. Me nji anë ishte nji kodër, jo si Subllovaqa e jonë, plot me gjelbërim, por Sërrgj quhet, dhe ishte krej gurishte. Në anën tjetër ishte deti. N’mes ishim ne. Por unë nuk dija kah të shiqoja. Çdo shiqim kah deti më tronditte, më frikësonte, gjithë ai ujë. Në anën tjetër, nji kodrinë e cila nuk kishte asgja, përpos aty-këtu ndonjë therrë. Nuk dija ku ta pushoja syrin tim.
Dhe pas ditës së parë dhe natës së parë… ishim dikun 180 nxanës, i kishim fjetoret tona të mëdha me dhjetë, 15, 20 shtretën. Ishin klasët e caktuara për mësim. Diciplina ishte sikurse është te jezuitët: që dy orë t’studimit të rreptë nuk guxoje as ta kthejshë krytë djathtas, apo majtas, as të hapësh bankën, se banka e kishte nji dërrasë ku i shtinim librat dhe fletoret tona. Ata na edukonin që të mësojshë përpara dhe të përgatitesh, çka do të nevojitet gjatë studimit të rreptë, siç quhej. Nëse nuk e hapë me kohë dhe nuk i nxjerrë librat dhe fletoret, rrinë ashtu, po nuk ke të drejtë të dalësh, dhe nuk ke të drejtë ta qelësh bankën, siç quhej atëhere… ishte termini teknik “pultin” për me i nxjerrë librat apo fletoret.
Të gjitha këto rrethana kuptohet për mua ishin t’vështira, dhe thujase t’papërballueshme. Dhe pas dy-tri dite, unë edhe vendosa, thashë, “Do të kthehem!” Po ishte halli si të kthehem, gjithë atë rrugë. Fatbardhësia ime ishte se me mua ishte vëllau im Don Ndue Gjergji, i cili është tri vjet ma i madh se unë dhe tri vjet në atë moshë… unë isha dikun 14 vjeçar, ai ishte 17 vjeçar. Më kishte pritur që ta kry unë tetë vjeçaren qe t’i vazhdojmë bashkë studimet. Unë e kisha hangër ni vit se kisha shkue ni vit përpara, ai kishte pauzuar. Dhe i thashë, “Unë nuk mund të rrijë ma këtu”. Por aftësia e tij, mençuria e tij, pjekuria e tij n’krahasim me mua, tha, “Po rrimë edhe ndonji ditë, e ta shofim. Kemi kohë, mund të kthehemi kur të duesh dhe kthehem edhe unë me ty”. Kështu nji here dy, me këto mashtrimet e mira dhe vëllazërore, unë dalëngadalë fillova të ambientohem.
Nji shok tjetër ishte çashtja gjuhësore. Unë e kisha memorien aq të fortë atëherë, fatbardhësisht e kam deri diku edhe sot, saqë e lexoja faqen dhe i mbyllja sytë dhe e dijsha përmendësh, edhe nëse nuk e kuptoja. Po nëse profesori më pyette diçka, unë ndërprehesha dhe s’dijsha ma asgja. Dhe fatbardhësia e profesorëve t’cilët ishin… pjesa dërrmuese e tyre ishin magjistra dhe doktorë të shkencave, të lamive të ndryshëm. Kur e morën ftesën e shkollës sime, dhe kur e panë se t’gjitha klasët i kisha kaluar me pesëshe dhe shembullore, atëhere më thirrën dhe për sa dinim të kuptohemi, tha… se notimi bahej çdo tre muaj: tre mujori i parë, gjashtë mujori që ishte gjysëmvjetori, tre mujori tjetër e kështu me radhë. Ky ishte sistemi atje. Dhe drejtori i shkollës më tha, “Lush, nuk po të notojmë në tre mujorin e parë”. Mu m’erdhi keq, “Pse?” Dhe atëhere më bëri të kuptoj, tha, “I ke t’gjitha notat, je nxënës i jashtëzakonshëm! Po nuk e njeh gjuhën. Po ta japim rastin që ta mësojsh gjuhën”. Dhe kjo ishte shpëtimi im. Unë për tre muaj e mësova gjuhën kroate, aq bukur, me gjuhë tjera klasike, latinishtja e vjetër, greqishtja e vjetër, gjermanishtja, italishtja frengjishtja, saqë kur përfundoi tremujori i parë nuk më notuan, por n’tre mujorin e dytë apo n’gjysëmvjetor, unë isha nxanësi ma i miri dhe i kisha t’gjitha pesëshe.
Dhe kjo atëherë më dha vullnet, që ma nuk ëndërroja… përpos mallit të madh që e kisha, sepse atëherë s’kishte komunikim, letra shkonte ni mujë ditë, kryesisht për të ardhur deri te ndonji informim. Telefon as qi kishte, as qi mendonte kush për te. Kështu qi, kjo ishte nji përvojë e imja, përvojë sa i përket studimeve, e mrekullueshme, por përvojë jashtëzakonisht e vështirë për ni 14 vjeçar, me ni diciplinë të hekurt, me nji rregull dhe norma ligjore, sa qi po mos të ishte përkrahja e vëllaut tim, dhe po mos të ishte vullneti i madh dhe dëshira qi unë të mësoj gjithnji e më tepër… sepse hapeshin horizontet.
Kur isha i vogël mendoja se unë di gjithçka, sepse gjithë ate çka ma thoshte mësuesi unë e dija. Ndërsa tash më hapeshin dyert dhe dritaret, horizontet e shkencës, të kulturës. Fillova t’i shijoj sidomos klasikët, tekstet në gjuhën latine. Filloja ta shijoj artin, fillova ta shijoj Dubrovnikun, fillova ta shijoj bregdetin, se bënim shëtitje. Më kujtohet shëtitja në Zarë, për herë të parë në jetën time shoh vendbanimin Arbanasi. Dhe thamë, “Kjo do t’ketë lidhje me ne!” dhe aty mësoj historikun se para 300 vjete, ishin shqiptarët që ikën nga përndjekjet turko-otomane, dhe u strehuan atje. M’kujtohet vizita e parë në Split, dhe vorri i Dioklicianit, perandorit romak me prejardhje ilire, e tjera.
Domethanë gjithnji e më tepër rritej, shtohej në mua dëshira, vullneti, puna. Saqi shpesh here kisha ndjenjën se po mëkatnoj, po gaboj, kur po flej. Megjithate ishte e caktuar, dhe s’kishte gjasa që të shkojsh dikun tjetër, sepse me orar ishte çdo gja. Zilja dhe orari filluan të bahen pjesë përbërëse e jetës sime, edhe pse për nga natyra isha tejet i gjallë, dhe isha shumë dinamik. Dhe kisha nji moshë ku kisha nevojë sa ma tepër për ni krijimtari, për ni lëvizje. Atëherë lëvizja e vetme ishte se shkolla dhe kolegji e kishin ni fushë të vogël sportive, po 180 vetë siç ishim ne… atëherë sporti i vetëm ishte noti. Dhe së shpejti mësova notin, dhe s’paku ato ditë kur mund të dalnim dhe të shkonim në deti për të notuar, për t’u larë, për t’u rrezitur, atëhere filloi të jetë edhe ni kënaqësi në jetën time, përpos asaj që ishte shijimi i jashtëzakonshëm dhe bukuria e shkrimit, leximit, e gjithë asaj çka ishte për mua ni avanturë e jashtëzakonshme në jetën dhe në rininë time.
Lura Limani: E përmendët qe nuk keni mujtë me komuniku me familjen qe e keni lanë n’fshat, për shkak se s’ka pasë telefon. Kë e keni lanë n’fshat prapa, ju dhe vëllau?
Don Lush Gjergji: Ishte nana e ndjerë e imja, dhe ishin dy vëllezërit. Vëllau i madh, Zefi, i cili ishte n’moshë 17 vjeçare kur vdiq babai, prandaj kishte rolin e vëllaut të madh dhe babës, sepse ai na rriti, ai na ndihmoi, ai na edukoi, ai na përkrahu. Dhe vëllau i dytë, Mhilli, kurse ne dy, Ndou dhe unë, ishmi në Dubrovnik. Malli ishte nji gja jashtëzakonisht e vështirë. Dhe unë e kam përballuar vetëm nëpërmes vëllaut, dhe nëpërmes ni grupi të shqiptarëve, që ishim aty. Dhe për t’i ikur mallit dhe mërzisë, unë kam lexuar, kam studiuar, kam punuar. Sepse ishte i vetmi shpëtim i imi!