Her yıl dil farklarını görmek için Makedonya’da Ohrid, Dibra ya da başka bir yere gidiyorduk. Biz onlardan farklı bir dilde konuşuruz, orada gegë konuşuyorduk. Hatta 1972 yılında standard dilde konuşmaya başladık. Bizim için zordu, öğrenciler için daha zordu, veliler için daha da zordu, tüm yeni ek ve eklemlerim gelişinden dolayı…ama buna karşı ‘Söyleyin, doğrusu nasıl’ dediler. Alışmakta zorlandık, birkaç yıl sonra ise normalleşti. Ne zaman resmi bir görüşmeye gitsem, hep standard dili kullanırım, gegë kullanamam.
Urban Memoryscapes, Lumbardhi Vakfı ve Kosova Sözlü Tarih Girişimi işbirliğinde yürütülen disiplinlerarası bir projedir. Proje araştırma, arşivleme ve sergilemeden oluşmakta olup, Prizren şehrinin 20’nci yüzyılın ikinci yarısını kapsayan toplumsal, kültürel ve iktisadi tarihini konu almaktadır. Bu proje aracılığı ile on katılımcı geçmişi belgeleme teknikleri öğrenip, birikmiş bilgi ile interaktif bir biçimde çalışarak bir dijital arşiv, çevrimiçi ve fiziki sergi ile bir yayın hazırlayacak ve en önemlisi toplulukları hakkında bilgi üretip, Prizren şehri ve sakinlerinin kültürel ve kentsel kimliğini şekillendirmiş önemli bir dönem hakkında bir öğrenme sürecine dahil olacaklar.
Bu proje Fransız-Alman Kültür Fonu, Fransız Büyükelçiliği ve Alman Büyükelçiliği desteği ile gerçekleşmiştir.
Fetije Kasemi
Eğitim emektarıFikret Menekshe
Ayakkabı cilacısıÇünlü bizim, Romların, çok bilgimiz var. Bir Türk, bir Sırp, bir Arnavut aynı müziği yapamaz. Bu da demek olyor ki bizim çok bilgimiz var, Romların, bu yüzden de bizi alıyorlar, örneğin bir Türk ne alıcak, Türkü alabilir ama o benim gibi çalamaz, ya da klarineti çalamaz, Türk aynı şekilde bunu yapamaz. Biraz çalabilir, ama olması gerektiği gibi değil. İşte, böyle…
Mehmet Galushi
Eğitim emektarıKendimi çok güvende hissederdim, şartlar çok iyiydi, temizlik iyi bir seviyedeydi, arkadaş çevremde engeller yoktu, birçok topluluk vardı: Boşnaklar, Sırplar, Arnavutlar, Türkler ama çok iyi anlaşıyorduk, ortak bir hayatımız vardı. Ama, ben bizim bölümde çalışan tek Romdum, ama bir deyim vardır ‘Kişi kendini yansıttığı gibi, çevresinde bulur’. Yine de hiçbir zaman orada kendimi kötü hissetmedim, ne ilkokulda, ne lisede ne de yüksek pedagoji lisesinde, ben sınıfımda Rom topluluğunun tek üyesiydim ama hiçbir zaman kötü hissetmedim, arkadaşlarım da aralarında Rom topluluğunun bir üyesini bulundurmalarından ötürü kendilerini kötü hissetmediler. O zamanlarda iyi anlaşıyorduk… savaş patlamadan önce, imzalamaları gereken bazı anlaşmalar vardı. Bilmiyorum! Arnavutların çoğu sadece fabrikalardaki işlerini değil, okullarda ve her yerde işlerinden ayrıldılar.
Myzejen Hoxha
KütüphaneciHiç çocuğum olmadı. Eşim de ‘82 de öldü, Aralığın sonunda, adı Reshat Isa’ydı. O zamandan beri, ben de sadece okuyorum, bazen elişi yapıyorum, yaparım, goblenler yaptım bazen tekrar yapıyorum. […] Çok, çok özlüyorum. Şimdi yaşlarım da geldikçe, eski iş arkadaşlarımı özlüyorum, harika bir kadroyduk… Yine özlüyorum, gelip kitaplar alıyorum, kitapları okuyorum, bazen onları ziyarete geliyorum, onlar ‘nasılsınız, iyi misiniz’, beni davet de ederler, müdüre hanım, ne zaman kütüphane kutlaması varsa.
Fadil Softa
Kimyager / EczacıRadmila Recepagiç vardı, müslümdandi, kimyacı… Kombinasyonlar, yapısal moleküller anlattığında, bir şekilde eve gidip çalışmaya ihtiyaç yoktu… derste o kadar dikkat ile dinleyip herşeyi direkt anlıyordum ve eve gidip çalışmadan da derslerden 5 (pek iyi) notları ile geçiyordum.
Besa Krajku
AvukatMeclisteyken 10 Haziran 1978’de kutlanmış olan Prizren Birliğinin 100’ncü yıldönümünü hatırladım. İnanılmaz bir organizasyon olmuştu, mükemmeldi. O zamanlar organizasyon konseyi’nin başında sanırsam profesör doktor Pajazit Nushi vardı, Eğitim ve Kültür Bakanı rolündeydi o dönem. Böylelikle o zamanlar çok işbirlikleri vardı, çünkü yeni (Prizren) Birliği binasında inşaat devam ediyordu ve beraber çalışmamız gerekiyordu. Binada bazı evsiz yaşıyordu, onlara daire verildi, yanındaki binanın (şimdiki müzenin) tadilatı tamamlandı. Tüm bunlar 100. Yıl için yapıldı ve Agim Çavdarbasha Ymer Prizreni (ve Abdyl Frasheri) heykellerini hazırlamıştı. Hatırlarım, o gece Kosova’da ilk defa profesör ve besteci Rauf Dhomi’nin arnavutça operası ‘Goca e Kaçanikut’ gerçekleştirilmişti. Saat 20:00’de de spor salonundaki tören başladı, Ljublana’dan Priştina’ya tüm Yugoslavya’da canlı yayınlanmıştı, gerçekten çok iyi bir organizasyondu, ama 1981’ sonrası solmaya başladı…
Osman Osmani
Tekstil mühendisiSıkça bu ifadeyi kullanırız, bir Roma çocuğu doğunca, onlar anında dört dil konuşurlar, çünkü buradaki sosyal çevre bunu gerektiriyor ve bununla bir sorunumuz yok. […] Aklımda hep kalacak görüntü, beni çocuklarımı da motive etmeye teşvik etmiş bir andı. Annem beni hep okula götürüp getirirdi ve ilginç olanı ebeveynlerin sürekli çocuklarını takip edip ödevlerini yapmalarında yardımcı olması gerektiği kuralını biliyordu ve okuldan eve gelince ödevlerimi yapmamı isterdi, yazmamı, matematik ödevimi ya da okuma-yazma seanslarını etüd etmemi isterdi. Ve ancak ikinci yada üçüncü sınıfa kadar, annemin okuma yazmasının olmadığını anladım, çünkü hep başımın üstünde duruyordu, ne yaptığımı bildiğin sandım, ne okuyup yazdığımı. Hep anladığını zannediyordum.
Hadije Gështenja
ÇevirmenKosova’da film gösterimler ile başladı, bir süre sonra da, İtalyanların olduğu Arnavutluğa da gitti, Tiran’da sinemalar vardı o zaman. […] Gençler çok film izliyorlardı, çok. Sadece gençler değil, yaşlılar da. Babam bir arkadaşını anlatırdı, 4’te girerdi, ardından çıkıp 6’da geri girerdi, ardından yine çıkıp, 8’de girerdi. Günde üç film seyrederdi. […] Sonra büyüdüğümde, broşürler vardı, filmlerin içeriğinin olduğu, babam verirdi, bakardım onlara, okurdum ve hangilerini seçeceklerini önerirdim. Filmler hakkında çok şey bilirdin, oyuncular hakkında da, yönetmenler hakkında da, konular hakkında da.
Rexhep Hasani
AvukatPrizren’de kalmaya karar verdim, çünkü burayı en çok beğendim, çocuklar en çok Prizren’e uyum sağladılar. Buraya ‘66 senesinde geldiğimden berii hepsi burada arkadaş ve eş bulup, adapte oldular. Ben de adapte oldum. […]. Gilanda dedim ki, burada çok iyi vakit geçirdim ve burada bütün arkadaşlarım var, Priştine’ye gitsem, tüm Kosova orada, Podujeva orada, Drenas, Peya, Cakova, hepsi var, tüm Kosova Priştine’de, fakat burayı en çok sevdim, o zaman arkadaşlıklar kurdum, ve şimdi […]
Doğrusunu söylemem gerekirse, Prizren’de hayat çok değişmedi, bir tek hayatın biraz daha canlı olması hariç, yani gece hayatı, yoksa değişen pek birşey yok. […] Prizren sadece bir çarşıydı, şimdiki gibi barlar yoktu, Şadrıvandaki çarşı vardı, sonra da Maraş kısmı çıktı […] taş köprüsünden, demir köprüsünden […] oradan çarşı vardı, taş köprüsünden oraya. Bir ara oluştu, yoksa öncesinde yoktu, Şadırvandaydı. Ama çok iyiydi, hayat renkliydi […] Çıkmadığımız gece yoktu, görevde olduğumuz geceler hariç […] kahvelere pek değil, ama sürekli çarşıya çıkıp yürüyorduk.
Xheladin Kastrati
KemancıHırvat milli marşının Arnavutça dilinde olduğunu bilmiyordum. Bu kitap {kitabı işaret eder}…bu şarkı Kol Pjetër Shiroka tarafından Arnavutçadan Hırvatçaya çevrildi, kitap hala var. Şarkıyı seçtim çünkü dörtsesli idi. Onu söyledim ve bilmiyordum ve insanların ayağa kalktığını görünce, neden ayakta olduklarını anlamıyordum ve biri yanıma gelip ‘Bir daha, lütfen’ dedi. Ağlıyordu, izleyiciler ağıyordu, ‘Bir daha, lütfen, bir daha!’ Hırvatistan milli marşı olduğunu anladım, şarkının adı ‘Oh benim sevgili anavatanım’ idi.
