PITAJKAT ME VEZË DHE CA GJËRA TJERA…
Prizren | Janar, ’98
Në muajin e nëntë të kalendarit islamik, ramazanin, Prizreni çdo vit pulson me një ritëm të vet specifik.
Diç para tetëve të mbrëmjes, nga gati tridhjetë xhami, sa i ka sot qyteti, fillon të dalë xhemahati. Kryesisht janë meshkuj. Çdo vit e më shumë të rinjë.
Tek pas teravisë, qyteti fillon të gjallërojë: njerëzit familjarë shkojnë në “zijaret” tek të afërmit (poqëse nuk janë të ftuar gjer atëherë gjetiu për iftar), të rinjët kryesisht i mësyejnë Shadërvanit, e të vjetrit preferojnë shëtinë e ngadalshme buzë kejit të Bistricës.
Edhe në Prizren ka kafene, kafe- çajtore dhe “kafiqa”. Ç’ngjan me to gjatë Ramazanit? Kafenetë, pronarët e të cilëve janë mysliman, i heqin shishet me “ujë zjarri” nga vitrinat dhe në vend të tyre vendosin shishet me gazoz (prodhimi i Prizrenit) ose ajran. Shërbehen edhe ëmbëlsirat. Kjo vlen edhe per çajtoret, ku kryesisht luhet “shesh-beshi” ose “tablla” si e quajnë ndryshe.
E kafiqet? Po, mvaret se si cila është adaptuar. Ata që nuk u lejojnë myshterinjëve që, zakonisht, pas orës 23.00 ta fillojnë “orën letrare” (është fjala për 52 letra, natyrisht), nuk mund të shpresojnë të fitojnë shumë, meqë alkooli gati që nuk konsumohet gjatë Ramazanit në Prizren. Mirëpo, a është mu ashtu?
Kërshëria dhe një parandjenjë më shtyejnë të shkoj në një “kafiq” pronari i të cilit është serb, dhe ku e di se shqiptarët rrijnë edhe jashtë ramazanit (jo patjetër në tavolinë të njëjtë me serbët!), dhe i shoh ca të njohur. Nuk u vie mirë që i takoj aty, por më ftojnë në tavolinën e tyre, ku zhvillohej dyluftimi mes HEINIKEN-it dhe Birrës së Pejës, gjersa në prapavijë dëgjohej rep-versioni i hitit dikur të popullarizuar të Bee Gee’s “Staying Alive”. Bisedohet për dizajnin grafik dhe tendencat e reja në artin aplikativ…
Vazhdoj ecjen anës së djathtë të lumit prej Shadërvanit në Marash. Në orën 22.00 në kafiqa ka mjaft vasha të reja, por së shpejti ato do të nisen shtëpive, per t’ua braktisur qytetin meshkujve. Parmbrëmë, në një kafiq që pas 23.00ve shndërrohet në “kumarhane” (luhet zakonisht “remi” apo “zhol”), në momentin kur femra e fundit e braktisi kafiqin, nuk mundi të duroje pa u çjerrur “This is the men’s world” (“Kjo është botë e meshkujve”), nga hiti i dikurshëm i James Brown-it.
Por jo gjithkund dhe gjithnjë: mes Shadërvanit në perëndim dhe Marashit në lindje, rrëzë Kalasë në jug e buzë Bistrices në veri i shoh katër cifte të rinjësh. Puhia pranverore e Janarit dhe muzika të cilën e bën loja e ujit me gurët e lumit bën që të këmbehen pëshpëritjet dhe puthjet…
Nuk u pengoj dhe vazhdoj ecjen, duke e kaluar urën dhe duke i kujtuar fjalët e të ndjerit Gani Tada, i cili nga shumëkushi konsiderohej si Nasradin Hoxha i Prizrenit, e skaj shpisë së të cilit kaloj: “pas ngrënies së mirë, ose dyzet hapa hedh, ose në shpinë bjerr…” Ja kompleksi monumental i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Plasaritjet serioze të ndërtesave të këtij kompleksi, errësira (po çet elektrike janë të thyera) u jep një dukje të lemerishme. Nuk do të cuditesha ta takoja këtu pari Hitchcock-un e ndjerë… Por ja kontrasti: mu perballë shihet minareja e xhamisë në Marash, që në vertikale i ka dritat që vezullojnë shkrimin “MUBAREK RAMAZAN” (për një arsye, vetëm “R”-ja në “ramazan” është e formuar nga po çet e kuqe, gjersa të tjerat janë të verdha). Maja e kësaj minareje mbi vehte mban dritat tjera shumëngjyrëshe të cilat ndizen dhe fiken në intervale të caktuara e ti nuk mund t’i ikësh nevojës ta krahasosh me bredhin e vitit te ri… Xhamitë tjera në qytet, sido që të jetë, vazhdojnë ta mbajnë dukjen më dinjitoze…
