Pjesa e Parë
Anita Susuri: Zoti Elez nëse mundeni me u prezentu, me na tregu vitin e lindjes, vendin, diçka për kujtimet e juja të hershme të fëmijërisë?
Elez Nikçi: Elez Nikçi nga Shtupeqi i Madh, i lindur më 18.10.1953 në një familje malësorësh nga babai Mala, nga nana Havë. E cila nana Havë osht’ mesa e Ruzhdi Selmanit, heroit. Nga baba jem osht’ Veseli, nga ana tjetër luftëtar, pjesëtar i të gjitha luftërave ndaj pushtuesve e okupatorëve të asaj kohe, të periudhës 1900 e knej. Jom rritë ni familje malësorësh. Shkollën fillore e kom kry në vendlindje, pjesën e parë, domethonë, katër vjeçare. Tetë nuk ka pasë.
Pjesën tjetër jemi, kemi pasë fatin që kemi pasë axhën të arsimum. Axha im ka qenë viteve ‘50-ta, jurist. Ka qenë, ka kry shkollën juridike në Prishtinë edhe ai ka qenë marrëdhënie pune në Pejë. Kështu që e kemi pasë ni mundësi me ra në Pejë te axha që me fillu pjesën e dytë, tash po i thojnë shkolla e mesme, pjesa e dytë e tetë vjeçares. E kom kry Shkollën Fillore “8 Marsi” në Pejë.
Pastaj, u regjistrova në shkollën normale në Pejë po atëherë ka qenë ni, ni, ni zhvillim i jashtëzakonshëm i arsimit. Se viteve ‘66- ‘67 u ndrru ni sistem totalitar ndaj Kosovës. Se deri atëherë ka qenë ni administrim totalitar ushtarak. Me ramjen e atij personi famkeq, i qujtun [Aleksandër] Rankoviq, atëherë u hapën disa dyer të kulturës e të arsimit në Kosovë. Kështu që patëm rastin me bo ni evolim të arsimit.
Pastaj pas regjistrimit fillova nja dy javë erdh ni konkurs i shpallur për artist për shkollim në shkollën e baletit në Shkup. Si i ri babën e kisha bujk, nuk dike çka osht’ ajo. Shkova te axha e pyta, “A bon m’u regjistru?” M’tha, “A po ke dëshirë?” “Po”. Edhe kështu që pata fatin n’mesin e shumë dashamirëve që kanë qenë për t’shkuar në atë shkollë pata fatin t’zgjedhem, të jem në mesin e tyre, të atyre 25 vetave që kemi shku në Shkup.
Anita Susuri: Paraprakisht po du me ju pytë se dikund e kom lexu që edhe në familje keni pasë trashëgimi vallëzimin…
Elez Nikçi: Tashti axha, njëkohësisht po flasim për axhën i cili ka qenë i arsimum, mirëpo ai në ‘47-ten e ka themelu Ansamblin Folklorik “Rugova”. Edhe për nga ajo ditë na si familje kanë marrë pjesë të gjithë kanë marrë pjesë axha, baba, axhallarët tjerë, nana jeme, motra, vëllau… tani Vesel Nikçi e udhëheq Ansamblin “Rugova” si trashëgimtar i axhës.
Nga kemi pasë, domethonë, rugovasit, malësorët gjithmonë e kanë pasë tradicionale edhe ato festat kur kanë qenë, qofshin ato pagane, qofshin ato islame kanë pasë vallëzimin. Janë mbledhë t’ritë e t’rejat edhe kanë vallëzu. Kështu që nuk osht’ veç edhe familja jonë po si regjion e kanë trashëgimi vallën, kangën edhe vallën.
Anita Susuri: E ky ansambël që e ka formu axhi, a ka funksionu kështu totalisht si ansambël a ka qenë diçka amatore?
Elez Nikçi: Jo, ansambël amator prej, prej ‘47-tes e deri ditët e sotit kurrë pa ndërpre. Gjatë kohës së okupimit gjithmonë janë angazhu njerëzit për me, me e mbajtë gjallë atë ansambël që mos me pasë pauza fare. Ni periudhë ka qenë qatëherë vitet ‘97-’98 kur ishte ofenziva e madhe, qaty pak nifar’… po 2000 e knena tani ka vazhdu me ni trend të jashtëzakonshëm.
Anita Susuri: A keni shku në ndonji objekt me ushtru apo si ka qenë kjo?
Elez Nikçi: Atëherë në atë kohë, folëm për Ansamblin “Rugova” apo? Unë nuk kam qenë pjesë e Ansamblit “Rugova”, nuk kom qenë. Por, ata kanë ushtru deri viteve kur osht’ bo mundësia, viteve ‘70-ta kanë ushtru nëpër shpija ose nëpër livadhe. Ashtu edhe osht’ mbajtë. Mirëpo ai shquhet ansambël autokton sepse osht’ burimor. Domethonë nuk ka përpunim n’ta, asnigja nuk preket, as koreografike as kurrfare. Domethonë osht’ burimore ashtu qysh osht’ trashëgimi brez pas brezit.
Anita Susuri: Për Vallën e Rugovës, po tash çfarë lloji tjetër t’valleve kanë mujtë me… a i kujtoni ju si fmi? A i keni pa si po vallëzojnë ata? Apo cilat valle janë?
Elez Nikçi: Ato zakonisht, zakonisht janë valle autoktone të cilat luhen nëpër ahengje të ndryshme, qofshin ato edhe të dasmave. Janë të ndryshme. Janë për shembull ka karakter e cila ka motivacion të luftës, me shpata. Domethonë, ni demostrim të vallës të qëndrueshmërisë të një malësori në ato kohëra shumë të vështira edhe e paraqet atë bujarinë edhe atë krenarinë nëpërmjet vallës. Pastaj ka pasë edhe lirike, për shembull, ku lujnë ni vajzë e ni djalë. Është ajo lirike me tregue atë anën e lirikes që ekziston edhe ni pjesë tjetër, jo vetëm ajo luftarake.
Anita Susuri: Çfarë kujtime keni prej fëmijërisë? Si ka qenë me jetu në atë vend?
Elez Nikçi: Tashi, shumë vite domethonë po më bjen m’u kthy, dikund 60 vite prapa. Nuk ka qenë… Regjioni i Rugovës ka qenë një prej regjioneve ma të prapambetura në çdo pikëpamje të zhvillimit. Mos t’foli për tjerat po në aspektin ekonomik ka qenë ni tmerr i jashtëzakonshëm. Sepse në viset malore te na pos elbit, asni gja s’bahet. Asni gja. As nuk ka grun, as kollomoq, as kurfar’ misri, hiç, hiç, hiç. Pos elbit edhe kumpirat. Asni gja tjetër. Domethonë krejt jetojnë prej blegtorisë.
Pastaj nuk ka pasë infrastrukturë. ‘83-ten ish kryetari i kuvendit të asaj kohe, Ilaz Kurteshi, ka marrë iniciativë edhe e ka bo elektrifikimin në Rugovë. Domethonë deri n’atë kohë nuk ka ditë Rugova se çka osht’ drita. Domethonë deri në ‘83-ten, llogarite kur osht’ kjo kohë, kur osht’ kjo periudhë. Domethonë ka qenë jetë shumë ma e vujshme, domethonë, po kanë mbijetuar.
Pastaj, ana arsimore shumë pak kem pasë njerëz të arsimum në Rugovë. Kanë qenë njerëzit ndryshe, prej gjithkahit kanë ardhë me dhanë mësim. Njo prej tyne për shembull ka qenë Daut Dermaku, që ma ka tregu ai vet, në disa fshatra që ka punu me vite ka punu. Domethonë ni njeri prej, vjen prej Drenice edhe e shtin në Rugovë nëpër male e pse infrastruktura… domethonë ka fjet nëpër shpija. Njerëzit e kanë majtë në shpi të vet mësusin. Ia kanë, me ia mësu fminë.
Kështu ka qenë ajo jeta jonë shumë e vështirë. Tani kohë pas kohe kanë ardhë t’u përmirësu gjanat. Viteve ‘80-ta pak ma shumë. U ngrit edhe ni shkollë tetë vjeçare në Drelaj edhe kështu që kanë funksionu pak ma mirë. Kuadrat tona janë zhvillu tanshi, janë arsimu, kanë mrri m’u kthy atje në vendlindje me dhanë mësim edhe kështu ka ardhë deri te ajohja.
Anita Susuri: E përmendët infrastrukturën, po m’intereson edhe fshati për shembull, si kanë qenë shtëpitë? Shpija ku ju keni jetu, si kanë qenë të ndërtune? Apo oborret?
Elez Nikçi: Tashti na nuk kemi pasë, i thojnë, këta pjesa e rrafshit havale. Te na nuk ka ekzistu, te malësorët. Te malësorët nuk ekziston ajo fjalë as shprehja edhe as si objekt. Domethonë ka qenë i hapur. Ne e kemi pasë ni kullë guri, e marune prej guri. E mbaj mend, shumë i vogël jom kanë, kur janë mbledhë ata… se zakonisht kur e marojshin vijshin t’nimojshin. Domethonë vishin katunet e farefisit t’nimojshin ni ditë e dy e derisa e kemi ngritë.
E kemi ngritë, aty jemi rritë na në atë kullë. Fatkeqësisht ajo nuk ekziston ma se u rrënu pas lufte. Qashtu tanshi jemi rritë. Si familje e madhe jemi kanë, jemi kanë katër mixhollar. Kemi jetu s’bashku. Pos mixhës, mixha ma i madhi që ka qenë në Pejë atëherë me detyra të ndryshme tjertë kanë qenë dikush me dhen e dikush me qerre t’u bajtë lanë. E qishtu jeta jonë, jeta jonë e vështirë.
Pastaj, ka qenë, ka qenë te ajo koha periudha, se tash kjo ngrohja globale e ka bo të vetën. Veç atëherë kem pasë gjashtë muj dimër. Kur shtator ka ra borë deri në qershor nuk u hjekë bora. Domethonë ka pasë gjithmonë mbi ni metër borë.
Anita Susuri: Sa ka qenë e vështirë për juve me udhëtu deri dikund? Kur keni dashtë deri në qytet me dalë ose…
Elez Nikçi: Jo s’kemi udhëtu. Ka lind edhe ka dekë në Rugovë ai edhe Pejën s’e ka pa me sy kurrë, as s’ka ditë çka osht’ Peja. Sepse nuk ka pasë infrastrukturë. Kjo vonë u çelë kjo rruga kanioni qitash që po thojnë. Këta e ka çelë Austro-Hungaria. Nuk ka pasë hiç kurrë, kambësore ka qenë, nëpër male. E na i thojmë rrugë kambësore, rrugë e kuajve, kurgjo ma shumë.
Anita Susuri: E ju personalisht çfarë moshe keni dalë e keni pa qytetin?
Elez Nikçi: Unë (qeshë), unë me gjyshen, se gjyshja ke mbetë e ve në moshën 25 vjeçare ju ka vra burri edhe i ka rritë jetima edhe shpesh kur bijke në Pejë, kisha qef, më merrke me veti. Domethonë udhëtonim, se fshati im 12 kilometra osht’ prej Peje. Udhëtonim 12 kilometra teposhtë edhe 12 përpjetë në kamë, domethonë, qikjo osht ajo. Kisha qef me ra me ta po jo gjithherë po ndonjëherë, ni herë ose dy herë në muj me ra në Pejë.
Anita Susuri: A osht’ burri i saj që thatë që ka qenë luftëtar?
Elez Nikçi: Jo, gjyshi. Gjyshi u vra, e baba i gjyshit, domethonë, veç baba jem e mixhollarët që po desin tash se te na krejt familja ma së shumti në moshën 25-24-30 vjeçare nuk kanë shku ma tutje.
Anita Susuri: E që e përmendet atë luftëtarin, a keni dëgju ndonjë rrëfim për to çfarë, me kond ka luftu?
Elez Nikçi: Tashti ai ka qenë pjesëmarrës i mbrojtjes, gjithmonë është mbrojtë kufini. Domethonë osht’ mbrojtë kufini. Lufta ma e njoftun që osht’ e Pazarit, që janë mbledhë krejt, na i thojmë bajrakçi. I kanë thanë n’atë kohë. Kanë marrë pjesë Drenica, Llapi kanë qenë, rrafshi kanë marrë pjesë në luftën e Pazarit. Domethonë me forca çetnike. Me forca çetnike. Pastaj ka qenë lufta e Nokshiqit quhet, lufta e Nokshiqit quhet. Mbrojtjen me forcat serbo-malazeze edhe qishtu. Qishtu ka qenë ajo. Gjithmonë t’vujtun, gjithmonë t’hjekun. Gjithmonë ka qenë pjesa e zonës kufitare ka qenë gjithmonë njerëzit ku kanë jetu aty, në veçanti rugovasit.
Anita Susuri: E thatë që osht’ marrë shumica e popullsisë me blegtori, edhe familja juj osht’ marrë…
Elez Nikçi: Absolutisht. Unë deri në moshën gjashtë vjeçare i kom rujtë bagëtinë, i kom rujt delet.
Anita Susuri: Sa ka qenë e vështirë për familjen e juj kur keni vendosë me shku në Shkup, a ka qenë edhe financiarisht e vështirë kjo apo?
Elez Nikçi: Jo, nuk ka qenë sepse ai ka qenë nji, nji vendim i Këshillit Ekzekutiv u qujtë përpara atëherë ka qenë qeveria e sotshme. Ka qenë Këshilli Ekzekutiv. E di që iniciatori kryesor ka qenë Azem Shkreli, ni njeri larg pamës. Azem Shkreli ka qenë iniciator po këtu i ka ndihmu edhe njëri më duket se prej Prizrenit osht’ ai, Xheladin Topxhiu. Ndoshta nuk jom i sigurt i kahit osht’. Veç këta dy edhe ish drejtori i televizorit Riza Alaj. Ai në atë kohë ka punu në Këshill Ekzekutiv.
Këta tre persona e kanë ngritë këtë çështje. Sepse ishin, që thashë, më parë zhvillimet e pas diktaturës të egër ndaj Kosovës ishin derë e hapur për zhvillimin e kulturës në veçanti. Se në atë kohë u hapë edhe në raportet kulturore Kosovë-Shqipëri, Kosovë-Shqipëri u hapën. Ai trend shkoj te njerëzit largpamës si ka qenë Azem Shkreli. Sepse pak a shumë opera veç ishte në themelim e sipër. Po ni subjekt shtetnor, ai subjekt shtetnor i aspektit kulturor është edhe baleti.
Ata kanë qenë, Azem Shkreli ka qenë larg pamës në këtë punë, me shoktë e vet jo veç vetëm, që duhet t’bohet edhe baleti. Pastaj shkoj edhe ma larg e boni edhe Kosova Filmin. Domethonë ni njeri që ka qenë ni atdhetar i jashtëzakonshëm, ni njeri intelektual i jashtëzakonshëm i cili ka mendu se çka duhet m’i bo ni shteti në të ardhmën se njerëzit kanë mendu edhe ma vonë që do të bohet. Kështu që iniciatori kryesor i baletit sotshëm që ekziston osht’ Azem Shkreli.
Anita Susuri: Domethonë osht’ hapë ni konkurs për të gjithë që janë të interesun me studiu baletin për m’u bo…
Elez Nikçi: Po tash, a din qysh, nuk munësh, e kem pasë kështu si shpallje e patën qit’ n’derë. Tashi i qesin në koridore po atëherë s’kemi pasë asi tabele që po i qesin tash. Ni letër e kanë qit’ me ato pullat trruk {onomotope}. E kemi pa të gjithë kush ka pasë dëshirë. Quhet ajo audicion, thirret audicion. Kemi marrë pjesë ajo, drejtoresha e shkollës të baletit, nuk muj me ia majtë mend emrin…
Anita Susuri: Në Shkup që ka qenë?
Elez Nikçi: Po, po. Ajo ka qenë, ajo ka qenë me nifar… memoria, kur t’len memoria… Ipka Ivena ka qenë, ka qenë çeke ajo, ka qenë mësimdhanëse në shkollën e baletit në Shkup. Sepse shkollat e baletit në krejt Jugosllavinë i kanë majtë pjesa e lindjes, Çeki, Poloni, Rusi. Për shembull na e kemi pasë, na e kemi pasë prej Kijeve, atëherë ka qenë Kijeva ka qenë ruse. I kem pasë dy profesor. Njanin e kem pasë lojërat historike, njanin e kem pasë lojërat karaktere. E di që kanë qenë rus. E kemi pasë njo Juri ka qenë.
Anita Susuri: Domethonë ka qenë ni grup ma i madh pastaj në audicione jeni përzgjedhë?
Elez Nikçi: Po, absolutisht. Ajo ka qenë, ka qenë ni kërkesë e jashtëzakonshme ka qenë, ka qenë shumë. Trendi e ka bo t’vetën. Se kqyre, njerëzit… sepse edhe ishin pak e lehtësune sepse investimin ta bojke ni mekanizëm shtetnor edhe kështu e kishim ni bursë. Me atë bursë jom shkollu edhe kështu që kom… pastaj kuptohet me mbarimin e shkollës kemi ardhë në Prishtinë. Kemi fillu me ni shfaqje t’hapjes atje, kemi marrë pjesë. Pastaj kemi vazhdu. Baleti i parë ishte i Akil Kocit, ka qenë… u dashtë m’i shkru këto sene (qeshë). Baleti i parë, baleti i parë osht’ i Akil Kocit, tash m’bjen ndërmend. Tani ni koreograf e patën marrë prej Sarajeve, e kemi ba.
Anita Susuri: E qysh ka qenë krejt eksperienca në Shkup kur keni shku?
Elez Nikçi: Po tashi meqë i kishim ato kushtet tona na u vendosëm nëpër internate, domethonë, konvikte. Ishin konviktet banonim nëpër konvikte të shkollave të mesme. Tani prej atyhit shkojshim në shkollën e baletit. E kishim paradite, masdite. Kishim edhe pjesën tjetër të arsimit, vishin arsimtarët të Zef Lushmarkut, Gjimnazit Zef Lushmarkut. Vishin me na dhanë pjesët e gjuhës shqipe, gjuhë shqipe, historinë, gjeografinë këto a dinë për me kanë pak ma e kompletune. Se shkolla e baletit, nuk do t’thotë, osht’ profesionale po nuk do t’thotë mos m’i msu edhe këto tjerat gjana. Edhe gjuha frenge. Ka qenë gjuha frenge se baleti dominon jo dominon po osht’ i shkrun në gjuhën frënge terminologjia. Në krejt botën përdoret gjuha frënge.
Anita Susuri: E ushtrimet për shembull si kanë qenë?
Elez Nikçi: Po fillimi, a din qysh ishte, fillimi me vështirësi të jashtëzakonshme se duheshin ato pozicionet derisa t’msohet trupi për shembull m’i thy kamtë. Që i thojmë ato hapat e parë të baletit. Ka qenë, ka qenë po kur njeri mendon që ka shku në ni drejtim s’ka kthim prapa. Duhet t’ecësh përpara se tash qysh mujsha me bo ni arsyetim nëse e kisha lëshu shkollën e baletit m’u kthy, çka i kisha thanë unë babës, pse u ktheva. Kështu që gjithçka, gjitha sfidat u dufshe m’i përballu.
Anita Susuri: A ka pasë edhe, po mendoj, vajza sigurisht ka pasë po…
Elez Nikçi: Jo i kemi pasë vajzat, i kemi pasë. Njo të Pejës, dy të Prishtinës, njo të Gjakovës. Esma ka qenë, Shqipja, Kumrije Hoxha, Zana Tafarshiku, qito kanë qenë. Katra kanë qenë vajza tjera jo. Tjerat s’kanë pasë marrë pjesë. Qito kanë marrë qito janë kanë të pranune. Këto pastaj… ne në mungesë të vajzave se krejt baletet kanë problem me mashkuj, na kishim problem me vajza. Kështu që tani pak a shumë u orientum me i marrë prej lindjes. I morëm prej Polonisë tani erdh edhe ni romune. Tani erdh edhe qajo e Filipineve edhe Maria Balta. Tani ato dyja anglezet, tri.
Kështu që… se baleti osht’ botnore, e ka ni gjuhë. Nuk dallon pse osht’ vështirësia. Vështirësia mundon vetëm te ana ekzekutive e koreografisë, aty tani hasim probleme. Sa ke aftësi. Se janë, janë disa elemente të cilat janë shumë të vështira s’mun i bon gjithkush. E janë ato double, double rrotullimi ose ato piruetat sillen ose mbajtja e balerinës me ni dorë, 70 kilogram e përpjetë.
Anita Susuri: E sa ju ka ra me qëndru, tri-katër vite në shkollë?
Elez Nikçi: Katër vite të plota. Shkolla e mesme e baletit, katër vite. Na e kemi kryesu se zakonisht osht’ rregull kryhet shkolla e ultë e baletit katër vjet tani shkolla e mesme. Pa e kry të ulten në të mesmen s’mun shkon. Po këtu, këtu na e kemi bo ni privilegj këtu te na në Prishtinë kur e kemi hapë degën e baletit në shkollë të muzikës me ndihmën e, me ndihmën e drejtorit për arsim të Komunës së Prishtinës, Zijadin Gashi.
Na… ai ka qenë edhe pak, jo pak po shumë ndihmës i madh me hapë shkollën. Me na plotësu qat’ kërkesë tanën. E hapëm paralelen. Kështu që u hap, na vazhdum. Tashti janë këta pasardhësit tanë që tash nuk janë pasardhës po kanë bo goxha ni, 30 vjet po i bojnë në skenë nuk janë pak. Janë të shkëlqyeshëm, ndoshta i ke pa. Janë të shkëlqyeshëm shumë. Sidomos Jeta Musolli që e kom pasë nxanse timën. Jetën nxanse timen.
Anita Susuri: Po du me ju pytë edhe pak për jetën kulturore tashti në Shkup. A keni përcjellë ndonjë edhe ju vet ngjarjet kulturore atje apo jetën shoqërore siç ka qenë?
Elez Nikçi: Tashi çdo shfaqje që bohet atje, s’e kishim obligativ detyrues po obligativ dëshirues. Shkonim në opera edhe baletin që saherë shfaqjet që u mbajshin shkojshim atje. Shkojshim edhe në Teatrin e Kombësive. Ka qenë Teatri i Kombësive ku kom pasë rastin ta njoh edhe Jusuf Gërvallën. Ai ka qenë pëshpëritës. Quhet pëshpëritës quhet ai sufleri që i pëshpërit fjalët ngadalë aktorit m’i marrë, ka qenë aty.
E mbaj mend Muharrem Qena e bojke ni shfaqje e ky ka qenë aty. Se ka pasë punu Isufi edhe në “Flakën e Vllaznimit”. A u qujtë qashtu m’duket, “Flaka e Vllaznimit” m’duket qashtu u qujtë ajo gazeta në Shkup. Ka qenë redaktor në atë gazetë. Shkojshim edhe në teatër i kqyrshim shfaqjet edhe shqip aty. Në teatrin, qashtu osht’ qujtë, Teatri i Kombësive.
Anita Susuri: A mundeni me ma përshkru për shembull si ka qenë atëherë me shku në teatër? Po m’duket edhe janë rregullu njerëzit ma shumë kanë pasë ni veshja ma të veçantë?
Elez Nikçi: (qeshë) Mundësitë tona kanë qenë qashtu. Qato çka i ke pasë. S’kem pasë mundësi na t’kemi veshje e kësi diçka t’veçanta sikur sot që kemi me u veshë me krevatë, me setër jo. Vajzat u veshqin pak ma mirë, pak, kishin pak mundësi se vajzat… se atje kur shkojshim në ushtrime nuk ki çka ti që t’qitësh shminkë ose të lyhesh se i pengon, gjatë ndjersitjes ajo të hin në sy t’pengon pastaj.
E mirë, kemi kalu bukur shumë. Tash shumë vite janë atje po kemi kalu mirë. Jemi kanë shumë kompakt. Qajo kompaktësi e atjeshit na ka majtë edhe 40 vjet masanena në Prishtinë. Qashtu kemi qenë bashkë. S’kem ditë kurrë m’u përla, s’kem ditë kurrë me folë ni fjalë t’keqe njani tjetrit. Kurrë, hiç, hiç, hiç deri jena dalë në penzion, kurrë hiç.
Anita Susuri: A janë ata 25 ende…
Elez Nikçi: Gjysa janë, gjysa nuk janë ma. Nuk osht’ as drejtori, nuk osht’ ma as ai kolega, as ai stolisti i parë, Rrustem Selca s’osht’ ma, qishtu. Edhe Esma ajo balerina edhe ajo nuk osht’ ma. Kështu që vjet e bojnë të vetën.
Anita Susuri: Po m’intereson tash këtu kur keni ardhë në Prishtinë, qysh osht’ organizu ose si…
Elez Nikçi: “Sokoli edhe Mirusha”, baleti i parë.
Anita Susuri: Si osht’ organizu ajo për shembull? Përgatitja?
Elez Nikçi: Tashti me ardhjen tonë në Prishtinë për shembull e ke, Azem Shkreli e ka ditë që ekziston edhe dikush ni balerin i yni që ka punu bashkë me njerin ma të madhin balerin në botë, Rudolf Nurejevin, ka qenë Abdurrahmon Nokshiqi, Abi. I cilin e ka thirrë, në atë kohë ka qenë t’u punu në Operën e Berlinit, edhe e ka thirrë edhe ka ardhë tani në Prishtinë. Ata e kanë emëru si koordinator. Na e kemi qujtë shef të baletit.
Se, pra në teatër kemi ekzistu tri njësi punuese. Ka qenë drama shqipe, drama serbe dhe baleti. Domethanë trijat e kanë pasë kah ni shef. Na e kem pasë Abin, Abdurrahmon Nokshiqi. Tanshi ai e ka pasë për obligim me bo koordinimin e shfaqjeve, bashkë me këshillin artistik. Domethonë ka qenë këshilli artistik se, pra, në teatër janë kanë këshilli artistik i cili e ka ba programin vjetor të shfaqjeve ose për shembull të premierave.
Tashi kur osht’ ardhë puna me bo qit’ baletin të Akil Kocit, “Sokoli dhe Mirusha”, për shembull kanë ra në kontakt me Akil Kocin kompozitorin. E kanë thirrë, kanë bisedu me to. Librin thojnë e ka bo vet ai. Tanshi e kanë thirrë, kond me marrë, kanë ra në kontakt me Sarajevën edhe e kanë marrë koreografin nga Sarajeva edhe e kanë pru në Prishtinë. Kemi fillu ushtrimet edhe e kemi qit’ premierën, atëherë, “Sokoli dhe Mirusha”. Unë e kom lujtë Mimçin, roli i dytë ka qenë. Sokolin e ka lujtë, kolega jem Rrustem Sellca.
Anita Susuri: A i keni pasë kushtet e mira në fillim për ushtrime për shembull?
Elez Nikçi: As atëherë as sot. Fatkeqësia ma e madhe, as sot. Kërkund s’e kom mendu unë që 20 vjet pas lufte nuk e marojmë ni teatër. Me m’pa thanë dikush, andërr me pa pa kisha thanë jo bre ishalla jom jerëm. Po qe, është realitet. Kemi ushtru kah mos, kah mos kemi ushtru. S’kemi ushtru kaniherë gati dy vjet, s’kemi pasë ku ushtrojmë. Kem ushtru foaje, foaje thirret ajo para se me hy në teatër, beton.
Në balet për ushtrime osht’ ni pod special i cili ka ni nivelacion prej pesë centimetrave. E jo ti me ra me, prej nalti me zbrit poshtë pa ni amortizim të dyshemes, me ra me kocka. Se dëmtimi bohet i nyjeve. Nuk kem pasë. Kem ushtru, në Boro Ramiz kemi ushtru, në Pallat të Rinisë kem ushtru. Kemi ushtru në Bashkësi Lokale qitu te Bahollt ku e kanë servisin, qaty kemi ushtru katër vjet a pesë a dhetë a.
Anita Susuri: Sa orë n’ditë keni ushtru?
Elez Nikçi: Tash kjo njona obligative osht’ ushtrime trupore thirren, ushtrime trupore klasike. Domethonë mbajtja e kondicionit edhe teknikës. Ato kanë qenë obligative ni orë e gjysë. Pastaj kemi pushu pak ia kem nisë programi i shfaqjeve. Domethonë kush çka e ka pasë rolin. Gjithmonë peshën kryesore e kanë pasë rolet kryesore, domethonë, ata e kanë pasë me ushtru ma së shumti. Tani kemi shku në pushim në mesditë. Ia kemi fillu tani masdite prej orës 04:00 deri në ora 08:00 në mramje. Kështu, qishtu shkon.
Se artisti, arti në përgjithësi edhe baleti edhe opera edhe drama nuk e kanë orar të caktun, punon tetë orë shkon në shpi. Nuk ka orar të caktun hiç. Mesditës, ka pasë për shembull kur e kem pregatitë baletin “Halili e Hajria” që ju dha mundësia me ardhë koreografët nga Shqipëria. I madhi Panajot Kanaçi erdh me Pëllumb Agalliu i cili tash Pëllumb Agalliu osht’ drejtor i baletit të Azerbejxhanit.
Ganimete, Ganimetja Terbeshi me Haxhën edhe Ganimetja kanë qenë të shpallur në atë kohë prej Enver Hoxhës heroinë e punës socialiste. Domethonë nivelin ma të lartë të artistikës që e kanë pasë. Se ata e kanë me gradime, jo si na që s’kem gradime fare. Te na dita e sotit nuk kanë gradime, nuk kanë gradime. Tash vetit ia kanë bo ligjin me gradime, me shkallë sa osht’ 17, 18, 19. Baleti, sektori artistik s’ka gradime fare.
Anita Susuri: Qysh ka qenë me bashkëpunu prej Shqipnisë që kanë ardhë ata?
Elez Nikçi: Knaqësi ma të madhe… baleti nuk njeh kufi, thashë, mirëpo knaqësia ma e madhe ka qenë na me vu në skenë ni balet kombëtar ni “Halil Hajria” ni legjendë e jona. Sigurisht se e kuptoni, atëherë n’atë kohë, ajo pjesa e periudhës otomane në Shkodër që ka ndodhë. Ajo pabesia që ia kanë bo Halilit, ia ka bo motra e vet. Tashi me i vu në skenë ata. Kemi ushtru tre muj ditë, tre muj pa ndërpre, domethonë, tre muj s’ka pasë pushim fare as paradite as masdite. Tre muj të plota. Me thanë që kom ardhë në 65 kilogram ti ide nuk ki. E kom pasë rolin kryesor të Halilit. 65 kilogram kom ardhë.
Anita Susuri: Duhet shumë angazhim.
Elez Nikçi: Unë thashë osht’ ajo… baleti, baleti e ka benificues stazhin. Meqenëse ky lloj beneficimi ma s’po ekzistojke as në polici as kërkund. Domethonë baleti e ka 12 mujshin 18 mujsh, ni vjet ni vit e gjysë numërohet stazhi. Për nga pesha e randë që e ka si minatori. Domethonë minatorët e kanë qashtu edhe na e kemi pasë. Policia e ka 14 muj, jo, 16 muj policia. Tash s’e kanë as policia, as baleti, as kurgjo s’e kanë këtë beneficion.
Anita Susuri: Po m’intereson edhe diçka, atë ditë që ka shfaqje, çfarë përgatitje trupore duhet me pasë? Ju për shembull si jeni përgatitë? Për nga ushqimi, pushimi?
Elez Nikçi: E, po ti kishe pasë t’ardhurat e mira domethonë ushqim kishe zgjedhë, na kemi hongër pasul (qeshë). Pasul, lakna. U konë ni gjelltore e bojshin do qaty karshi kuvendit n’anë t’kundërt anena u kanë ni gjelltore. Qaty shkojshim hajshim, shkojshim n’banesë flejshim. Ni banesë me katër kreveta qaty flejshim me vite t’tana. Derisa jom martu. Edhe kur jom martu kom nejt edhe pesë vjet pa banesë, pa kurgjo. Domethonë 15 vjet unë si solist i parë i baletit, unë s’kom pasë kulm mbi kokë, s’kom pasë kulm mbi kokë. Po shyqyr pastaj u rregullun gjanat.
Anita Susuri: Po m’intereson edhe kështu në shoqni edhe në rreth ju si, se atëherë ka pasë shumë, domethonë veç ju keni qenë grup i baletit, nuk ka pasë tjerë. Si jeni pritë ju prej njerëzve tjerë? Rrethit t’juj?
Elez Nikçi: Valla me ta thanë të drejtën fillimi ka qenë shumë i vështirë se ka qenë skeptik sepse thojshin me atë shprehjen pak popullore, “Ku deshet burri lakuriq”. Se kur nuk e ke të zhvillun, vitet e para si shtetet e tjera… pak kanë qenë skeptik mirëpo me kohën. S’ka kalu shumë, me thanë, nuk kanë kalu dy vjet edhe kanë kuptu që me t’vërtetë osht’ art i bukur edhe plot skena u mushte, plot.
Artisti për shembull e ka atë ndjenjën e vet, kur e shef, për shembull, se na zakonisht e çelshim pak me kqyrë {shpjegon me gjeste që largon pak perdën} a ka publik. Kur e shihshim plot sallën, zemra mal na u bojke. S’mendojshim a kem bukë me hangër ma. Atë knaqësinë ma të madhe… se ushqim, arti ushqim osht’. Arti osht’ ushqim, të ushqen. Me kanë t’u dekë uni, arti t’mush plot. Arti ushqim. Kemi kalu mirë, kemi pasë plot ku kemi shku me shfaqje tona.
Zakonisht, zakonisht na i kemi pasë shfaqjet tona autoktone. Pak kem marrë… na kemi marrë vetëm baletin “Kopilia”. Osht’ ni, ni balet që e ka ba ni, ni artist i Beogradit edhe e kemi bo na. Osht’ balet i mirë me përmasa botërore. Na e kemi ba. Atje e kom lujt rolin kryesor, Kopiliusin. Koreografe ka qenë nifar’ prima balerina e Beogradit Vishnja Gjorgjeviq e cila s’jeton ma. Ajo kur pat’ ardhë në Prishtinë shumë me skepticizëm ka ardhë. Veç kur i shihke në qytet vajzat tona të gjata, të bukura thojke, “Jo”, thojke, “unë ktu për dhetë vjet i kisha ba pesë balete i kisha bo prej ktyne vajzave”, (qeshë).
Anita Susuri: Qysh ka qenë edhe kjo jeta në qytet në Prishtinë në atë kohë?
Elez Nikçi: Nuk ka qenë e natës. Ka qenë në fakt diskoteka, unë i kom urrejt me dalë n’atë kohë. Edhe si i ri i kom urrejt, nuk jom shku. Nuk kom shku. Jo që i urrej pse ekzistojnë, formën e sjelljes brenda diskotekës nuk m’pëlqen, s’më ka pëlqy atëherë as sot s’më pëlqen.
Anita Susuri: Ju keni pasë disiplinë shumë ndoshta?
Elez Nikçi: Po kqyre, varet edhe prej karakterit të njeriut. Unë kom pasë kolegë të mi që kanë shku, kanë shku nëpër diskoteka kanë nejt po nuk ka zgjatë shumë sepse ka qenë e kufizune edhe atëherë. Në 12:00 osht’ mbyllë edhe diskoteka, nuk ka funksionu pas 12:00-ve. Zakonisht jeta jonë ka qenë korza në Prishtinë. Kemi dalë qaty kemi shëtitë pak. Janë kanë do breja janë konë, që i kanë hjekë tash, janë konë u bojshim tub qaty rrishim deri kah ora 09:00, 10:00-tshi nuk na gjejke në qytet. Veç po thom, ka qenë e shëndoshë, në atë aspektin po foli… jo tash, nashta tash, tash koha e ka bo të vetën, mos t’hi në gjyna me rininë (qeshë) se tash dalin në 12:00. Na në ora 10:00 njeri ti nuk gjojshe në qytet, hiç, hiç, hiç, njeri.
Anita Susuri: A ka qenë kjo koha edhe kur jeni njoftu me bashkëshorten?
Elez Nikçi: Po. Ajo kohë ka qenë. Zakonisht qashtu jemi njoftu niherë, t’u shëtitë qaty, shok mas shokut e qishtu.
Anita Susuri: A ka qenë studente ajo apo?
Elez Nikçi: Jo, ka qenë nxanëse e shkollës të mesme. E mashtrova (qeshë). Ja bojsha kësaj vajzës të vogël, Nitës, “M’ka mashtru nani me karamele”, deke t’u keshë (qeshë).
Anita Susuri: E thatë që pastaj…
Elez Nikçi: Ka qenë sportiste gruja jem, ka qenë kampione e Kosovës pesë vjet. Dhjetë vjet ka qenë në ping pong, ka qenë dhjetë vjet. Tanshi me sporte u marrë vetëm çika e vogël. Tani kjo dhetë vjet ka qenë kampione e Kosovës në karate. Tash çikat e veta i ka msu atje në Amerikë, osht’ kampione e Amerikës ju ka bo çika e madhe, Nina. Osht’ anëtarësu tash në stacionin e Amerikës. I ka 12 vjet.
Anita Susuri: Shumë mirë. Po m’intereson edhe kështu a keni udhëtu jashtë Kosovës me mbajtë shfaqje?
Elez Nikçi: Jo, jashtë Kosove s’i shtet jashtë Kosove si krahinë. Si krahinë po kemi shku. Kemi shku në Novi Sad, në Beograd, kemi shku në Lublanë. Çdo natë u mbajshin, quheshin bienalet e baletit, u qujshin ato takime të baletit të ish Jugosllavisë. Saherë na kena shku atje kena shku me baletet tona autoktone. Ia patëm me ni formë ia kena imponu edhe atyne që edhe ata me u marrë me diçka, po s’kishin, s’kanë, nuk kanë, nuk kanë të kaluar historike që të kanë ata balete t’vete, nuk e kishin. Na e kishim, na kishim edhe kompozitor tanë i kishim.
Për shembull, “Motivet Kosovare”, i kemi bo, “Kangët e Rexhës”, osht’ ba, “Kush e solli Doruntinën”, Korbin e kom lujtë une. Bile kemi pasë marrë se në lojrat verore të Dubrovnikut me marrë pjesë ka qenë problem i madh. Atje shkojshin veç ekskluziv. Teatër edhe të baletit na kemi marrë pjesë. Na baleti kemi marrë pjesë në kështjellen atje, në kështjellen në Kalanë e Dubrovnikut e kemi dhanë shfaqjen.
Anita Susuri: Cila shfaqje ka qenë?
Elez Nikçi: “Kush e solli Doruntinën”.
Anita Susuri: A osht’…
Elez Nikçi: Absolutisht. Ajo ka qenë e hapur, kuptohet, janë të hapura ato për shembull atje. Osht’ skena s’ia shihshe fundin sa ka. Se shumë ka pasë edhe t’huj. E qishtu. Mirë kemi kalu. Tani u mbajshin festivalet atje, kemi marrë pjesë. Ni shfaqje na hoqi nuk na lanë me shku atje, “Vallen Pranverore”. të Gazmend Zajmit.
Anita Susuri: Pse?
Elez Nikçi: Sepse Gazmend Zajmi ishte rektor i universitetit edhe ishte nënshkruesi i peticionit, nënshkruesi i peticionit për që institucionet tona që ke edhe, “Vallja Pranverore” mendojshin ata që koincidon me demostratat e ‘81-tes edhe ish rektor i universitetit. Na anulun, nuk na lanë me shku. U tutshin çka po ndodhë me filmin e Agim Sopit, “Heroit të Mjegullës”.
