NANUSHI, RRËFYESJA E PËRRALLAVE
Nga Nita Deda
Mua më ka rastisë të shohë vetëm një copë të jetës së Nanushit. Pjesa e tjetër mbahet nëpër rrëfime që ajo m’i tregonte. Dhe Nanushi ka qenë tregimtarja më e mirë që kam njohur ndonjëherë. Ajo ulej në divan dhe na merrte me vete në një udhëtim rreth botës, përgjatë karakterit njerëzor dhe nëpër kohë. E shëtisnim vendlindjen e saj, Tiranën, ku shkonim për të takuar motrat dhe vëllezërit e saj, apo qytetin e saj favorit, Firencën, për të parë ekspozitën e artistit të saj të preferuar, Mikelangjelos.
Sikur shumica e fëmijëve që u rritën në vitet e 90ta në Prishtinë unë, vëllezërit, dhe kushëritë e mi ndanim një jetë tipike kosovare të kohës: një jetë në kontrast të ashpër me realitetin e përditshëm. Ne ishim fëmijë të prindërve të pushuar nga puna nga qeveria e Millosheviqit. Rutina jonë e përditshme ishte përplot sesione lajmesh, gjatë të cilave duhet të ishim super të qetë, e të cilat përcilleshin me diskutime të gjalla për politikë nga të rriturit.
Vetëm tash mund ta kuptoj plotësisht se sa të vlefshme ishin rrëfimet e Nanushit. Përmes rrëfimeve dhe përrallave të saja ne gjenim një shpëtim për në një vend magjik ku gjithçka ishte e mundshme dhe jeta ishte gjithçka përpos e mërzitshme. Ajo sigurohej të na linte mjaft hapësirë që imagjinata jonë të zbulonte gjëra të reja çdo herë që na merrte me vete në këto udhëtime. Përmes çdo tregimi ajo e sfidonte folklorin apo normat gjinore që na rrethonin për t’i bërë hapësirë vullnetit të lirë. Urtia e saj ishte dashuri, dhe dashuria kurrë s’merrte formë të një kufiri. Përmes rrëfimeve, ajo na mësoi për familje, dedikim, patriotizëm dhe dashuri.
Një nga rrëfimet e saja ishte se si ajo kishte refuzuar t’ia zgjaste dorën Mbretëreshës së Italisë Elenës në vitin 1938 si gjest proteste kundër okupimit fashist italian të Shqipërisë. “Io sono Albanese,” ishin fjalët që Nanushi kishte thënë duke refuzuar të zgjaste dorën gjatë vizitës së Mbretëreshës në kolegjin e saj, përkundër tmerrit të stafit akademik. Dinjiteti ishte qëllimi i këtij tregimi, dinjitet përkundër autoritetit para teje.
