Pjesa e Parë
Ardita Avdija: A mundeni me na tregu pak ose me folë pak për fëmijninë tande, atë pjesë, rininë tonde, diçka çka mban në mend prej kujtimeve ma të hershme të saj?
Indira Çipa: Po, gjithkujt, gjithkujt familja i duket ma e bukura, por unë vërtetë kam pasë nji fëmijëri të bukur. Unë jam vet e pesta në familje prej fëmijëve. Prindët e mi, baba im, inxhinier i agronomisë ndër të parët, i martuar me nanën time, Hyrmeten, mësuse. Kanë lindë pesë vajza, unë jam e dyta prej tyre edhe kemi pasë një fëmijëri të lumtur. Me aq sa kemi pasë, ne kemi ditë të jemi të lumtur, ta ndjejmë lumturinë me pak gjëra. Ka qenë një kohë ndryshe nga kjo e sotshmja që dikton shumë nevoja, kërkon shumë nevoja, shumë investime për të qenë i lumtur.
Ne kemi qenë të lumtura me pak gjëra, sikurse edhe të gjithë të tjerët si kanë jetu. Më kujtohet… ne kemi jetu me një banesë të vogël, po shumë e dashtun, shumë e lezetshme. Në fqinjësi kemi pasë shumë fëmijë, rreth e rreth banesave dhe ndërmjet banesave ka pasë hapësirë shumë të mjaftueshme për lojëra të ndryshme. Por sikur ajo fëmijëri shumë shpejt u ndërpre sepse fillumë të shkojmë në shkollë dhe menjëherë pas shkollës unë fillova të shkoj edhe në shkollë të muzikës, dhe kjo pakëz ma shkurtoi ndoshta, ndoshta atë lojën me shokë e me shoqe.
Edhe pastaj jetën time e përfshiu shkolla, e përfshiu shkolla e muzikës, me shumë koncerte, me shumë gara, festivale dhe njeriu jeton me ate që ka, me ate që krijon edhe ajo pjesë ka qenë shumë e kandshme për mu, ka qenë shumë aktive, me shumë koncerte, me shumë aktivitete. Veç asaj edhe shkolla, edhe shkolla e muzikës, përveç asaj ne në shkollë kishim edhe aktivitete të tjera, për shembull në çdo shkollë ka pasë edhe aktivitete, tash fëmijtë shkojnë nëpër kurse të veçanta jashtë shkollës, në një ndërtesë të largtë, ne të gjitha i kemi pasë brenda shkollës.
Më kujtohet që në moshën tetë-nantë vjeçare kam lujtë edhe në Ansamblin e Folklorit të shkollës. Pastaj ma vonë dikund në moshën dymdhjetë-tremdhjetë vjeçare, arsimtarët e vërejtën që unë edhe shkruj bukur, mandej isha edhe anëtare e klubit të letrarëve që organizohej. Kështu që, ka qenë një jetë përplot aktivitete, me punë shumë dhe rezultate që vëreheshin shpejt dhe mirë në mënyrë shumë reale. Edhe unë si vet e pesta prej motrave, ne kemi jetu shumë bukur, kemi kalu shumë bukur. Ende sot e kësaj dite kemi një marrëdhanje shumë të mirë.
Të jesh anëtare e nji familje ku ka shumë fëmijë ndonjëherë sikur s’ki nevojë për shokë e shoqe, sepse të gjithë atë nevojë që e ke, e përmbush me motra, por as kjo pjesë tjetër s’ka, s’ka qenë e mangët sepse ne kemi pasë kushte, kemi pasë mundësi. Ne s’kemi pasë frikë të dalim rrugëve prej veturave. Kemi lujtë shumë, jemi shoqnu shumë, jemi deshtë shumë edhe kjo është ajo begati që edhe siguri, bukuri, lumturi që të mban për tanë jetën. Kështu ka qenë fëmijërija ime edhe kam pasë, i kam ende dy prindë të mrekullueshëm që kanë ditë me na përkrahë, por s’na kanë lazdru shumë, kanë qenë shumë real.
Dhe me këtë rast duhet ta përmendi edhe stërgjyshin tim, i cili kur isha unë pesë vjeçe, gjashtë vjeçe, ai filloi të më mësojë të shkruj. Ai atëherë ka kry ruzhdije, ruzhdije ka qenë një Shkollë e Lartë, universiteti i parë që njihet në këto troje. Ai vet ka folë katër gjuhë, ka shkru tri alfabete, një person shumë i ngritun, shumë i gjanë dhe që të gjitha neve na kanë dhanë shumë forcë dhe shumë guxim. Dhe po më vjen mirë që kam rast me e përmend atë.
Ardita Avdija: Na përmendët që keni qenë në shkollë të muzikës. A kanë qenë prindërit e tu ata që të kanë shty me vazhdu këtë pjesën muzikore tanden, apo ti ke vendos vet edhe e ke mendu vet me shku në shkollë të muzikës?
Indira Çipa: Kështu, shkolla e parë e muzikës në Kosovë osht’ hapë në vitin 1948, ajo është, ajo është shkollë e Prizrenit dhe ka qenë një lloj ndoshta edhe prestigj edhe një garë mes prindëve që fëmijëve t’ju japin sa ma shumë mundësi që të edukohen dhe arsimohen. Dhe e para, motra ime e madhja, ajo ma s’pari osht’ regjistru në shkollë të muzikës, mandej unë. Radhazi, por të gjitha neve na kanë regjistru në shkollë, në shkollë të muzikës; dhe njena ka shku pesë vjet, tjetra ka shku katër vjet, ajo tjetra gjashtë vjet. Atëherë ka qenë shkolla e muzikës gjashtë-vjeçare edhe unë u regjistrova, eh është pakëz jo e saktë nëse themi fëmiu ka deshtë.
Prindi ështe ai që e udhëzon dhe e çon, dhe prindët e mi kanë qenë ata që neve na kanë çu, na kanë regjistru, edhe unë isha e vetmja që vendosa me e shndërru këtë në profesion dhe ishte, pasi e përfundova shkollën e ultë, filloi atëherë të themelohet fakulteti i muzikës dhe u themelu edhe dega e pianos edhe profesorët e shkollës kishin interesim që dega e pianizmit të hapet edhe në Prizren dhe unë isha e para dhe e vetmja. Dhe profesorët bisedun me prindërit, “Të ia mundësojmë Indirës, le ta vazhdoj edhe shkollën e mesme të muzikës, por pa e ndërpre gjimnazin”.
Kështu që, unë shkova edhe në gjimnaz edhe në shkollë të mesme të muzikës dhe kur mbërrina në maturë, i organizova nja dy koncerte solistike për diplomë edhe mendova se me atë do ta ndërprej. Edhe ndodhi që në koncertin e fundit kur shkova, rrugës t’u shku, mendova, thashë kjo nuk guxon të jetë e fundit me piano. Edhe aty ishte, aty unë mora vendim që pianon ta fus dhe ta shndërroj në profesion, dhe nuk shkova në ndonjë fakultet tjetër. U regjistrova në Fakultetin e Arteve, ishte viti 1981, atëherë u bëra studente, por në një kohë shumë të vështirë.
Pas asaj valës së parë të demonstratave edhe pse ndoshta gjeneratat para meje kanë pa edhe ndonjë kohë që ka qenë edhe ma e vështirë. Për shembull, kanë qenë edhe më të vështira ato vitet ‘58, ‘50-ta, domethënë ‘58-ta, pastaj përpjekjet e mëdhaja në vitet e ‘60-ta që Kosovës të i jepet një status pak ma i mirë. Pastaj ajo kushtetuta e ‘74-tës sikur solli diçka të mirë, po ajo nuk zgjati shumë. Me ‘81-shin përsëri, sepse kërkesat tona nuk ishin definitive nuk u përmbyllën definitivisht, po flas për kërkesat tona kombëtare.
Edhe ‘81-shi ishte viti kur unë në njëfarë dore e braktisa Prizrenin, erdha në Prishtinë, por në një situatë jo mjaft të mirë edhe e gjithë gjendja ishte shumë e tendosur. Por, sikur popullata atëherë luante në dy palë binarë. Një është tendenca për nevojat tona nacionale, që ato të realizohen njëherë e përgjithmonë mirë dhe si duhet. Dhe pala tjetër e binarëve është jeta duhet të vazhdoj dhe duhet ta shfrytëzosh çdo moment që të arrish diçka, t’i krysh obligimet e tua edhe kjo ishte ajo situatë.
Ardita Avdija: Si e ke përjetu ti atë sistemin e atëhershëm, që veç edhe na fole pak, po mendoj si një e re në atë kohë? Qysh je ndje ti?
Indira Çipa: Edhe tash kam shqetësim. Nuk ishte e lehtë, ishte shumë e vështirë. Më kujtohet isha në gjimnaz, kishim disa shokë që ishin pak ma të guximshëm se shumica ne. Ka pasë të tillë që janë burgosë edhe si të mitur. Çkado që flisje, gjithçka të merrej në shënjestër. Është dashtë me qenë shumë i kujdesshëm çka po flet. Pasojat kanë mujtë me qenë shumë të randa, shumë të vështira, deri në atë masë. Bile edhe nëse ty drejtëpërdrejtë nuk të ndodhte, vetëm fakti që ndodhte rreth teje ishte një frikë edhe një pasiguri edhe ishte një dhimbje edhe për ata rreth teje që ju ndodhte.
Kështu që, ka qenë prej moshës domethanë atëherë 18-19 vjeçare e ma tej jeta ime rinore ka kalu në ankth, në dhimbje për të tjerët, në pasiguri për vete, në nji… me një besim se ne shumë kemi të drejtë dhe duhet ta bëjmë, por fatmirësisht e banëm. E banëm. E kisha niherë ni shok, më thoshte, mërziteshim ne shumë në kohën kur fillova me punu, në vitet e… mas ‘85-të deri ‘90-tën, ai ishte mjaft i angazhum rreth çështjeve kombëtare. Thashë, “Këtë punë duhet ta bajmë”, po tha, “Indirë, duhesh me ditë” tha, “ne mbjellim për ta korrë të tjerët”.
Thashë, “A je i sigurtë që gjyshi im s’e ka thanë këtë?” E ka thanë edhe gjyshi im. Prandaj thashë, “Ne duhet edhe ta mbjellim edhe ta korrim që të jemi të sigurt që të tjerëve ju kemi lanë diçka mirë”. Ishte… tha, “Ma mbylle gojën”. Edhe vërtetë ishte ashtu, se unë kisha shumë, shumë fjalë nga gjyshi edhe nga stërgjyshi, por edhe nga prindët që populli shqiptar në Kosovë kishte gjëra të papërfunduara, kishte andrra të parealizuara. Sa kanë guxu ata me folë, sa kanë qenë të hapur ata me neve është çështje relative, sepse edhe ata i kanë pasë frikat edhe ndrojtjet e tyre, sepse fëmija e merr fjalën prej babit edhe e qet jashtë, po mandej çka mundet me ndodhë?
Kështu që, sa është e dhimbshme që kam jetu në një kohë me shumë turbullira, aq është krenari që unë megjithatë e përjetova lirinë. Fatmirësisht në njerëz të afërt unë nuk përjetova, humbje materiale po, por shpirtnisht, fatmirësisht nuk përjetova ndonjë humbje të madhe por edhe humbjeve të të tjerëve nuk është që nuk të dhambin aq sa edhe të afërmit e tu.
Ardita Avdija: Përtej aspektit të trazirave politike në atë vakt, a mendon që kjo ka qenë një shtysë edhe njëherë ma e madhe për zhvillim tond profesional, meqë dihet…
Indira Çipa: Po, ne vazhdimisht kemi qenë në garë, ne kemi qenë vazhdimisht në garë. Shife, luftat, trazirat janë akti i fundit i trysnisë, i presionit. Lufta në fakt fillon shumë ma herët. Nëse një luftë zgjat shtatë, tetë mujë, dihet që nja shtatë, tetë vjet ke pasë një presion sepse paraprakisht fillon m’u përgatitë. Ne kemi qenë vazhdimisht nën presionin e asaj, sepse ushtrohej një bindje, “Ah shqiptarët nuk vlejnë, ah shqiptarët nuk dinë, ah shqiptarët kush janë ata?” Dhe ne kemi qenë vazhdimisht në garë që të dëshmohemi se ne vlejmë, se ne dimë, se ne mund të mësojmë, se ne mund të arrijmë më shumë se ata. Në nji rast njëherë, pata thanë një fjalë, të tjerët, sllavët neve na kanë pranu vetëm në raste kur ke qenë shumë ma i mirë se ma i miri i tyre. Kaq ka qenë e vështirë. Domethanë, për t’u dëshmu, për ta pranu vlerën, është dashur të punosh shumë ma shumë se sa ma i miri i tyre, për të thënë, “Ah në rregull”. Dhe kemi pasë ne luftëra të tilla dhe gara të tilla edhe në njohjen e gjuhës edhe në njohjen e artit edhe në njohjen e shkencës edhe në kulturë.
Ardita Avdija: Nëse mund të…
Indira Çipa: E përmenda pak ma herët që ne kemi lujtë në dy palë binarë; një është gjendja e përgjithshme dhe binarët tjerë janë mundësitë që ti i shfrytëzon ose nuk i shfrytëzon. Unë profesorin e pianos e kam pasë serb, Saviq Marko, por person i mrekullushëm. Në të gjithë këtë ankesë që unë e pata deri tash, brenda asaj ankese ka pasë njerëz të cilët kanë qenë të shkarkum prej, prej negativiteteve kolektive. Ai ka qenë shqiptarofil i cili ka ndihmu shumë, shumë shqiptarë gjatë shkollimit, jo vetëm mu, po edhe të tjerët. Ka qenë pianisti i parë në Kosovë, i lindun në Prizren me një kulturë prizrenase shumë të mirë dhe ai neve na ka përkrahë shumë.
Na ka mësu shumë dhe na ka udhëzu shumë drejtë, shumë drejtë dhe përveç që na ka eduku profesionalisht, ka pasë një gjërësi shumë të madhe njerëzore. Ne jemi eduku me te përmes kulturës të tij që e ka pasë, ai e ka transferu dhe ka lanë një vulë te ne dhe kushdo që është shkollu në durtë e tij ka qenë shumë i kënaqun me sjelljet e tij edhe me dijen që e ka marrë. Dhe unë edhe shkollën e ultë edhe të mesmen në piano edhe fakultetin e kam kry me te dhe kam kujtime shumë të mira. Dhe ai asht’ një prej personave i cili ka pasë guxim ta kundërshtojë politikën që është udhëheqë kundër shqiptarëve.
Bilem më kujtohet sikur sot një moment shumë i bukur edhe prekës. Ishte… ne kremtojshim 50 vjetorin e shoqërisë “Agimi” dhe kishim shumë intelektualë që kishin ardhë për festë për me shënu atë ditë, domethanë viti ‘94. Por e gjithë ajo ceremoni që u organizu ka qenë nën rrethimin e policisë, me vëzhgimin e policisë. Bile edhe mu më ndali policia, ma hapi çantën, më futën në një dyqan, i morrën letrat, dokumentet, listat e emrave, kush është prezent, unë nuk e di si shpëtova. Dhe ka qenë një situatë shumë e çuditshme në Prizren, por i gjithë Prizreni frymonte me kremtimin e 50 vjetorit sepse ishte ngjarje shumë e rëndësishme jo vetëm për kulturën e Prizrenit, por edhe për identitetin shqiptar në Kosovë.
Edhe ndodhi ajo akademi solemne, sende, të gjitha. Pas koncertit ne shkum të festojmë në Hotelin Theranda, aty ishte një darkë edhe vjen zonja e Fahri Beqirit, Myrvete Beqiraj, ajo me lotë në sy, qanë edhe thotë, “Indira, ti s’ke qare pa dalë jashtë, profesorin e ke jashtë, po qanë”. Profesori që më ka dhanë piano. Edhe dola unë jashtë, ai qaj, unë qaj, ai qaj, unë qaj, edhe tha, “Zoti i vraftë ata që na ndanë neve”. Domethënë, në të gjithë këtë storie të keqe, kjo është një dritë, një yll.
Donjetë Berisha: Cili vit është ky, më fal?
Indira Çipa: ‘94.
Donjetë Berisha: ‘94.
Indira Çipa: ‘94.
Ardita Avdija: M’u ndalë pak edhe te “Agimi”, pjesa interesante, po mendoj që i përket edhe Prizrenit edhe ti si një pjesëtare e saj, na trego pak për koncertet, për të gjitha ato idilat argëtuese që i ka shfaq “Agimi” në atë kohë.
Indira Çipa: “Agimi” është organizimi i parë kulturor pas Luftës së Dytë, në vitin ‘44 është formu, në nëntor edhe ka vepru me oscilime të ndryshme, herë ma shumë, herë ma pak, herë ma me kvalitet, herë me ma pak kvalitet. Por e ka rujtë shpirtin gjithmonë veprues, shpirti veprues ka qenë aty. Nëpër “Agimin” kanë kalu emra shumë, shumë të njohur të muzikës. Gati çdo muziktar tash që ka hy në historinë e muzikës në Kosovë, në biografinë e vet e ka, “Veproi në Shoqërinë Kulturore Artistike ‘Agimi’”. T’u fillu prej Engjëll Berishës, me Akil Koci, Mark Kaçinari, nuk e di a ka ndonjë emër që nuk i shënon në biografi Shoqëria “Agimi”.
Shoqëria Kulturore Artistike “Agimi” ndonjëherë ka dy-tre ansamble, ndonjëherë ka ma shumë ansamble. Në vitin ‘90 neve, të gjithëve na përjashtunë prej punëve, mbetëm pa punë, hynëm me të dy kambtë, me kokë e me shpirt, brenda skamjes dhe ishte shumë e vështirë për të gjithë ne. Njëherë, shëtisnim një ditë te shadërvanit unë dhe motrat, me disa shoqe dhe nji prej shoqeve tona thotë, “Hajdeni bre” tha, “në ‘Agimi’” tha, “pus se pus qaty, barem po bojm diçka”, se ne të gjitha, artista, send, ne s’mund ta marrim pushkën edhe të shkojmë të luftojmë, të bëjmë diçka. Edhe fillum kështu të shkojmë në asi, në kor, unë bashkë me motrat e mija Agnesa dhe Adelina edhe disa shoqe edhe kështu gradualisht…
Atëherë kur ne fillum, kur ne shkum ishin nja, ndoshta, nja 25 veta. Brenda dy tre muajve u bonëm 80 persona, 80 persona, 80 këngëtarë në korin e “Agimit” dhe punojshim në vepra katër zanore, dirigjent kishim Dashnor Xërxën, një person i mrekullushëm. Shumë i aftë, shumë i shkathtë profesionalisht, por edhe personalisht ai rrezatonte, kishte një refleksion shumë të mirë. Po, ishim, u bonëm 80 persona, ndonjëherë ma shumë baheshim. Dhe në përbërje të korit kishte profesione të ndryshme, prej njerëzve që njofin notat deri te njerëzit që nuk njofin nota fare, prej një rrobaqepësi deri në doktor shkencash. Kishte mjekë…
Donjetë Berisha: E qysh i rekrutojshit këta artistë, këta persona?
Indira Çipa: Ka qenë edhe është ende ajo atmosferë. Ekziston ansambli dhe njerëzit vinë “Po du me knu”, vetëm e testojmë zanin, a duhet me shku në alto apo në bass apo në soprano edhe vendoset edhe fillon. Edhe tash të tillët kanë vështirësi të caktuara të leximit të notave. Ka pasë njerëz që me kohë kanë fillu m’i lexu notat. Fillunë m’i lexu notat, fillunë m’i lexu edhe vargjet m’i njoft, po shkon te naltë ose po shkon teposhtë. Por mbi të gjitha ka qenë ajo dashuri e brendshme e jona që frymonte brenda, ajo që na mbante, ajo që na lidhte, ajo ishte bërthama e gjithë asaj që ne bëjshim.
Neve na dukej që sa herë që shkojshim për prova, na dukej që kanga jonë ka me i’a therrë shpirtin armikut që po na e cenon lirinë dhe dashurinë. Kështu, kështu e kishim. Të gjithë neve na lidhte ajo fuqi që ne të bahemi bashkë, që ju neve nuk mundeni me na rrënu, që ju neve nuk mundeni me na ndalë, shpirti ynë nuk mund të ndalet, nuk mund të mbyllet. Kjo ka qenë te të gjithë ne. Çdo njeni prej nesh e ka pasë ndonjë dert, ndonjë hall, shumica prej nesh kemi qenë të përjashtum prej pune. Ne ndoshta s’kemi pasë asnjë buzëkuq ta lyjmë në buzë, me gisht i nxjerrshim, veç koncerti ka m’u mbajt.
Koncertet tona kanë qenë të rrethume rreth e rreth me policë civil. E përcjellshim, na përcjellshin neve se ku jemi, kush jemi, kur po mbahet koncerti, kush çka po flet. Dhe më kujtohet unë e kam, kënaqësi e madhe, guximin e parë që e kam ba, publikisht herën e parë dikush që e ka thanë, “E gëzofshit Festën e Flamurit!” Me 28 nantor e kam thanë këtë publikisht dhe ka pasë polici edhe brenda në sallë ka pasë polici. Sa mirë nuk guxun asgja të më bajnë dhe kjo ishte fitore shumë e madhe, po ka qenë një koncert shumë i bukur.
Donjetë Berisha: Ku o mbajt?
Indira Çipa: Në Shtëpi të Kulturës, ‘92-ta, ‘93-ta, ‘94-ta. Mu më duket që për herë të parë e kam thanë ‘93-tën, mandej, ose ‘92-ta, ‘92 ose ‘93. Mandej ‘94 s’kish kush të na ndalë e ‘94-ta ishte 50 vjetori i “Agimit” edhe Anton Çetta ka qenë kryetar i parë i shoqërisë “Agimi” edhe pat ardh në festë edhe tha, “Për 60 vjetorin edhe nga gropa e varrit do të gëzohem për kremtën e ‘Agimit’”, fjalë shumë e bukur. Se e pa ai që ne po bëjmë punë të madhe aty, sepse nuk ishte vetëm kor ishte ansambli i valleve, ishte ansambli i kangtarëve, kishim orkestrinën. E pastaj për 50 vjetor, Ramiz Ymeri e kompozoi kantatën për “Agimin”. Ne kemi këndu kantatë. Kantatë, nuk e di a e dini, kantata është një vepër mjaft e madhe, ka orkestër, ka recitatorë, kor, solo-kangtarë, edhe ajo vepër ka qenë shumë, shumë e bukur. Ka qenë për mrekulli edhe doli shumë e bukur edhe është një krenari që në kohën kur gjithçka mbyllshin, shkollat, insistucionet kulturore, arsimore, shëndetësore, gjithçka mbyllej, ne sikur grumbulloheshim aty dhe aty ne merrshim forcë. Veç kësaj shumë institucione pastaj fillunë veprimtarinë e vet me e lidhë me “Agimin”, për shembull shkolla e muzikës vepronte në lokalet e “Agimit”, pastaj teatri i qytetit.
Donjetë Berisha: Gjatë kohës kur o mbyll shkolla e muzikës a po?
Indira Çipa: Po, po!
Donjetë Berisha: Domethonë si sistem paralel?
Indira Çipa: Si sistem paralel, mësimet grupore mbaheshin në “Agimi”, ndërsa individuale i mbajshim nëpër shtëpitë tona. Se ka qenë ndërtesë e madhe dhe mbetëm pa hiç edhe “Agimi” nuk mjaftonte për mësimin tonë, por së paku qendrën aty e kemi pasë. Ndërsa mësimet individuale, këto të instrumenteve i mbajshim nëpër shtëpitë tona dhe nëpër shtëpitë e nxansave. Dhe një gja tjetër që ashtu shumë e vlefshme për kulturën shqiptare është nji mbramje kulturore e tipit të kollazhit. Ne i qujshim ato mbramje artistike. Mbahej çdo të dytën shtune dhe në ato mbramje nji libër promovohej, një ekspozitë hapej.
Ajo ekspozitë qëndronte për dy javë, derisa vinte ekspozita tjetër. Aktorët e teatrit recitonin i thonin vargjet ose pjesë nga libri që promovohej edhe një pjesë kishte edhe me asi, me pika muzikore, por muzikë serioze dhe kjo, krejt kjo zgjaste 60 minuta. Pas 60 minutave mandej vazhdonte ahengu. Dhe nuk e di në ka pasë ndonjë emër nga kultura kosovare që nuk ka qenë mysafirë aty. Unë e moderojsha atë edhe ka qenë një përvojë shumë e mirë. Një sallë e vogël që zinte 70, 80, jo 50 persona i zinte normalisht, po për ato 60 minuta edhe në kambë qëndrojshin njerëzit.
Shkonte numri prej 80 deri njëqind persona, bile ka qenë në katin e epërm, bile ishte problem mos po rrëzohet (qeshë) se s’ka qenë shumë mirë e ndërtume. Por kanë qenë të interesum çdo pjesë e popullatës, nuk është diçka që është elitare, që ka qenë elitare, veç për artistat ose veç për muziktarët ose veç për shkencën. Nuk ka pasë izolim, nuk ka qenë elitare. Kanë ardhë mjeshtrit, kanë ardhë bukëpjekësit, rrobaqepësit, mjektë, arqitektët, të gjithë kanë qenë brenda asaj. Edhe pas atyre 60 minutave që prezentohej ajo pasuri e arritjeve të artistëve të Kosovës, pastaj shoqëria [Agimi] këndonte vetë.
Ne i merrshim instrumentet, këndojshin dhe ajo zgjaste qashtu, nja nji orë ose nja dy orë. Ka qenë një mbramje shumë e mirë. Me Ali Podrimja, Azem Shkreli, ma përmendni dikënd! Prej piktorëve gati të gjithë Miradije Ramiqi, Haki Xhakli, Muslim Mulliqi, të gjithë, të gjithë kanë ardhë, kanë ba ekspozita, kanë prezantu libra, kanë diskutu për situata të ndryshme edhe kjo e ka rritë edhe namin edhe funksionin edhe e ka vendosë “Agimin” në një pozitë shumë të randsishme edhe në histori sepse i ka zavendsu mungesat në tanë Kosovën.
Ardita Avdija: Po du me u lidh aty te kangtë që i keni këndu apo ato pikat artistike, a mundeni me na e përmend pak cilat kanë qenë ato që u bo meniherë reminishencë, të gjithë asaj?
Indira Çipa: Po, ne jemi përqendru ma shumë në vepra korale të kompozitorëve shqiptarë.
Ardita Avdija: Për shembull?
Indira Çipa: Për shembull Fahri Beqiri, Çesk Zadeja, Rexho Mulliqi, Rafet Rudi, këta kanë qenë autortë, kangtë, Fahri Beqirin, po e përmenda, “Erdh Misiti”, “Gjike Loke”, pastaj, i harrova kangtë, “Shami Kuqja”. Këto kangtë kosovare kryesisht, por edhe të Shqipërisë, por, jo shumica, po të gjitha kanë qenë shqip. Nuk kemi praktiku një literaturë evropiane, për shembull me marrë frangjisht, e anglisht, sepse koha ishte ne i kultivojshim vetëm kangtë tona edhe kalonin shumë bukur ato në publik. Kemi pasë një pranim shumë të mirë nga ana e publikut, pa marrë parasysh që ndoshta për një kohë të caktume përpara asaj kohe, publiku ka qenë ma shumë i orientum kah muzika popullore.
Por në kohën kur u riaktivizu kori, u begatu puna e korit kaq shumë, kori ka pasë një adhurim të veçantë nga ana e publikut edhe gjithmonë prezentoheshim me tre deri pesë kangë, edhe zakonisht ishim në fillim të programit sepse fillimin e konceptojshim ashtu. Shkonte kori edhe mandej shkojke, shkonte kjo pjesa e muzikës folklorike edhe popullore. Edhe në kangë kishim dy, dy zhanre, edhe ato burimore edhe ato popullore – qytetare dhe kjo krahas asi kultivohej edhe kështu.
Ardita Avdija: Pas zhvillimit tënd profesional edhe pas asaj shijes së shoqnisë “Agimi”, çka të ka mbetë diçka, çka mundesh me na përmend ose ke dëshirë me na përmend, që të ka shty ty pastaj me marrë rrugën e pianos dhe me realizu krejt arritjet e tua profesionale?
Indira Çipa: Mu më duket që unë i kam jetu dy jetë menjëhere, dy jetë menjëherë. Kjo është një botë tjetër, muzika serioze është një botë tjetër. Të merresh me nxansa dhe me studenta, t’i edukosh ata, brenda asaj, është diçka që është edhe shumë profesionale edhe bazohet, edhe mundet me funksionu vetëm mbi bazën e një dashurie të fortë me një elokuencë shumë të fortë. Ndërsa këtë aktivitetin në “Agimi” unë e trajtoj sikur një dhuratë për kombin, diçka që është shpirtërore dhe që është ndoshta kashta e fundit për të cilën unë jam kap, jo vetëm unë por edhe të tjerët.
Është nji dhuratë edhe për kombin, nji dhuratë për qytetin, por është një përfitim shumë i madh, se unë kam marrë shumë dashuri prej atij aktivitetit, unë kam marrë shumë lavde prej atyne aktiviteteve. Unë jam shumë e sigurt që njerëzit janë të vetëdijshëm që unë e kam dhanë shpirtin për një ngjarje të tillë dhe jo vetëm unë. Dhe unë kam qenë aty sepse të gjithë të tjerët kanë qenë aty. Ne të gjithë e kemi deshtë atë punë, ne të gjithë e kemi deshtë atë aktivitet. Nuk muj me thanë që njena ka ndiku në tjetrën, por muj me thanë që asnjëra pa tjetrën s’ka mund të baj. “Agimi” është Indira-njeri, ndërsa pianoja është Indira-profesion. Edhe pse, si brenda njenës, si brenda tjetrës, ka shumë, nuk ka art pa dhënë zemrën.
Ardita Avdija: Deri në cilin vit ke qenë pjesë e “Agimit”?
Indira Çipa: Prej vitit ‘90 deri në vitin ‘97 kam qenë shumë aktive. Pastaj aktiviteti pakëz ka ra sepse unë atëherë fillova të punoj në Universitetin e Tetovës edhe kam qenë pak ma, jo ‘97 deri ‘96-tën, kam qenë pak ma anash dhe ‘97-tën ma filloi të acarohet situata. ‘98-tën ma edhe ma vështirë ishte dhe shumë pak kemi mujtë me vepru. Po unë për shkak të punës atje unë isha pak ma e tërhekun në aktivitete. Edhe pastaj pas luftës përsëri pakëz i bëra disa aktivitete dhe ishte koha për të tjerët pastaj le të punojnë të rinjtë a?
Donjetë Berisha: E para se me kalu në universitet në Tetovë, çka keni punu këtu në Kosovë, se më duket e përmende edhe ma herët?
Indira Çipa: Unë në vitin 19…
Donjetë Berisha: Nëse mundeni vetëm me na tregu, kur keni diplomu prej Universitetit të Arteve, mandej çka keni bo mas asaj periudhe?
Indira Çipa: Po, kur u regjistrova në fakultet, unë fillova njëkohësisht të punoj edhe në televizion. Kam punu si spikere në televizion.
Donjetë Berisha: Në cilin?
Indira Çipa: Në televizionin e Prishtinës, i vetmi (qeshë), i vetmi ka qenë deri në vitin ‘85 atëherë absolvova edhe drejtori i shkollës të Prizrenit më ftoi. Tha, “Ne s’kemi pianistë, ti e ke borxh m’u kthy”. Edhe unë u ktheva në Prizren si profesoreshë e pianos edhe aty punova shumë edhe në korepeticion edhe me nxansa. Për njëzetë vjet kam qenë e pandërpreme në punë. Domethanë, ky aktiviteti i “Agimit” ka qenë krahas asaj edhe në ‘96 ose ‘97-tën, tash mund të gaboj, pikërisht në “Agimi” erdhën, i kishim mysafirë piktortë edhe edhe një poet prej Maqedonisë, prej Tetove edhe prej Gostivari.
Edhe atë mbramje ne kishim aktivitetin e tyne, përpos asaj unë edhe lujta edhe në piano. Edhe tash piktori që ishte mysafirë Meli Zenku, ishte edhe prodekan në fakultet në Tetovë, edhe tha, “Profesoreshë” tha, “po ne kemi nevojë shumë për pianista. Ne sa e kemi hapë” tha, “fakultetin në Tetovë. A mundesh me ardhë te ne?” Thashë, “Po, pse jo?” Edhe më propozoi, m’u ba qefi. Edhe shkova atje, fillova edhe deri në vitin 2004 unë kam dhanë mësim edhe atje. Edhe kështu, po vazhdimisht edhe Prizrenin edhe Tetovën kështu e kam menaxhu atë kohë.
Edhe pastaj pas çlirimit në vitin 2001 më ftuan të konkuroj për drejtoreshë për kulturë, sport dhe rini në Komunë të Prizrenit. U zgjodha drejtoreshë për gjashtë muj sa e kisha kontratën, ma tutje s’deshta me vazhdu, aq sa e kisha kontratën. U banë disa punë të mira, atëherë ishte prioriteti, minoritetet ishin prioritet. Me një aktivitet shumë të madh me bashkëpunim me këto organizata jo-qeveritare të hujat. Nja nantë shtëpi të kulturës janë renovu nëpër fshatra, për boshnjakë edhe për turq. E bana renovimin e Qendrës Sportive [cingëron telefoni].
Donjetë Berisha: A mundesh veç edhe mu ndal ndoshta pak te lufta, me përshkru çka ndodhë, domethonë kur keni gjatë luftës, edhe mandej me vazhdu me pjesën mas luftës?
Ardita Avdija: Edhe me vazhdu te jeta sot qysh osht’.
Indira Çipa: Mhm… Qysh me e ndal bre këto?
Donjetë Berisha: Zonin a, zonin a?
Indira Çipa: Krejt me nal, qe, qe krejt p’e nali. Hajde, power off [anglisht – fikja ], hajt. Po luftën e lamë a po?
Donjetë Berisha: Mundeni me vazhdu qët pjesë mandej vazhdoni për mas luftës.
Indira Çipa: A po doni në detale a po?
Donjetë Berisha: Mundesh në detale, s’osht problem.
Indira Çipa: Edhe mu lufta më zuri në rrugë Prizren-Tetovë. Lufta ishte në jehun e madh. Unë udhëtimin s’e ndalova edhe një ditë mbrrina në fakultet edhe studentët po më thojnë, “Profesoreshë, mos shko mo se keq është, tepër keq është”. Thashë, “Sa të ecë autobusi, unë do të eci, unë do të vi”. Tha, “Profesoreshë, nuk ta merr mendja, mbramë kemi bajtë shumë të plagosun”. Studentat e mi kishin bajt tanë natën, edhe thashë, “Nuk më gjen gja”. Shkova atëhere, ata, “Të lutem rri. Unë, “Jo!” U ktheva në Kosovë edhe njëherë udhëtova edhe ne mbetëm, mo s’kishte as sheqer, as vaj, as kurgjo. Lufta mo në asi, edhe thashë, “Masi po shkoj” thashë, “atje të marr vaj edhe sheqer”.
