Pjesa e Katërt
[Kjo pjesë e intervistës është realizuar me 26 janar, 2017]
Petrit Çeku: Ju i vazhduat aktivitetet krijuse gjatë viteve t’tetëdhjeta?
Zeqirja Ballata: Po…
Petrit Çeku: A vazhdojke ende lidhja me, me…
Zeqirja Ballata: Po si…
Petrit Çeku: Me Jugosllavinë, me kompozitorë të Jogusllavisë?
Zeqirja Ballata: Po, po, po. Ishte një ftofte, kshtu një flladitje se (qeshë) po megjithatë, megjithatë nuk ka pasë… po. Ai rasti që përmenda kalimthi, se fillova m’duket me, me… po, e ndërpreva ndoshta, nuk e thashë deri n’fund. Dy herë, në dy, në dy mbledhje e ka përmen, mbledhje këshilli për marrëdhënje me botën e jashtëm siç e thashë, po, të lidhjës së kompozitorëve të Jugosllavisë…
Petrit Çeku: Po…
Zeqirja Ballata: Dhe udhëheqësi që ishte gjithashtu kompozitor, po, ky ka qenë përfaqësues i kopozitorëve të Bosnjës e Herecegovinës, kurse tjetri ka qenë kompozitor beogradas, shumë i matur shumë i… po. Edhe në një moment të caktuar kur e përmendi s’dyti herë që u pamë tha, “Ju lutem kolega, neve nuk na takon atë, le t’a shqyrtojnë në vend ku jeton kolegu Ballata.” Edhe ajo murrë fund prej atyhit, po, prej atij momenti, po. Po s’o çudi që mund t’ketë pasë kontakte me ndonji…. E kshtu domethonë… ishte, kemi qenë së bashku me të shpesh herë, po. Bile kom qenë unë në Sarajevë, kemi pasë manifestim. Jemi pa aty, jemi pa. Sepse ka pasë shoqe ni kolege që ka qenë n’shkollë t’mesme ktu, e ajo e ardhur e ka pasë kry, kështu që ai ka qenë i martuar me të.
E kështu, domethonë, ka kalue, ka vazhdu jeta normalisht. U dashtë me punu, me kriju, me qenë n’pune, festivalet kanë vazhdu, bienalja e Zagrebit…. Sidomos Opatia ka qenë për kompozitorët, po se jemi taku atje, jonë bo krahasime, biseda, biseda. Na kanë ekzekutu vepra tona, ndonjihere, ndonjihere n’raste t’rralla edhe ne të tyre. Ne të tyre domethonë deri tek ndonji instrumentist, po, ku ishin veprat me përbërje t’vogla. Violinë, piano, za, piano domethonë sepse kështu ishte, kështu ishte. Domethonë t’gjitha… të gjithë pjesëmarrësit, qofshin orkestra, ansamblet e ndryshme ishin nga vise t’ndryshme që vepronin edhe jipej… Gali kompozitori i Serbisë jipte, eksekutonte orkestra ose ansambli. Slavko Osterc për shembull, që ishte shumë i njohur atëherë, po.
Atëherë ishte ndonji vokal instumental nga Bosnja, ose nga Serbia e jepshin sllovenët po me… Kështu që, ekzekutoheshin vepra të të gjithëve me ansamble të ndryshme të vendit, po. Edhe ishte një lehtësi shumë e madhe sepse jo të gjitha qendrat ishtin t’forta për të gjitha përbërjet e ndryshme orekstarale, vokal-instrumentale, korale, kamerale e kështu… Pesë-gjashtë instrumentist po, jo me marrë për ni vepër. Po ajo që, ajo që ishte, që vinte ansambli prej Maqedonisë ta zamë, po, ai i merrte edhe këto veprat tjera që jonë të ngjashme krahas atyre që ishin kompozitorë të Maqedonisë. Edhe kështu që ato, ato programe që ishin n’ansamble t’ndryshme ishin nga republika të ndryshme dhe nga dy krahinat. E kështu që ajo pastaj ka vazhdu deri sa, deri, deri në shpërbërje të Jugosllavisë. U ndërpre për ndonij vit, apo dy-tri vite, mos t’gabohem. Mirëpo, Kroacia pastaj e ka vazhdu atë festival për veti…
Petrit Çeku: Po, madje edhe unë kam qenë aty…
Zeqirja Ballata: Eh, eh… po. Unë hala s’po mrrij me shku, moti po planifikoj, po, me majtë n’mend dhe me planifiku se n’mend… osht’ përafërisisht n’qatë kohë osht’ ajo, n’vjeshtë osht’ ajo…
Petrit Çeku: Në nëntor osht’, po…
Zeqirja Ballata: Në nëntor, qashtu i kemi majtë, fundi i tetorit, fillim i nëntorit, qashtu, po qashtu gjithnji, po… Edhe, edhe po edhe s’jemi oragnizu, ne kishim mujtë m’u organizu kto kohë pas kohe. Dy, tre, qoftë me kerr, qoftë me ndonji mjet tjetër, kemi shku edhe me ajroplan. Qysh atëhere se jo tash, po, eh…. Mirëpo, u bo, u bo njifarë shkapërderdhje përndyshe. Mas, mas 91-shit, fatkeqësisht… Kemi lëvizë mjaft prej nesh. Ka raste, disa ka raste edhe që jonë shku, pastaj jonë kthy se nuk kanë pasë raste kështu për t’u vendosë dikun për vend pune, natyrisht. Edhe, kështu që disa kanë ngelë, disa jonë kthy edhe shumica, shumica jonë kthy kështu nga, nga lëmi të ndryshme t’muzikës. Nuk ka pasë shumë raste kështu, po megjithatë jonë, kanë qenë disa raste.
Krijimtaria u zgjeru, jonë zgjeru antarët. Nejse u bo nji ndërprerje e shoqatës të kompozitorëve prej, prej ‘91-shit deri 2011. Prej 2007 jom interesu unë, jom përpjekur për ta rifillu por nuk ka pasë përkrahje të sinqertë. Me kundërshtu, kërkush s’e ka kundërshtu po përkrahje të sinqertë, jo. Masi jom kthy une në 2007, po, pra jom përpjekë po ka… osht’ shty ajo, osht’ shty, osht’ shty, osht’ shty… Edhe në nji nga mbledhjet me pak njerëz, po, kemi vendosë që të ripërtrihet shoqata dhe kemi fillu tek në 2011-shin. Dhe në 2011-shin veç u realizu koncerti, me atë rast këtu e kemi vazhdu, jo në Kosovë mo, në Gjakovë, po. Për shumë arsye, po, që, mendova që ma praktike, megjithatë. Edhe se, edhe se do t’bahen salla, se u folë edhe moti, u nda toka e s’u ba asgjë, jonë shfrytëzy t’hollat me vite të tëra, po.
Edhe, kështu që megjithatë e kemi fillu por interesim të madh nuk ka sepse kjo ndërpreu edhe shoqatat e tjera. Ka pasë shumë shoqata, Artistët Fgurativ, Pedagogët Figurativ. Të gjitha kto shoqatat e arteve kanë pasë ka dy-tri, domethanë specialistike. Mandej letrarët kanë vepru me shumë organizim dhe n’vende t’ndryshme. Letrarët hala mbahen dej diku po s’janë si kanë qenë atëhere, jonë t’shpërndarë po u bonë edhe shumë kështu si shtëpi botuese. Jonë disa forma të tjera të botimit e kështu, jonë zvogëlu, jonë pakësu takimet e poetëve. Nuk e kanë atë gjallni që kanë pasë, shpërblimet jonë fatmirësisht ende dhe ato zakonisht po qashtu, po, po… Kanë dalë do farë rigrupimesh të tjera.
Kjo nuk osht’ t’u ndodhë tjetër kund, jonë bo rigrupimet e tjera por ato institucione, asociacione, pra shoqata, kanë ngelë, kanë ngelë gjithkun, kanë ngelë. Dhe jonë njësoj t’forta, me organizime, kanë emër, emër. Po, për arsye se edhe për çdo manifestim muzikor, pysin ata, kush do të ishte anëtar i ndonji konkursi muzikor, apo ndonji festivali, apo… Si anëtar të shoqatës, sipas drejtimit, profesionit, e kështu. Manifestimi për shembull për… po, pytet shoqata, organizon, po, çfarë ansambli, për çfarë kangësh. Për shembull, në Slloveni që e bëjnë, e bëjnë rregullisht, po, eh, gjithka. Prej Maqedonisë e përpjetë jonë aktive, kështu që… po, ndoshta do të, do të rifillohen edhe shoqatat tjera…
Petrit Çeku: Nuk po e shohin njerëzit sa osht’ e randësishtme…
Zeqirja Ballata: Po, po ashtu, po. Unë pastaj, pas ardhjës kështu, kam vazhdu prej 2007 deri 2013 domethanë, deri në moshën 70 vjeçare ku, ku edhe ashtu u konë duftë mos me u angazhu, po le t’hijnë të tjerët të rijtë. Ndonëse n’vendet tjera ka, ka, ka yhaa, kalojnë 80-shin, po. Edhe pse janë më t’zhvilluara ka të ri e të vjetër. Po nejse, kjo u bo që domethanë mos ishte… Gjithnjë të freskohen, po. Ndonëse në raste të caktuara ka që edhe mungojnë me shumë përvojë, po. Unë vjet isha, nji nga shkuarjet, bash në Lublanë, po, isha në fakultet atje. Isha n’qytet edhe bona nji vizitë atje, me nji nga ata kompozitorët. Dhe po rrijmë aty, isha kështu, po, dhe ai kërkonte në kompjuter, ai kompozitori qe i njoftun, ma i vjetër se unë, po. Bile e kom bo nji, nji, nji… Se ka qenë dekan atje, po, dhe jemi njoftë qysh, qysh gjatë studimeve. Ka qenë dekan fakulteti dhe e kishte nji përvjetor ai, po. Edhe kom bo ni vepër, e kom ekzekutu atje, po. Dhe ajo vepër me pak fjalë që mos të ndalem, jonë elementet e shkronjave të emrit dhe të notave që frymojnë emrin.
Po, ajo osht’ mjaft e komplikuar, aty shkronja ku osht’ paraqitet. Të emrit dhe mbiemrit. Aty ku s’ka shkronja jonë pastaj tingujt që unë i kom… Po edhe ata jonë tinguj natyrisht, A, B, C, e kështu me radhë. Edhe e kom thonë shkurt, ni titull shkurt që nuk osht’… eh, po… Aha, “The name” e kam qujtë, “The name”, “Emri”. Veç kështu domethanë, as sllovenisht jo, bile, po, e kështu… Po e din ai, po, natyrisht. E ka shiqu edhe masi, masi, masi osht’ ekzekutu. Se osht’ ekzekutu atje, po. I kom tregu (qeshë) dhe ia kom dhonë partiturën (qeshë) edhe bile tha, “Pse s’më tregove përpara?” E kështu, s’desha me e bo t’madhe atë punë. Po, osht’ për nja gjashtë, apo shtatë, po, ansambël… Se ata kohë mbas kohë e caktojnë, po, për kto ditë të muzikës sllovene që i qujnë ata. Se ka edhe që s’jonë sllovenë aty po festivalet jonë të Sllovenisë, jonë t’meçëm ata.
Në Slloveni ka ma shumë, ma shumë shqipëtar e më pak të tjerët se sa në Slloveni. Mirëpo Slloveni osht’, sllovenishtja osht’. Menojnë, ata që s’dijnë menojnë se Sllovienia osht’, stafi slloven, vetëm sllovën, ka ndonji, po, nuk ka ndonji, ka shumë… Shumë kroat, shumë serb, shumë shqipëtar, shumë maqedonas. Natyrisht nuk po mendoj se ka 50 përqind, po pakica ka shumë. Nuk osht’ qështje e tre përqindëshit, a t’pestit, a dhjetë përqind, e nontëdhjetë përqind qenka. Nuk qëndron ajo.
Petrit Çeku: Si kalutë vitet e ‘90-ta atje gjatë luftës, luftërave?
Zeqirja Ballata: Po kështu, po, po. Ata, ata kanë qenë, ata kanë qenë t’organizuar.
Petrit Çeku: A ju gjeti lufta e Sllovenisë, në Slloveni?
Zeqirja Ballata: Ajo, jo, ajo ka qenë, ka qenë si fundi diqysh. Se unë kom shku me 9 shtator. E ata as, as nuk kanë qenë shtet. Pra… po as e qetësuar situata, po për fat t’mirë, për fatin e mirë të tyre efektivisht nuk ka zgjatë ajo. Kështu, edhe thonë ata objektivisht, nuk e thonë t’gjithë ashtu, po objektivisht ka zgjatë nantë ditë gjithsej. Po kanë pasë edhe fat që i kanë përkrahë n’mënyrë indirekte Italia, Hungaria dhe sidomos Austria. Se ka nji, ka nji, ka nji të sllovenëve në Austri, kryesroja i kanë marrëdhanjet e mira, e kështu.
Petrit Çeku: A u rehabilitu shpejtë Sllovenia prej…
Zeqirja Ballata: Osht’ rehabilitu, po. Osht’ rehabilitu sepse ata nuk i kanë dorëzu armët, ato të rezervave, rezervistëve e kështu… Siç jonë ba knej, knej jonë ba. Dhe ata e kanë pasë ma lehtë se n’fund pastaj e kanë mendu edhe atë ma s’paku, veç sa me, sa me, po… E kanë pasë qëllimin edhe në Kroaci natyrisht se ka qenë krahina, krahina po, krahina (qeshë) krahina, krahina po ka qenë plotë… Ka pasë, nji krahinë bukur e madhë, popullatë serbe… E kështu që ajo ka qenë gati si vrimë e fundit e kavallit, “A po e marrim edhe qetë vrimë, a jo? A po e lojmë se bon kavalli edhe pa qatë vrimë”. E kështu, edhe kanë qenë, kanë qenë edhe të ashpër, kanë qenë, po. Se thojshin, po, le t’shkojnë alpet, alpet Austriake, atje le t’shkojnë ata. E kështu që ata jonë mbrojtë, nuk jonë dorëzu, qysh përpara s’jonë dorëzu. Se ato përpara jonë mbledhë, jonë harru kur jonë mbeldhë bile. Mirëpo ata i kanë mbajtë ato. Jonë marrë vesh, “Ne po i mbajmë kështu…” N’kohna të qeta, natryrisht u bo ajo punë. Edhe kanë qenë të organizuar shumë, po. Nji, nji ka pësu shumë keq, po, e ka shkëlë…
Petrit Çeku: Tenka…
Zeqirja Ballata: Tenku. Domethanë ka qenë një tmerr se ka… Nejse jonë largu t’gjithë, një ka ngulë kambë qaty, po, edhe e ka shkelë tenku, po. Nuk jonë vra shumë. Kanë qenë me siguri pak ma, periudhë pak si ma e vështirë ajo se e vonshme ka qenë, e fundit, po. Edhe kanë qenë të organizuar. Kazermat kanë nisë ma i marrë ma së pari, me i marrë, me pastru, sllovenët. Me i liru, se ka pasë oficer edhe serb, e kroat, e kështu. Kanë nisë me i marrë ato kadal kadale, kështu që jonë forcu, edhe të organizuar, po. Se organizimi ka, jo vetëm çashtje, “Jo kemi trima, jo…” Organizimi, profesionizimi, përkushtimi, po. Kështu që ajo pastaj osht’ shpejtë… U qetësu situata. U nisë nji kahje e re prej ni shteti t’ri u ba… Edhe, edhe për pranimin si shtet u ba shpejtë. Domethanë u ba shpejtë edhe me lehtësi. E kanë pranu menjiherë.
Madje, madje u bo edhe parja, edhe parja u ba nji kohë. Mandej u liru se u ba kjo euro, e këshu me radhë. Kështu që organizimi i fortë, shumë i fortë, po. Mandej ka pasë edeh ardhacak shumë ga viset tjera, që kanë punu aty. Ardhacak jo vetëm thjeshtë puntorë po edhe intelektual, po. Aty ku kom qenë unë ka pasë, ka pasë nga Vojvodina për shembull, nji pianiste që ish shumë e… E kom angazhu une për, për… po. Mandej ka qenë, ka pasë nga Kroacia gjithashtu, nga Kroacia. Nga Bosnja, gjithka, gjithka. Mirëpo mandej, mandej mas nji kohe kanë, prapë kanë lëvizë. Do jonë kthy mbas, do jonë shku, sidomos nga Bosnja jonë shku shumë jashtë, jashtë, pa u kthy mo. Kështu që Bosna ka pësu shumë.
Po kontaktet kanë qenë shumë t’mira se disa nga koleget aty i kom pasë une gjatë studimeve kemi qenë, po. Ajo që më ka thrritë, na jemi pa në kto, kto, verës që bojshin me pedagogë që vinin nga Rusia, gjithka që vinin. Kom kontaktu me të, dhe ajo ka mbjatë n’mend, po. Edhe qashtu si e rastit ka qenë, krejtësisht e rastit ajo punë. Edhe kom shku qashtu, po, drejtë e n’mësim. Bile aty, nji javë ditë te ajo drejtoresha, burrin e doktoruar, për njëfarë inxhinjeri aty. Shpesh herë i bojke drekat ai, nji javë unë aty. Mas nji jave u interesu… Jo mos nji jave, mas nji jave ka siguru, gjatë atyre ditëve u siguru me ma siguru nji vend, po, nji dhomë dikun. Edhe u gjetë nji dhomë e lirë e prindëve të nji kolege, shumë ma e re se une, po. Dhe kom ndejtë, edhe ka thanë për nji vjet. Mas nji vjeti duhet vetë me e gjetë m’u interesu.
E mandej mas nja dy vjete a tri të tjera, ma kanë dhanë ni banesë si, domethanë, si, vetëm, pa familje. Edhe e kom hala qata. Domethanë nuk osht’ pronë e imja po në përdorim. Ose duhet me lëshu, ose me mbajtë ose… Jo me shitë (qeshë) e kështu. E tash përndryshe ai aktivitet ka qenë shumë i, shumë intenziv, shumë i… Në kuptimin ma t’mirë t’fjalës. Kom pasë shumë mirëkuptim, po nuk ka pasë në asnji moment, po, ndonji cakërrim, “Pse ky me u ekzekutu? Pse ky ktu?” Për shembull, ndonji, nuk ka pasë hiç fare. Përkundrazi kom qenë aktiv, nuk osht’ kundërshtu ndonji me thonë, “Jo valla këtë here s’muj”. S’ka ndodhë fare, kurrënjihere, po.
Bile kam qenë edhe mentor nji kohë i nji ma t’rijut kompozitori që erdh, po. Se i kanë ata, i bëjnë mentorët, pavarësisht se a osht’ fakultet, Shkollë e Lartë. Domethanë si konservatim qe osht’ i nji niveli Shkollë e Lartë. Ku osht’ shkolla e mesme edhe e ulët, po. Janë ekzekutu vepra, po. Prandaj edhe disa tekste ja siç osht’ ajo kanga, “Mbi ja…” Po, unë qato dy rrjeshta i di në fillim (qeshë). Po, nejse kisha mujtë edhe ndonji rrjesht tjetër me ditë po ato m’kanë lonë përshtypje. Se edhe titulli osht’, ku jonë ato rrugë, rrugica që ishin dikur, s’jonë tash. Po ishte nji, për mu ishte nji, nji lloj kujtimi domethanë që, qe si erdh puna, po. E kështu me radhë… Edhe ajo, jo do të ketë qenë nji shfryrje, nji, nji domethonë, nji inspirim, njeriu këngëtar popullor, po. Se edhe kangët popullore jonë gjithashtu inspirime. Edhe, se edhe ata kanë qenë në vende të tjera, në Austri, në Itali kanë… Dikur ka vjeshta ka pasë ma shumë slloven se sa vetë italian. Edhe tash ka institucione, shkolla po jo si përpara, e kështu.
Mandej në Austri, diçka ka edhe në Hungari. E mandej ka që kanë shku edhe në Amerikë qysh moti, po, qysh në Jugosllavinë e vjetër demek. Po s’kanë qenë bash njisoj republikat kështu. Kështu që, kështu që me, me, me, pardon se ndoshta u ndalëm shumë në çështjet tjera. Po intenzivisht unë kom qenë aktiv aty në Maribor, duke qenë Maribor edhe në Slloveni edhe në shoqatë kom lëvizë, kom lëvizë domethanë pa ndonji, domethanë për kerr, domethanë pa ndonji kursim, se nuk ishin, domethanë ishin mundësitë, s’ishte nevoja me kursy. Me lëvizë edhe n’festivale, jo vetëm në… Po në Bled, e në Bohinë, në disa qytete se në kohët e fundit… Se ka shumë festivale, shumë aktivitete në Lublanë, domethanë janë tu u përpjekë që edhe në qendrat e tjera, po… Bukur disa vite, kështu që kam qenë gjithënji i pranishëm. Edhe kur s’kom pasë ndonji kompozim, po kom qenë, i kom përcjellë.
Ajo, ajo ka qenë gjithashtu nji rifreskim, nji intensitet i ngritur n’krahasim me, me, siç ishin kushtet ktu atëhere. Prandaj edhe frymëzimi ka qenë më i madh. Po, sikur edhe frymëzimi, pikërisht ai ma interni që zakonisht thuhet se krijimtaria bohet në vetmi. Domethanë, se ka diçka t’vërtetë aty. Domethanë n’qetësi, n’vetmi, po n’fillim. Edhe në këtë drejtim domethanë ka qenë nji aktivitet krijues pa ndërprerje dhe ekzekutimet kanë qenë t’shpeshta, më tepër se sa që mund ti mendoj njeriu. Për shembull unë kom ardhë me instrumentist nga Sllovenia disa herë, disa herë.
Kom ardhë gjithsej katër apo pesë herë. Po duke qenë edhe vet aktiv, vet pianist, po. Përndryshe kështu sa për… se e kisha atë mundësinë, s’kisha nevojë me shti edhe nji njeri, se po, eh… Domethanë kom ardhë njihere, kom ardhë për nderë të Nanës Terezë, kur kishe… Në ‘97-shin, po. Koncert me vepra, me kolegët sllovenë, po. Nji herë tjetër kam ardhë dy pianistë, dy pianistë, njeni nga pianistët unë, natyrisht, dhe nji kolege e imja nga Lublana, osht’ profesoreshë atje. E ka pasë edhe nanën profesoreshë t’pianos, po. Kemi ardhë dy kangëtarë, dy pianist. Maribor mas koncertit. Në Ulqin n’shkollën e mesme t’muzikës, kemi pasë student atë, drejtorin atje. Dhe Prishtinë, Prizren… ka qenë, gjithnjë kanë qenë Prishtinë, Prizren, Gjakovë, po.
Kurse nji rast nuk ka qenë në Gjakovë, nuk e di për çka kishte atë ditë që, ato ditë që i kishim t’caktune, me marrëveshje, me organet e komunave, po. Nuk ishte Gjakova, shkumë në Mitrovicë. Në Mitrovicë që domethanë, kjo ishte n’vitet kur nuk ishte bash qetësi atje, po. Mirëpo, ia kalumë shkëlqyeshëm, nuk kishe kurfarë problemi. Osht’ nji atje që ka qenë drejtor i teatrit komunal të Mitrovicës, nji me mjekërr kshtu {tregon me duar}, po. Na kanë vendosë në nji hotel atje.
Petrit Çeku: N’cilin vit përafërsisht?
Zeqirja Ballata: Ajo… N’cilin vit? T’shofim çka ishte… Ndoshta, mos osht’ në 2004. Po, se qysh, qysh në… Pra i pari ka qenë, apo ndër t’parët në ‘97-shin. Në të gjitha këto qytete edhe në Prizren, po në Shkollën e Mesme të Muzikës. Natyrisht se këto i bojsha une, mirresha vesh e kështu, po. Po domethanë me instrumentet që i zanin vend në aeorplan, po, natyrisht. Njiherë osht’ përkrahë ajo ardhje nga akademia, po, me shumë si ashtu, si anëtar, si moralisht kështu se sa materialisht. Sepse komuna ka ndihmu. Njiherë nga Ministria e Kulturës të Kosovoës. Njiherë kur kemi ardhë t’katërt… M’duket se edhe atëherë, por njiherë kemi ardhë më shpenzime t’mija, për arsye se, natyrisht, edhe t’gjithë pa honorar, të gjithë kanë ardhë tonë kohën pa honorar (qeshë), kolegët, po. Mirëpo ishin të siguruar domëthanë banimin në hotel, ushqimi, qëndrimi e kështu domethanë, edhe udhëtimi, po, i siguruar. Këto ishin kryesoret, po.
Kurse njiherë kemi ardhë me kerr, me kerr timin. Domethanë katër, dy kangëtarë, nji basist edhe nji soprano nga Lublana, e Akademisë së Lublanës. Soprano e shkëlqyshme, po. Dhe ne të dy, unë me atë pianisten, katër. Dhe jemi ndalë edhe rrugës, e kështu. Eh kështu, po, domethanë disa, disa që kanë kërku kohë, po ka qenë nji, nji ambient kështu i kolegëve e kështu. Pa kurfarë dileme pjesëmarrje, edhe lëvizje kështu, edhe kurreshtar. Sa herë kemi ardhë i kemi vizitu qytetet. Ai i pari ka qenë kur, kur… nëse ishte ‘97-ta ma përpara, se kanë qenë… M’fal, ka qenë në ‘93-shin, i pari, në ‘93-shin. Se ka qenë dhe nji tribunë muzikologjike për veprat edhe kanë qenë të angazhuar, të angazhuar disa vetë. Po, nji nga nga Lublana, nji nga Tirana, tjerët kanë qenë këtu, prishtinas.
Petrit Çeku: Ku u mbjatë?
Zeqirja Ballata: U mbajtë në nji sallë të hotelit, ajo tribuna muzikologjike. Kurse koncerti u mbajtë në Sallën e Kuqe.
Petrit Çeku: Ansambli…
Zeqirja Ballata: Po. Kurse ai i pari apo i dyti u mbajtë në sallën e teatrit.
Petrit Çeku: Kombëtar?
Zeqrija Ballata: Po. Eh kështu.
Petrit Çeku: Kështu për fund çfarë i keni aktivitetet sot? A po shkruani shkrime më shumë, apo muzikë? Çfarë?
Zeqrija Ballata: Po, po kompozoj gjithnji kështu diçka. Herë ma ngadalë, herë ma shpejtë domethanë…
Petrit Çeku: Çfarë e keni procesin e komponimit? Me piano shkruani apo…
Zeqirja Ballata: Jo. Jo, me piano e provoj n’fund.
Petrit Çeku: Ah, në fund.
Zeqirja Ballata: Po, po. E provoj, edhe provoj inserte, domethanë copëza, copëza, po. Përpara, po, moti, moti. Po pastaj ngadalë-ngadalë, ngadalë-ngadalë jom largu, po, sepse e kom bindjën që domethanë përafërsisht i ndigjoj atë që kam shkruar, po.
Petrit Çeku: Ndëgjim të brendshëm?
Zeqirja Ballata: Po. Mandej kam përvojë nga studimet, nga analizat, partiturat, une kom shumë partitura, domethanë… Pastaj edhe libra mbi orkestracionin, pastaj bëjë gjithënji ni analizim, analizim mirë e mirë e mirë, e mandej e qes në të pastër kur e shof që ma s… Dhe dorëshkrimet i kam t’gjitha me laps.
Petrit Çeku: Me laps?
Zeqrija Ballata: Me laps sepse kom pasë fillu edhe me, nesje, lapskimit e kështu, mirëpo mu ka dukë si ma e, ma e randë ajo, po. Sepse duke punuar, ose dilte shkrimi keq ose e ndryshojsha, po, me shly ishte, po… Kështu që gjithënji kam punu me laps të rëndomtë, edhe tash, edhe tash njisoj.
Petrit Çeku: E kom vrejtë te dorëshkrimet tua, se i kom pasë…
Zeqrija Ballata: Po…
Petrit Çeku: E kom vrejtë që e keni dorëshrimin jashtëzakonisht të bukur edhe të pastër…
Zeqrija Ballata: Po.
Petrit Çeku: Osht’ shumë bukur. E a mundeni me i tregu nji njeriut të ri si une qysh arrihet (qeshë) nji dorëshkrim i tillë, faktikisht a keni ushtru me pasë qasi farë…
Zeqirja Ballata: Jo, jo… Jo, që kom ushtru po përkujdesja e qitjes në të pastër e ka ba që, domethanë ngadale, edhe me vizore, edhe me vizore, po. E kështu, mandej, mandej osht’ edhe ni qështje plus që ka shenja, në të ri domethanë që nodnji që kam bërë edhe unë.
Petrit Çeku: Ju i shpikni faktikisht disa…
Zeqirja Ballata: Po, eh, eh. Do i kanë shpikë të tjerët, po, do, po… Kom nji vend për shembull, nejse në dy, tre vende jonë kur n’fund kapaku i pianos lëshohet bam [onomatope], po, e lëshohet kapaku.
Petrit Çeku: Si i vizatutë atë, si e shënutë?
Zeqirja Ballata: Po e kom bo nji, nji, domethanë nji qeshtu që {tregon me duar}, thjeshtë {tregon shigjetë me dorë}…
Petrit Çeku: Shigjetë te poshtë.
Zeqirja Ballata: Njifarë shigjete, po, po. Edhe natyrisht me fjalë, zakonisht ai…
Petrit Çeku: Një…
Zeqirja Ballata: Italisht, zakonisht, ose frengjisht, po. Me qenë se i kom pak si ma afër këto gjuhë. Se duhet me ba nji gjuhë t’hujë se… Nëse ka raste ekzekutohet dikun tjetër të dij ai, mos të, mos të menon çka duhet me bo tash, njifarë spjegimi. Eh kështu, ka edhe shenja të tjera, po osht’ nji për shembull, ose ke {godet tavolinën me dorë} me dorë në tela të pianos, po. Ose osht’ për shembull e shtypë telin, tri telëshin, po, ose dy telëshin poshtë ose, eh, po, {tregon me duar} kështu duhet me mbajtë domethanë del nji tingull. Nji tingull hundak del…
Petrit Çeku: Nazal.
Zeqirja Ballata: Po, nasal. Nas [gjermanisht] osht’ hunda (qeshë), po, po. Edhe del nji tingull krejtësisht tjetër, nji kumbim krejtësisht tjetër, po. Mandej picikato, po, në tel, po. Mandej glisando nëpër, po. Mandej, nejse edhe tek instrumentet e tjera, unë përmenda pianon por edhe tek instrumentet e tjera. Tek trombat, tek trumbeta për shembull, që e kom nji që bukur e gjatë osht’. E u ekzekutu ajo, shumë me kërkesa, e kështu.
Petrit Çeku: Une e konsideroj që osht’ e jashtëzakonshme kjo që me aq entuziazëm iu keni qasë modernizmit europian dhe bashkëkohor…
Zeqirja Ballata: Po…
Petrit Çeku: E si ka qenë ambienti, si e ka pranu publiku me fjalë tjera muzikën…
Zeqirja Ballata: Ku? Ktu?
Petrit Çeku: Ktu në Kosovë, po.
Zeqirja Ballata: Aha, ktu. Po n’fillim, menijherë si jom kthy, në ‘71-shin, po, kom qenë mjaft aktiv kështu, si Shkollë e Lartë. Po ne bënim edhe koncerte. Edhe kom marrë, kështu relativisht mjaft herë, edhe si pianist, këtu atëhere, po. Dhe si shembull, ta zomë, Fahriu m’imitonte mu, duke qeshë, se si po i bi une pianos, po (buzëqeshë). Se i kishte për shebull… Po kisha ndonji, ndonji, po, me nji ngulmësi, po, që nuk osht’ zbulimi imi. Po kom pa pianistë bashkëkohor që domethanë nuk bënë thjeshtë kështu {bënë sikur i bjen pianos} po bon edhe nji lëvizje, njifarë afrimi gati, po. Ajo osht’ diçka shumë spontane, domethanë s’e kom bo në mënyre artificiale. Ose edhe ndonji, po, ndonji pedal kështu, qoftë, po, ta quaj kështu, të tmerrshëm, po… Dhe me ndërprerje të shpejtë, po, pra se për me ndërpre kështu, do të bësh prapë nji gjest, po. Herë e lëshon pedalen ose jo, domethanë edhe duken ato, nga jashtë, nga nji njeri që domethanë nuk osht’ i lidhur me… Po, ose s’ka pasë rast, ose kështu, i duket pak qesharake. Natyrisht ata që jonë të tjerët, të tjerët me siguri edhe më tepër, po.
E kështu… E këtë e kom hetu që edhe në ndonji koncert atje, ose ku kam marrë pjesë si pianist, po. Ata edhe m’kanë, po, edhe kom fotografi por që i kanë bo të tjerët (qeshë) edhe mandej m’i kanë dhonë, m’i kanë dhonë kështu. Domethanë, kështu që disa, domethanë gjeste për dikënd osht’ dukë ajo si e jashtëzakonshme, pak si qesharake. Se Fahriu osht’ edhe përndryshe kështu…
Petrit Çeku: (Qeshë) Po.
Zeqirja Ballata: Po. E kështu. Për shembull në Itali, se harrova me përmend. Mandej kom qenë mas dy here kom qenë edhe në Romë pastaj te ai, ka qenë Goffredo Petrassi. Kom qenë prej 1 tetorit deri, te ai, po, deri në maj. Natyrisht me të gjitha pushimet e kështu si ndërmjet, e kështu. Udhëtojsha me tren, udhëtojsha me tren, po. Rrisha dy-tri ditë, kthehesha mas nji jave. E ka pasë raste kur nuk ishte, më lajmëronte që këtë javë mos eja, e kështu domethanë. Ai ka qenë atëherë… kjo ka qenë ‘71, ‘72, ah po, se intenzivisht unë kom shku, po. ‘68, ‘69, jo, ‘69, ‘70… ‘69-shin edhe ‘70-shin. Mandej kam qenë në ‘71, apo ‘70, ‘71… ‘71, ‘72, kështu ka qenë. Po se në… Po te njeni osht’ vazhdu menjiherë, si u kry njeni, u vazhdu tek tjetri, e kjo ka qenë, po… kjo ka qenë verës ‘72, ‘73…. S’po di tash qysh i ka ra kjo…
Petrit Çeku: S’osht’ me randsi.
Zeqrija Ballata: Po. Po, dy here nga… qajo. Përafërsisht osht’ njifarë lloj tre-mujshi. Nuk osht’ intensiv ai tre-mujsh, domethanë po osht’ qashtu, njifarë vere. Quhen ato ashtu. Corso, corso per stranieri, Di specializzazione per stranieri [Kursi i specializimit për te huaj], për te huajt, po. Sidomos në, në, tek Franco Donatoni, aty ka qenë shumë intensive, po…
Petrit Çeku: Faktikisht…
Zeqirja Ballata: Tani ktu, ktu tash, tani ktu në Kosovë natyrisht se ka edhe anagime të tjera domethanë, kështu qe kjo rezultati se intensiteti osht’ pak ma, ma i vogël, ma i ulët osht’, po. Natyrisht osht’ edhe mosha, po. Pastaj jo angazhime të tjera, jo ktu, jo shoqata, jo…
Petrit Çeku: Si e shihni t’rëndësishme nji shoqatë siç është Shoqata e Kompozitorëve që të ringjallet tash në Kosovoë? Ju keni marrë përpjeke për me…
Zeqirja Ballata: Po, dhe…
Petrit Çeku: Faktikisht e keni kriju…
Zeqirja Ballata: Po. Osht’, osht’ rinovu. Po, osht’ ripërtëri si t’them….
Petrit Çeku: A i keni ende ambientet e Shoqatës që kanë qenë përpara?
Zeqirja Ballata: Jonë, jonë ambientet po jonë ambiente të dëmduara. Të dëmtuara dhe jemi duke u përpjekur kto, ja kto, gati pesë vjet po bohen se duhet të bëjmë edhe rizgjedhjen. M’duket… kjo osht’ qe nji vit, po, idea. Duke pritur mos po marrim ndonji përkrahje, sidomos nga komuna ose nga Ministria e Kulturës e Kosovës. Deri më tash nuk kanë shprehë ndonji përkrahje konkrete për ndonjë rinovim, per ndonjë përkrahje materiale për të u mbajtur. Në mënyrë që dimër e verë me shku, me i pasë kushtet aty, çfare i ka nji lokal ku do të rrijnë 10, 15, 20, 30 njerëz, po.
Por ka nji, nji shpresë që komuna… bile, bile kom qenë une para nji muji përafërsisht me u taku sepse e patëm lanë dhe, që të shifem me kryetarin e komunës. Dhe kemi lanë që domethanë këto ditë të shifemi. Po, kur isha njiherë dhe m’u tha që, nuk ishte janar por ishte… m’duket dhjetor që une kërkova qatëhere mu pa sa isha aty. Po u tha, që domethanë, “Ka ngarkesa dhe do të shifemi nga fundi i janarit”. Qekjo osht’ dhe po shpresojmë mos po bahet diçka, po. Qoftë duke e rinovu, qoftë duke e ba krejtësisht siç ka mundësi m’u ba ajo. Ajo ka mundësi edhe vetë m’u bo, se osht’ pronë e Shoqatës. Po ne duam, dhe unë pra gjithashtu, jo me i dhanë dikujt e me bo e mandej, “Qysh u dha? Si u dha? Pse u bo kaq? Pse osht’ edhe dikush tjetër ni kat ma nalt?” A ku e di unë, po. Po me marrë ni institucion shtetëror, qoftë Ministria e Kulturës të Kosovës, qoftë komuna.
Ose, nësë jo, me përkrahë këtë ide po ajo me marrë përsipër që mos me pasë, domethanë me u bo zyrtarisht ajo. Mos me u bo, “Jo ky kryetar, jo ai kryetar, jo s’kemi qenë të gjithë, jo pse u bo kshtu…” Ku e din unë, po domethanë kjo osht’ dëshira që mos me ngelë ndonji, mos me u bo ndonji gabim që mund te nxjerrin telashë antarëve, përfoljeve të ndryshme. Dhe kjo osht’ praktikisht, po. Të shofim, të shofim sepse ka oferta, ka oferta të ndonji institucioni të vogël që a bohen me na lshu neve, punojmë s’bashku, e ne mund të ndihmojmë se ne i kemi kushtet, po. Mirëpo edhe ktu une e kom njifarë, njifarë rezerve që po shtyhet kjo punë, që osht’ kjo gjendje.
Ah përndryshe desha të them, nuk e përmenda, domethanë sa i përket Shoqatës dhe anëtarëve, domethanë ka nji, ka nji prurje që themi na, apo jo… në këto kohët e fundit domethanë, se po dalin pedagog të ri, kompozitorë të ri, instrumentistë të ri. Se këto jonë krejt rreth, këto jonë edhe n’shërbim të kompozitorëve. Instrumentisti me kompozitorin osht’ i lidhur si mishi me thonin, apo jo? Siç thuhet… Po edhe pedagogët, gjithashtu. Dhe mbrenda pedagogëve, pedagogët e landëve studiuse dhe pra studimore, siç osht’ muzikologjia, po, kritika profesionale, pra, po. Natyrisht osht’ duke shkuar shumë ngadale por ka shenja në këto dhjetë vjet e fundit. Pastaj ka nji dëshirë dhe nji sukses n’këtë drejtim edhe me çështjen e shkollimit. Pra magjistraturës, doktoraturës, po.
Pavarësisht që osht’ nji element tjetër që domethanë, pakëz niveli, tek ne në këtë drejtim osht’ pak si i luhatur, si po magjistrojnë e po doktrorojnë, po. Por, megjithatë nga, nga kandidatë të caktuar ka nji dëshirë për t’u avansuar në ngritje sa më të larta ose ka madje të tillë. Ndoshta nuk kemi bash n’laminë e muzikës por në disa degë shkencore ku studenti i krynë studimet edhe para kohe. Para kohe magjistron, para kohe doktoron. Po, disa të ri dhe prandaj ne në Akademinë e Shkencave ktu kemi, kemi nji shpërblim, po, për raste të tilla që, që, po… Tregojnë një talent të veçantë, po.
Kështu që, kemi shpresë që domethanë, mos t’flas për instrumentistë, po. Se nuk u ndala, nuk u ndala te instrumentistët. Deshta të them që tek instrumentistët osht’ rasti duke shkuar shkëlqyeshëm sepse, qofshin instrumentistë, qofshin, domethanë kangëtarë… Hapa, hapa shumë t’guximshëm dhe suksese. Pikërisht për shkak të guximit, se marrin guxim t’ritë, sapo të diplomuar, apo gjatë studimeve, apo mënjiherë pas studimeve… Jo vetëm thjeshtë për t’shkuar për t’studiuar po marrin pjesë edhe në gara të ndryshme në kërë drejtim. Domethanë kemi arritje tek instrumentistët tanë. Domethanë që kalojnë, kalojnë përmasat jo vetëm thjeshtë kombëtare të ngushta, por edhe ndërkombëtare, në kuptim e gjërë të fjalës. Edhe që osht’ nji kënaqësi e posaçme për, për gjithë ne. Po posaçërisht për ne krijuesit, po, dhe t’gjithë muziktarët n’përgjithësi.
Petrit Çeku: Po m’pëlqen qekjo me përfundu kshtu në…
Zeqirja Ballata: Po, gjithsesi. Njiherit, me këtë rast unë ju falendërohem për këtë ide dhe m’vjen mirë që e kisha rastin që të, që të bisedojmë dy, domethanë dy intelektual dhe dy muziktar, a po…
Petrit Çeku: Shumë faleminderit, profesor. Kjo ishte shumë e vleshme për mu, faleminderit.
