Biliyor musun, çok, ne yaptıklarını bilmiyorum, her şey yerlebirdi. Makine mesela, mahvolmuştu, eski bir soba üst kata çıkarılmıştı, biliyor musun, onları nasıl taşıdıklarını bilmiyorum,  o şeyleri. Binada çok fazla düzensizlik vardı, boş apartmanlar, içlerinde hiçbir şey olmadan. Fotoğraf ve bazı belgelere dokunmamışlardı, çünkü en nihayetinde bir binaydı.

Ve biri, orada oturan biri, Dalmaçyalıydı, yaşlıydı, gidecek bir yeri yoktu o yüzden orda kalmıştı. Bize binanın girişine kamyonu getirdiklerini söyledi, bu şekilde ne aldıklarını, neyi yüklediklerini göremeyecektik. Kasetler, bizim çok fazla kasetlerimiz vardı, hepsi ciddi müzikler, kayıtlar, farklı türden şeyler. Eşim klasik müzik düşkünüydü, enstrümantal müzikleri, farklı türden orkestraların kayıtlarını alırdı. Bahsettiklerimi başka bir binada bulduk. Yani açıklanamayacak şeyler oldu, bilmiyorum, bilmiyorum.

Ama ilginç olan şey insan nasıl sahip olduğu tüm şeyleri hatırlar, insanın başına çok gelen bir durumdur bu, sahip olduğun her şeyi bilmezsin fakat kayıp olduklarında… Biraz komikti. Kaybolan her şeyimin listesini çıkardım çünkü dolabımda neler olduğunu biliyordum. Sadece notalar, notalar, benim şarkılarım ve yani, ben, ben onları dolabın arkasına atımıştım, daha boş yer vardı fakat daha aşağıya gitmiyorlardı, onları orada buldum.

Dedim ki, ‘Var olmayan bir konuyu ortaya koymak için geldim: Bizans estetiği’. O da hemen sandalyeden atlayıp ‘Sana o yalnış bilgiyi kim verdi? Nasıl olur da var olmaz?’ dedi (gülüyor). ‘Pek iyi’ dedim ben de. ‘Bana bir..bir konsept hazırla’ dedi. Ben daha önceden de bir şeyleri okumaya başlamıştım. Taslağı getirdiğimde, benim gerçekleştirmek istediğim konuda bir-iki başka tez vardı sadece. Baktı ve ‘Ama sen kitap yazmak istiyormuşsun’ dedi (gülüyor). Ben de cevap veriyorum ‘Hayır, hayır sadece şunu…’ o da ‘Tamam, devam et!’ dedi.

[…] Ve bir şekilde bizantolog olmak, antik Yunanca’yı öğrenmek istiyordum. Orda bazı kurslarda eğitime başlamıştım ama o zamanlar artık 80’li yıllara giriyorduk, Yugoslavya’da durum değişti, dolayısıla benim durumum da… ‘78 yılında Belgrad’ta Filoloji Fakültesi’nde işe başlamıştım, Albanoloji bölümünde. Şimdi, biliyorsun yani, hepimizi politika biraz içine almaya başlamıştı ve bana da bu şeylerle ilgilenmek artık o kadar ilgi çekici gelmiyordu. Her zaman o bölümü tamamlamak, çalışmamı yayınlamak, biraz daha çalışma gibi fikirlerim canlı olmasına rağmen. Ancak 20 yıl sonra, yani 1999 yılında Arnavutça ilk basımı ‘Bizans Estetiği’ olarak yayımladım.

Bilmiyorum, bilmiyorum, mezun olduğumda ailemle ne okuyacağım konusunda çok tartıştık ve birçok öneri verdiler. Ne bileyim; fizik, matematik, astronomi, diller… coğrafya’ya kadar. Babam eskiden şöyle derdi: ‘Avukat, domuz avukat olmalı, ağzı öğütücü gibi hiç durmadan öğütür, dünya alemi de kahreder’. Diğer taraftan sevgili annem de ‘Doktor ol, doktor. Sağlığı iyi değil, belki de çaresini bulursun.’ derdi. Hatta hatta, ki bunun yaşandığından eminim, mahalledeki ayakkabı temizlikçisi, boyacısı bile benim ne okuyacağıma dair muhabbete dahil oldu. ‘Profesör ol, profesör böylece hayat boyu beyefendi olursun’ [derdi].

Hırvat milli marşının Arnavutça dilinde olduğunu bilmiyordum. Bu kitap {kitabı işaret eder}…bu şarkı Kol Pjetër Shiroka tarafından Arnavutçadan Hırvatçaya çevrildi, kitap hala var. Şarkıyı seçtim çünkü dörtsesli idi. Onu söyledim ve bilmiyordum ve insanların ayağa kalktığını görünce, neden ayakta olduklarını anlamıyordum ve biri yanıma gelip ‘Bir daha, lütfen’ dedi. Ağlıyordu, izleyiciler ağıyordu, ‘Bir daha, lütfen, bir daha!’ Hırvatistan milli marşı olduğunu anladım, şarkının adı ‘Oh benim sevgili anavatanım’ idi.

Elli dertte açın başladım işlema o vakıt kauboyski filmler bakardilar. O imiştır formada. Kauboyski filmler, e sora başladi tebu indiya filmleri, altmiştan başladi indiya filmleri, sora başladi celma millet bioskopa. Varimiştır sora nice seriski filmler ne celırdi, italyanların kauboyski. Kırk-beş dakika imiştır, ema dolardi, kırk-beş dakika varimiştır bi onbir dane seriyasi. Kazanmak varimiştır ondan, e kauboyski filmlerden onda da kazanmak varimiştır. En çok açın oynardi John Wayne, Tony Curtis em dabi tene angıli, onlar açın oynardi dolardi sala, çok olordi kalabalık. E sora başladi tebu sevda filmleri e onlarda celırdi da mitepliler bakma o filmleri. A bunlar kauboyski hep bakardi cençler, ehh ‘bam bum bam bum’ gangsterler sora kazani em şamarlari vurudilar.