Pjesa e Dytë
Erëmirë Krasniqi: Çfarë loja ishin? Përmendët diçka me… çfarë loja ishin? Michael Jackson, Supermario…
Edmond Pruthi: Supermario (qeshë). Kemi pasë shumë, shumë lojëra. Për shembull, lokali në Mitrovicë i ka pasë diku rreth 40 video lojëra. Prej ma të njofturve, lojërave ma të njohura u kanë Autofront, Autron i thojshin shqiptartë. Me kerr, me ferrari. U kanë njoni me femnën e vet edhe shkojshin në Miami apo ku po don me shku, e zgjedhshe aty ku po don me shku. Edhe ka qenë me timon kështu edhe kur hishe anash të dridhke ajo kështu (qeshë). Pak me qenë si ni iluzion i realitetit.
Masnej u kanë Operation Wolf edhe Operation Bear, dy lloj t’emrave i ka pasë. Po ne ktu, klientat i thojshin automati A47 me pushkë kështu. Ka qenë shumë e madhe si video lojë edhe për me i punu senzori i qasaj pushke a çka është ajo, për me punu senzori, për me punu në ekran nuk mundesh direkt në ekran po ka qenë pasqyre e pastaj mirroring. Pasqyrja e jepke qat’ sinjalin programit atje që ku me vra dikond a ekrani u kanë poshtë. Ekranin e shishe në pasqyre naltë edhe gjujshe kështu. Ajo u kanë shumë e popullarizume.
Nashta edhe në vitet e ‘90-ta ato sene janë kanë të popullarizume pak ma shumë kështu (qeshë), po ktu na veç në lojë. Edhe Mortal Kombati ka qenë. Mortal Kombati si tash që janë Fortnite e kto. Atëherë u kanë Mortal Kombati. Kick off u kanë ni lojë me futboll, tash e ki FIFA kto që janë ma të reja. Kto lojërat që po i përmendi kto krejt janë dy dimensionale, veç çka sheh, s’ka kthesa e kto, jo 3D e kto që janë tash.
Erëmirë Krasniqi: Sa zgjatshin? Edhe çfarë përvoje ish?
Edmond Pruthi: Mujshin me zgjatë tre sekonda mujshin me zgjatë tri orë, varet prej lojtarit. Ka qenë ajo, si humor ka qenë qysh me mrri te mbretëresha ose krejt klientat qysh me mrri te kraljica. Nejse, po tash mbretëreshë… ka staza të ndryshme, domethanë dhetë deri në 15 staza, varet prej lojës edhe bohet e vështirë e ma e vështirë. Krejt u kanë puna aty që me t’pa shoktë tu lujtë, shoqnia, edhe me shkru emrin në fund me tri shkronja. S’mujshe ma shumë, me tri shkronja.
Edhe tash tjertë vishin me lujtë ma gjatë që me ia thy rekordin dikush kush është i pari aty. Kick off u kanë ktu, masandej u kanë Atletika. Atletika u kanë kjo Olimpiada. Me gjujtë hedhsen, me kcy krejt i ka, me ngajtë e erdh ni… Iliri është qitu përmas “Edi Club” tash prodhojnë akull për kafiteri. Tha, “Kqyre gishti qysh më ka mbetë shtremt tu i mshu atyne tu lujtë” (qeshë). Shumë kujtime të njerëzve nin ktu, prej ktyne që janë rrit ktu.
Edhe njo tjetër, njoni ke me grunë e vet edhe me fmi edhe ishin shumë in kështu a din, në mes veti qysh folshin. Edhe ajo gruja tha, “E more papak, ti lujshe në qat’ pushkën qatje une me shoqe u sillsha qitu t’kqyrsha e ti s’më shishe” (qeshë) a din? Simpati ajo kto, po tash ishin të martum, e kish arritë ajo qëllimin.
Erëmirë Krasniqi: S’ka pasë gra ktu? Çika të reja?
Edmond Pruthi: S’kanë hi po janë sillë qiknej për me pa simpatinë, a simpatia i habitun n’lojë tu mos e kqyrë. (qeshë) Po i thashë asaj, “E paske arritë qëllimin, për veti e paske bo mirë o’. Je martu”.
Erëmirë Krasniqi: A e reflektojke politika në “Edi Club-in”? A vishin ndonjëherë me iu kontrollu ose çka po di?
Edmond Pruthi: Nuk… sa e mbaj në mend une edhe e mbaj në mend boll mirë se jom kanë non stop, krejt familja jemi kanë, që thashë biznis familjar. Nuk kemi pasë asnjë rast. Në “Edi Club” në Prishtinë edhe në Mitrovicë kemi punu. Kemi punu normal prej mëngjesit deri në mramje. U ndrrojshin nxansat, kërkoj falje atyne arsimtarëve që iu kanë ikë nxansat prej orës për me ardhë kt,u po ka ndodhë edhe ajo shpesh. Po kështu nuk kemi pasë diçka, naj problem që mun me u thanë.
Problemi ma i madhi është që rehatija jonë si familje edhe e shumë njerëzve u destabilizu qaty në mars të ‘99-tës kur prej vitit ‘98, nuk e di a iu kujtohet a jo, po ka pasë lajme, jo sot po kryhet, jo nesër po kryhet, jo ishin do Rambuje e do qisi. Lajme non stop. Une atëherë i kom pasë 23 vjet edhe babi, mami edhe vëllau e morën këtë vizën turistike për Amerikë, për me shku në New York. Edhe nuk udhëtojshin se thojshin… s’u dike çka po bohet diqysh, nifarë jostabiliteti.
Edhe me 17 mars ‘99, babi, mami edhe vëllau shkun si turista në New York. Se, po më duket me 15 mars ka qenë ai vendimi i Rambujesë edhe tha, “Hajt bre se s’ka kurgjo prej saj, po s’di çka po bohet. Po shkojmë…” tha, “po rrijmë nja ni muj edhe po kthehemi”. Edhe une, Tina, Valentina edhe Vlora ishim ktu. Punëtortë ishin ktu në “Edi Club” në Prishtinë edhe në Mitrovicë. Edhe, “Hajt se na tre kujdesemi”. Motra e vogël u kanë 13 vjeçare atëherë, Vlora, “Po une e Tina kujdesemi për lokalet” nja ni muj ditë le të shkojnë në Amerikë, babi, mami edhe vëllau…
Erëmirë Krasniqi: A e kishit najkond atje, a qysh?
Edmond Pruthi: Po, babi e ka pasë çikën e çikës t’axhës atje. Ajo e çoi garancionin edhe ia dhanë vizën edhe babit edhe vëllaut edhe mamit edhe shkun si mysafirë, si turista. Na metëm ktu edhe… po qashtu ke fati. Mas ni jave fillunë bombardimet.
Erëmirë Krasniqi: Çka ndodhi? A iu qitën prej shpisë, a qysh?
Edmond Pruthi: Kemi qenë në banesë ktu në Dardani. Me 24 mars ‘99 në ora 06:00 në mramje, në ora 08:00 kanë fillu bombardimet, 08:04. Edhe në ora 06:00 në mramje është mbyllë “Edi Club” në Prishtinë edhe kemi fol në telefon me Gani Xhakën, ka qenë bashkëpunëtor i yni shumë i mirë në Mitrovicë. Gani Xhaka, Shefki Maxhuni, Ferki Maxhuni, e shumë… Xhema, e shumë të tjerë që kemi punu bashkë, Besim Nura. Gjysma e ma shumë e ktyne kanë qenë drejtora, kështu menaxhment në Trepçë, po kur masat e dhunshme a s’di çka u bo në fillim të ‘90-tave, kur i qitën prej punës, babi i mledhi krejt në “Edi Club”, “Hajde punoni qitu” me mbajtë familjen diqysh. Babi i ka punësu 13 punëtor në Mitrovicë kanë qenë të punësun aty e ktu kanë qenë tre që kanë punu gjatë viteve të ‘90-ta.
Edhe u mbyllën lokalet metëm une me dy motrat në banesë. Të papërgaditun, se hajt me pasë përvojë prej naj bombardimi tjetër e tash përgaditesh a din? Edhe fillunë bombardimet, metëm qaty në banesë. Të nesrit… osht’ ni furrë “Arena” u kanë përpara qitu mbi Kurriz. Shkova me ble bukë edhe une tash me atë procedurë normale ditore që e kemi pasë në shpi. Po shkoj në furrë po i thom, “Ami dy bukë” tha, “O djalë kur dilet prej shpisë merret ni thes bukë jo dy bukë” thashë, “Pse? Vi edhe nesër i blej taze”. Veç ma dha thesin me dhjetë bukë. Ni thes qishtu e ka qit aty edhe tha, qikaq kushtojnë, ia dhashë paret ma kthej kusurin e çova në shpi. Hera e parë që bleva me thes bukë.
Erëmirë Krasniqi: E pse a planifikojshin ata me mshel a?
Edmond Pruthi: Jo nuk planifikojke me mshel, po nuk kish siguri. Qaty tu ble bukë u lshu nifarë ksi, alarmi, nifarë alarmi u lshu a din? Nuk kish siguri. Edhe e çova bukën në shtëpi. Pesë ditë kemi nejtë në banesë, deri me 29 mars kur edhe u zbraz ndërtesa.
Erëmirë Krasniqi: A kërkoi dikush prej juve me dalë?
Edmond Pruthi: A?
Erëmirë Krasniqi: A u ndikutë prej tjerve me dalë prej banesës a qysh? A erdh dikush iu përzuni?
Edmond Pruthi: Jo, ishte… nuk e kom pa tu na përzanë po hajt po thojmë na përcjelli. U nisëm me kerre për Maqedoni. Na e murrëm kerrin e babit, Opel Ascona. Une me dy motra edhe me dy kojshi tjerë edhe tjertë mas neve edhe përpara neve në 06:00 mëngjes herët. Më kujtohet tu shku për Maqedoni në Lipjan, qaty te Lipjani, te ai udhëkryqi i Janjevës që është i kemi tejkalu tenkat, ni rend të madh të tenkave. Po, nuk jemi kanë na të partë që kemi tejkalu.
Masandej, në kufi kur folsha me kojshi e sene… po tenki i fundit i kish thonë, “Tejkaloni” kështu me dorë, a din? Masnej s’ka pasë kerre nëpër rrugë, shumë vdekun kështu s’di. Edhe në Kaçanik atje tu shku është ni shtëpi si e gurit, nuk e di a është ma. Edhe qaty ka pasë ushtarë, i kemi pa, bash ushtarë kështu të ushtrisë të ish Jugosllavisë edhe kemi shku në kufi. Në ora 08:00 në mëngjes jemi konë në kufi në Kosovë-Maqedoni. Edhe kerrin e kemi pasë dhezun. Hajt se qitash po dalim, gjashtë-shtatë kerre i kemi pasë përpara. Ni javë kemi nejt në Bllacë me…
Erëmirë Krasniqi: Qysh ka qenë qajo përvoja në Bllacë?
Edmond Pruthi: Me dy motra. Katër ditë, tri ditë m’fal, po katër ditë ka qenë knej në territorin e Kosovës edhe nuk guxojshim me e dhezë kerrin për me u nxe se ftohtë u kanë, filimi i prillit ‘99. Natën ftohtë u bojke, kerri osht’ i hekrit edhe motrën e kom pasë t’vogël 13 vjeçare. Edhe… (shqetësohet)
Erëmirë Krasnqi: Mundesh me pushu.
Edmond Pruthi: Tri ditë kemi nejt në anën e Kosovës edhe s’mujshim me dhezë kerrin se me nxe pak se ftohtë natën. Kur e dhezim kerrin kah në 02:00-03:00 t’natës shpresojshim që sigurimi a çka do të jetë policia a ushtria janë tu flejtë dikund janë rahatu. Edhe e dhezshim kerrin pak bile nja tre-katër minuta me fry nxehtë. Po me pendreka na mshojshin në haubë të kerrit kështu, na vishin se terr nuk u shike a din? Veç kur e nijshe bam {onomotope} edhe e nalshe kerrin.
Se ndoshta ka qenë edhe strategji e tyne sa ma qetësi aq ma lehtë kontrollohet masa, se kish shumë kerre. Na ishim te kufini po gjatë ditës mujshe me shëtitë te kolonat e kerreve, a din? Më kujtohet familja e Franklin Seda, shoku jem i vegjëlisë Roberti ka qenë ndoshta nja 30-40 kerre ma përmas atje, gati te Shvarceni a çka është kjo e betonit që është. E thojshin që kolona është deri në Kaçanik atje. Nuk e di, nuk e kom pa une po qashtu thojshin.
Edhe çka m’ka lanë përshtypje kur na, kur na lanë me shku tutje në zonën neutrale, në mes Kosovës dhe Maqedonisë bash qajo Bllaca ku u konë qajo si kamp që u konë poshtë. Kur na lanë me shku nuk na lypen dokumentacion hiç në atë kabinën e kufinit aty po… ndoshta iu ka ndodhë kur luni letra a diçka që i boni ato vijat, një, dy, tre, katër edhe pesë kshtu a din? Qashtu me vija na shkrujtën sa njerëz jemi në kerr. Na ishim tre. Edhe me dorë {tregon me duar}, shkoni. Hynëm… tash në zonën neutrale kemi nejtë edhe tri ditë tjera, domethanë shtatë ditë krejt.
Më kujtohet aty, në zonën neutrale, po ta kallxoj veç ni rast. Njerëzve që i njohim ktu në Prishtinë, deshta me përmend Mc Beka, Bekim Latifi, ish angazhu me Kryqin e Kuq a s’di me kond. Edhe vjen në 2:00 – 3:00 të natës m’sheh tu flejt une n’kerr aty edhe kërset në xhom. E kqyri, Beka. Thashë, “Çka po bon Bekë?”… qitu në Lakrishtë jemi rritë bashkë qiknej. “A po don tomel?” Thashë, “Jo faleminderit” (qeshë). U konë ni sen që aty në zonën neutrale kish qumësht, kish bukë me rrush të terun, po s’kish bukë normal. Hekma qit’ rrush, a din? (qeshë). S’u hajke diqysh. Se kish ushqim po ma shumë kish ushqim si ma luksoz. Ama bre do ujë, a ka ujë se tomli… (qeshë)
Erëmirë Krasniqi: E kto ia jepke Kryqi i Kuq a qysh?
Edmond Pruthi: S’di, ni organizatë a s’di kush. Nuk e di. Masnej e kemi pasë vështirë kur dojshin me marrë diçka kur vishin me kamiona e qishtu ndihma prej Maqedonisë në qat’ pjesën e Bllacës. Qatij kampi po na jemi kanë me kerre naltë. Edhe kur vike naj kamion, dilke naj basketbollist para neve aty edhe nuk… se ata veç gjujshin. Nuk mujshe me marrë kurgjo që t’vyjke. Naj keks a naj, çka bishin si ndihma. Edhe kur i hapke durtë ni shqiptarë aty përpara i kapke krejt për veti (qeshë). Thojsha, “O vlla, u mushe, ruju veç pak se na ma t’vogël përmas”. Ka pasë edhe sene pak humori kështu, a din? Pak me relaksu situatën edhe mas…
Erëmirë Krasniqi: Maqedonët nuk ju lejojshin me kalu për kët arsye mbetët në medju zonë – zonë neutrale?
Edmond Pruthi: Po, po. Në zonë neutrale kemi mbetë se Maqedonia nuk pranojke refugjatë. Edhe në të njejtën kohë disa ambasada të huja fillunë me i pranu refugjatët për me i çu në shtete të treta, ma larg se Maqedonia. Po Maqedonia nuk bojke marrëveshje me qito… qysh i ngojsha lajmet qaty n’kerr a din?
Erëmirë Krasniqi: A i rroke prej naj njanës anë kanalet a? Kanalet e radios.
Edmond Pruthi: Po, prej Maqedonisë. Bile u konë edhe radio Haraqina, shqip ka pasë, i kapke. Viteve të ‘90-ta bile radion e kemi pasë të fortë. Antenën e gatë jashtë (qeshë), radio punojke super. Edhe ni moment tjetër, na ishim kryesisht shqiptarë, pat’ edhe disa të komunitetit rom që i kemi pasë ngat të Ferizajit me kombi. Po ata lezet bre vlla, tona senet me veti, na të papregaditun. Bile na kanë ushqy kaniherë, na jepshin me hongër.
Ni moment erdh ni, s’e harroj kurrë, erdh njo prej Ambasadës së Turqisë aty edhe tha, “E kem marrëveshjen me qeverinë maqedone që njiqind automjete, kolonë me kalu nëpër Maqedoni, Bullgari edhe me shku në Turqi. Kurrë nuk e harroj, krejt shqiptarë edhe qata romët edhe ata folshin shqip, ashkali nashta, s’e di. Kur ia nisën krejt rrethi jem me fol turqisht. Thashë uee {onomotope} ku jom? Çka u ndrru? Ia nisën me fol turqisht e shkrujshin numrin, tabelen e kerrit, emrin e mbiemrin. Tha, “Ti a p’e shkrun?” Thasë, “Jo valla, s’pe shkruj. Çka me bo në Turqi?” Thashë, “Po dal në Maqedoni qitu nëse kemi fat me u bashku me familjen. Ose ata me ardhë në Shkup ose na me shku në New York, njanën se menen s’e kemi pasë me dalë prej ktuhit”. Kishim jetë normale.
Edhe mas… kur u bonën ato njiqind kerre, une nuk u shkruva me motrën hiç në atë listë. Masandej Qeveria e Maqedonisë e kish injoru edhe ata, domethanë e kish anulu qat’ kinse marrëveshje. Nejse, u rikthyn kta, u bonën krejt shqiptarë meniherë (qeshë). Nashta diçka e ronë është po qishtu realitet o ky, qaty m’ka ndodhë para syve. Kerri jonë nuk dhezke, u prish diçka. Opel disel, normal osht’. Sen mbrojtës i shqiptarit është diseli se harxhon pak. Nuk dhezke edhe e shtyjtem kerrin.
Tash thojsha kur të dalim në Maqedoni bile e tërhjekim me naj kerr tjetër a diçka deri në Shkup. Nëse s’gjejmë kërkund ku me flejt qita e kemi kulm mbi kokë, a din? S’ka tjetër, duhet tash me u gjind në situatën e re të pamendume ndonjëherë që na ndodhë në jetë. Aty u kanë edhe ni shok i jemi, ka vdekë në ‘99-tën mas luftës ndeshje ktu te Xhevdet Doda, te Katedralja, Albert Caka. Nana e vet shkoi me ni shpi aty kur kem në… kjo ka qenë bash në zonë neutrale. Edhe gjeti mill edhe bunar. E nxjerri ujin, me mill bojke diçka qaty edhe dru kish shporeti i druve qaty e dhezi edhe bojke veç, qysh me iu thonë? Pallaçinka kërrc kërrc {onomotope} a din? (Qeshë)
Veç e qitke atë brumin edhe the tash hajde qata, a din? Pak me kryp. Mill, krypë, ujë. Edhe Alberti ni moment, djalë i mirë shumë u kanë m’tha, “E more…” ai e ka pasë babën në Ministri të Arsimit…
Erëmirë Krasniqi: Paralel, të sistemit paralel?
Edmond Pruthi: Të sistemit paralel, u konë inspektor i arsimit. Edhe tha… e shtyjshin mujin me muj diqysh a din? Po, shok t’mirë e kom pasë, non stop bashkë jemi kanë. Une, ai, edhe Drilon Shala i “Art Photo” e kanë pasë qitu në Kurriz, djali i Naim Shalës. Edhe tha Alberti, “Ej more ju lokale, jetë të mirë. Une babën inspektor e ktu jemi njejtë”. Thashë, “Po jemi konë edhe atje njejtë bre. Masi jemi konë shokë të mirë s’ka lidhje qysh e kemi pasë. Na jemi konë njejtë”, “Jo…” tha, “po mendoj kushtet familjare”. Domethanë, n’atë moment qaty s’ka pasë t’pasun, t’varfun, s’ka pasë. Janë kanë krejt njejtë.
Edhe nana e Albertit na ushqejke neve me qato buka se s’po di qysh me iu thonë. Dulëm e kalum kufinin, e shtyjtëm kerrin, dulëm anej. Kurrë s’i kom tregu qito përvoja, asniherë s’i kom tregu (qeshë). Edhe unë e kom pasë ni ndeshje me kerr në vitin ‘97 te rrethi tash ose udhëkryqi i spitalit edhe prej atëherit asnjëherë s’kom vozitë mo n’jetë edhe pse s’ka qenë faji jem aty. Edhe qaty kur dulëm prej kufinit e anej, ni djalë i veshun krejt bardh kështu, ni djalë i ri me xhemper, asi plletenica me pej që janë ato xhemperat. I veshun mirë djali. Mercedesin e mirë t’madh, s’e di me modele, po mercedes i madh. Tha, “S’po dhezë?” Thashë, “S’po dhezë. P’e kqyri qitu naj kombi a diçka me na tërhjekë deri në Shkup” tha… e hapi gepekin e mercedesit t’tij e qiti atë sajllen, atë tërheqësen. Tha, “Qe, lidhe” thashë, “Ja-a në këtë kerr s’pe lidhi”. Ai shumë i shtrenjtë u doke kerri…
Erëmirë Krasniqi: I Kosovës, a i Maqedonisë?
Edmond Pruthi: I Maqedonisë, po unë nuk e njifsha. Ma vonë e njofta kush është. Mas nja ni muji e kom ditë kush është. Edhe u shtri, me qato tesha t’bardha u shtri në tokë e lidhi Opelin tonë edhe në kerrin e vet. Tha, “Hec”. Motra e tina refuzojke me u konë e tërhjekun se tha, “Kurrë s’e kom bo këtë punë, i mshoj kti kerri nuk di”. Edhe qaty e kom thy atë betimin për mos me vozitë edhe qe tash deri në ditën e sotme asniherë s’kom vozitë veç qaty. Edhe asniherë s’kom vozitë prej atëherë, veç qaty e kom thy atë betimin tem kur m’ka tërhejkë ai…
Erëmirë Krasniqi: Kurrë s’ju ke kthy mo vozitjes a?
Edmond Pruthi: Kurrë hiç, asniherë. Veç qat’ ditë që e kom mbajtë drejtimin e kerrit tonë deri në Shkup. Shkum aty, hinëm te ni automekanik në hyrje të Shkupit edhe numrin e telefonit të Amerikës nuk e kom pasë në letër se s’e disha ku çka na ndodhë derisa të shkojmë në kufi. Ku shkojmë, çka bohet, nuk e disha. Ni numër amerikan me gjetë thojsha mos po ma merr inati ai që m’nalë, ku çka osht’ ky numër a din? Menimet shkojshin gjithkah. Edhe qat’ numër të telefonit e kom mësu përmendsh ktu në Prishtinë edhe e kom përsërit nja ni javë edhe në kufi që për me pasë… me m’u kujtu.
E kom thirrë familjen atje prej qatij automekaniku edhe ata e kanë… janë kanë në dijeni që jemi mirë, jemi në Maqedoni. Mas ni muji kom shku me ni shok të fshatit… po, refugjatë kemi qenë në fshatin Studeniqan të Shkupit, 18 kilometra prej Shkupit. Edhe me ni shok temin i cili ka ndrru jetë para ni muji, Ismet Aliu, shkum në Saraj të Shkupit, osht’ ni lagje atje shqiptarë ka shumë. Edhe qatje me ni kafiteri p’e shoh qat’ person. Mas ni muje që kesh në Maqedoni po e shoh qat’ person ulun tri tavolina ma anej.
I thashë Ismetit, “Kush o qai njeri?” Tha, “Çka po të vyn?” Thashë qishtu qishtu, i tregova që na ka tërhjekë deri në Shkup. Tha, “Osht’ Enver Idrizi”. Jean Claude Van Damme shqiptar {qeshë}. Nashta ju e dini Enver Idrizin, karatisti i njoftun, po qe une s’e kom njoftë. Edhe shkova i fola, iu prezantova. Tha, “Po, po më kujtohesh”. E masnej Enver Idrizi e hapi ni diskotekë në Gjermani na ishim në New York. Erdh në New York me organizu ksi mramje… ma vonë ndodhë kjo, e kom pasë ni radio, radio “Melosi” në New York që i kom ndihmu me marketing me krejt. Metëm si shokë për ni tërhekne të kerrit që m’qëlloi qaty, po hala kom kontakte me Enverin, shumë njeri i mirë është. S’paku përvoja jem me to.
Erëmirë Krasniqi: Qysh shkut në New York masanej? U regjistrutë me naj listë, a qysh u shkojke prej Shkupit në New York?
Edmond Pruthi: Po, me IOM, International Organization for Migration. Na jemi konë në Studenqan të Shkupit me motrat. Une me dy motra. Edhe babi, mami edhe vëllau janë kanë atje në organizatën IRC, International Rescue Committee, e cila ka bo këtë dokumentacionin e kto për refugjatë me ardhë në Amerikë. Edhe atje na kanë lajmëru në IRC edhe masandej kemi qenë, po më doket, në aeroplanin e dytë, a të tretë qishtu që kemi shku në maj, në maj të vitit ‘99.
Në Studeqan të Shkupit, du me cekë kto që jemi kanë në shtëpinë e plakut të katunit, u kanë Osman Atullahu, Osman Xhemajli hala është gjallë me tre djemtë. Shkojmë, vijmë shumë shpesh jemi familje nuk… ni muj e gjysë jemi kanë aty, po sikur me kanë dhetë vjet. Kemi kalu shumë mirë edhe hala kalojmë mirë. Edhe masandej me ni, Salla Univerzale është në Shkup. Na thirrën në telefon në 12:00 të ditës na thanë që në ora 05:00 me kanë në Sallën Univerzale, thu ti po shkojmë Prishtinë-Vushtrri. (Qeshë) Kadal se diqysh katër orë, pesë.
Edhe shkum aty, disa autobusa na çunë në aeroport. Nuk kemi hy në check in [kontrollë të pasaportave] e kështu, po direkt në pistë. Kanë qenë do dyrë me tela kështu, më kujtohet mramje. Në 05:00 ka pasë me u nisë prej Sallës Univerzale, në 08:00 u nisëm, në 09:00 kem në aeroport. Edhe ka qenë fluturim charter [privat]. Je hypë ni autobus krejt shqiptarë, veç ni aeroplan krejt shqiptarë është ni përvojë krejt ndryshe (qeshë). 300 shqiptar në aeroplan. Po mirë u kanë kështu, krejt të gzushëm, krejt s’ishin… une bile, për veti, s’e besojsha që jom t’u shku.
Edhe me qat’ aeroplan charter m’kujtohet ni sen që kur u çelën qato dyrë që hinëm na, ka pasë ushtarë amerikanë… që për mos me shku tash na si refugjatë me hi nëpër aeroport aty e nëpër pistë, po u kanë nifarë kanali kështu me ushtarë t’cilët janë kanë t’u përshëndetë kështu {tregon me duar} edhe drejt në shkallë të aeroplanit. Edhe kemi shku në New York, kemi… ka qenë fluturim përmes Dublin i Irlandës. Aty jemi nalë pak edhe tani në New York, qishtu kemi shku me 15…
Erëmirë Krasniqi: Me çfarë ideje shkutë? Me idenë që po ktheheni a keni me nejtë në Amerikë?
Edmond Pruthi: Nuk e dishim, s’ka pasë ide të qartë. Ta tregoj edhe ni sen të vogël, në fshat aty në Studenqan janë kanë dy kafiteri kështu. Njana u kanë PDSH, do partia të atjehit, e une rrisha në të dyjat se s’dojsha me kriju përqarje si refugjat. Edhe i pam nja dy kamion me blloka t’kuq kështu, tulla për shpia me ndërtu edhe i thashë qitij Ismetit, shokut tem, thashë, “Ismet çka janë kta blloka?” Tha, “Te shkolla naltë në kodër ia kemi nisë me i bo shpijat për refugjatë, deri në 10-15 vjet tani kqyrim nashta ktheheni dikur në Kosovë”.
Domethanë, në qat’ kohë nuk ka pasë naj ide të qartë se çka ka me ndodhë mas ni muji, a mas ni vjeti, nuk u ditë, nuk e kemi ditë. Na kemi shku në Amerikë jemi taku me babin, mamin edhe vëllaun e kemi marrë ni banesë me qira në Bronx edhe ka fillu jeta diqysh sikur në mënyrë spontane, po hajde edhe pak, hajde edhe pak. Kur u kry lufta, une për shembull, me 4 gusht jom kthy, unë. Jom kthy ktu se… fillova atje me punu bile. E kryva nifarë kursi të gjuhës angleze në Marymount College në…
Erëmirë Krasniqi: A dishit ju nime anglisht?
Edmond Pruthi: A?
Erëmirë Krasniqi: A dishit ju anglisht? Familja juj?
Edmond Pruthi: Po, dijshim. Tina ka ditë, motra, vëllau ka ditë si 12-13 vjeçar edhe motra e vogël. Une disha me marrë vesh, po lidhsen, domethanë gramatikën nuk e kisha kërkun edhe s’mujsha me e fol, m’u shpreh. Po hinëm me ni kurs aty në Marymount College në Manhattan, ku ai mësuesi ka qenë i Ukrainës edhe tha që kush e mëson për dy javë anglishten ma së miri qitu ka me hi në punë në Marymount College si administratorë për me i regjistru studenta të ri.
Nejse, hina une në punë mar e prap se serbisht e shqip diqysh e qitsha, a din, nuk më vijke marre thashë p’e mësoj. Edhe në fund, mas dy jave prej qatyne nxansëve une e folsha ma së miri anglishten. Edhe aty kom punu po me 4 gusht une u ktheva në Kosovë. Unë vet, jo familja. Familja tha që në shtator vjen. Fillova punën në UNMIK, stacion policor numër 1 te Boro Ramizi aty që është, Pallati i Rinisë dhe Sporteve “Adem Jashari” tash. Boro e Ramiz e njohin krejt.
Qaty fillova me punu si përkthyes prej shtatorit ‘99 deri me 26 prill të vitit 2000 ku kërcënohem prej atyne që i intervistojshin policia edhe masandej shkova apet në Amerikë.
Erëmirë Krasniqi: Ti u ktheve kështu me idenë me nejtë?
Edmond Pruthi: Po. Edhe babi e mami erdhën në shtator, vëllau e motra fillun shkollën atje po me idenë për me ardhë në gjysëm vjetorin e dytë ose verën e 2000-tës ktu. Po qatëherë ka qenë ktu liri anarkike. Liri, s’po di qysh me thanë, liri shumë, po siguri të familjes, muj me thanë, që s’ka mujtë njeri shumë me pasë. Kështu që, kur menon për familjen thu, “Nal veç pak t’rri qitu”. Mandej kur kthehesh, hajt edhe pak. Vit pas viti shtohen edhe obligimet ditore jetësore atje edhe mësohesh qysh me jetu me ni vend tjetër.
