Pjesa e Dytë
Bajram Kafu Kinolli: Mama kajke shumë, diqysh s’dijsha çka me bo, o konë shumë [në] shok, jom konë shumë në shok. E maj si sot n’men, menxi s’e merrshim frymë, t’u ecë vijke era shumë e keqe prej shpijave t’kallne, prej… vijke era njeri i kallun, o njeri, ashtu taman, bukfalisht. Edhe e kemi… qikjo rruga “Femi Agani” që o qujtë, “Milos Gilic”, i ka përafërsisht nji kilometër e katër qind metra, 1.4 diçka qashtu o konë krejt qajo rruga. Jonë konë do shpija t’kallne, do s’jonë konë t’kallne, po qajo shpija, qaty kanë ndodhë krejt vrasjet, jonë konë krejt nëpër rrugë. Njerëz ka pasë, s’e di sa jonë konë, veç e di që i kom pa njo katër-pesë veta që jonë konë n’rrugë t’shtritë n’tokë.
Erëmirë Krasniqi: A i njihshe?
Bajram Kafu Kinolli: Jo, jonë konë t’kthytë kështu, ku ta di une. Garant jonë konë prej lagjeve të tjera që kanë ikë ose najsen. Asnjo s’mujshe as me i kqyrë o njeri diqysh, ku me i afru o njeri qysh osht’. Veç u munojshe me ecë, munojshe me ecë sa ma shumë, me ia fillu edhe me ngajtë faktikisht. Tash nuk dijshim a me shku mrapa, a me shku përpara, se s’dijshe kah po t’vjen mo diqysh. Mrrijmë n’shpi, mama u ulë t’u marrë frymë, i lavi faqet, m’i lavi mu faqet, tha, “Krejt kjo osht’ kaluse” ma bojke, “kjo krejt osht’ kaluse, s’ki nevojë me menu ashtu”. Se tash ajo, si mamë hijke n’atë…
Erëmirë Krasniqi: Obligimin prindor…
Bajram Kafu Kinolli: Obligimin e… po veç n’qat moment kur u ulëm me pushu, erdhën tre shqiptarë. Nuk e di, veç kanë kcy prej zidave, veç jonë ardhë e kanë kcy prej… n’oborr qitu. “Kah me ikë? Kah me ikë?” Na bojshin, “Kah me ikë?” Veç p’e nijmë na shumë zhurmë e madhe e kerreve t’u ardhë, që jonë konë policia speciale. Shumë zhurmë e madhe o konë, muj me thonë dhetë sekonda që s’na kanë pa bashkë, se t’na kishin pa bashkë, ishim shku edhe na. Kur jonë hi mrena, bash te na jonë hi mrena, ata kanë kalu, qikjo pjesa përmrapa qitu, kanë kalu zidat anena, nuk e di çka kanë bo ata njerëz mo. Edhe na kanë vetë, “Ku metën ata? Ku metën ata?” po menoj mamës, “Gde su oni? Gde su oni?” [Ku janë ata?] “Jel ste ih videli? Jel ste videli albanci? Jel ste videli šiptari? Gde ste videli šiptari?” [A i keni pa? A i keni pa shqiptarët? A i keni pa šiptari? Ku i keni pa šiptari?] Mama thojke, “Jo, s’kom pa”, kajke tash se ish ai momenti… edhe tash ata po na pysin, “Kush jeni ju? Pse keni ardhë këtu? Çka po boni këtu?” Diqysh, tash mama po ia spjegon që osht’ shpia jonë, jemi ardhë me marrë mill. “Pse po rreni? Jeni ardhë me vjedhë”, kështu atëhere mama e ka marrë ni fotografi t’veten që, “Qikjo osht’ fotografia jeme, kjo osht’ shpia jeme” diqysh. “Ku i keni shqiptarët?” i bërtitke tonë kohën mamës, na kanë majtë qaty gjysë ore ashtu t’u e pytë mamën teme. Nuk bojshin najsen fizik, po veç jonë konë shumë agresivë.
Masnena, shkunë ata, zhdrypëm na n’podrum bashkë, se n’podrum e kemi pasë, osht’ qiky podrumi qitu. E kemi pasë shpinë jo t’marume krejt, po e kemi pasë kështu n’tulla, pjesërisht e marume n’podrum. Dy thasë mill i kemi qitë, prapë kemi kalu nëpër qat gjak o njeri, nëpër krejt senet. S’di une s’e maj mo n’mend, prej se që jom dalë prej mahallës, prej lagjes teme, s’maj mo n’mend kurgjo se jom konë n’shok.
Erëmirë Krasniqi: Pse nuk mendojshit me ikë, apo ishte shumë rrezik?
Bajram Kafu Kinolli: O konë shumë rrezik përderisa na lëvizëm n’atë mahallën tjetër se ata vijshin e i regjistrojshin njerëzit kush jonë këtu që me ditë kush osht’ t’u shku, çka osht’ t’u u bo, kush janë, tek janë. Faktikisht, kanë japë edhe libreza ata, që m’u konë kishe t’regjsistrumë aty, si letërnjoftim ose ku ta di une.
Edhe qajo, po menoj, mas dy jave, tri, osht’ qetësu pak situata, i kanë pastru këta njerëz. E maj shumë n’mend mirë që i merrshin… zakonisht këta romët kanë punu shumë puna t’vështira për shembull. E kanë pasë, zakonisht romët e kanë pasë punën me e mbledhë bërllogun me asi kamiona, a ku ta di une. Edhe tonë kohën vijshin, për shembull n’lagjen e mahallës t’Sefës, e merrshin kon ta gjejshin rrugës, naj djalë ose najsen.
Erëmirë Krasniqi: I punësojshin?
Bajram Kafu Kinolli: Jo, jo i merrshin kështu, n’kamion i hypshin edhe i çojshin me pastru, me i hekë t’deknit, ose me i vorrosë ose ku ta di une, kanë ndodhë qësi sene. Edhe sigurisht që jonë do prej qatyne nuk jonë këtu, asnjo nuk janë këtu faktikisht, do edhe i kanë mytë qashtu faktikisht. I kanë çu edhe s’i kanë kthy mo. Edhe sigurisht që janë do prej qatyne që e dijnë ku janë disa prej trupave t’pagjetuna. Unë e besoj që do nashta e dijnë, nashta edhe s’guxojnë me folë faktikisht, nashta edhe s’jonë këtu, nashta edhe i kanë mytë diqysh qata që dijnë.
E qaty u bojke krejt biznesi, u shitshin cigaret, u shitshin sene, n’qat lagjen e Sefës, nuk osht’ veç lagja e romëve. Ka, nja dy lagje ma poshtë jonë krejt shqiptarë që romët tonë kohën jonë munu me i mbrojtë shqiptarët.
Erëmirë Krasniqi: Pse, në çfarë pozicioni ishin romët gjatë luftës që me mujt me i mbrojt shqiptarët?
Bajram Kafu Kinolli: Po ishim n’atë pozicionin që “okej, neve s’po na prekin”, i kishin tash ato linjat që policët, ata përpara, policët lokalë na rujshin neve edhe plus ushtarët. Tash ata nuk i kallxojshin që ka shqiptarë aty faktikisht, po diqysh, “A ka shqiptarë?” Si t’hijshin kontrolla, e kishin atë linjën e shpisë faktikisht që ose i çojke naj fëmi a najsen me lajmru që… ose naj signal që, “Hypni n’tavan, se kur t’vijnë, mos t’ju gjojnë këtu n’shpi.” Ka pasë qësi sene që kanë ndodhë.
O konë ni sen tjetër që e maj n’mend qat periudhë, e kom pasë ni arsimtare t’edukatës qytetare, emrin ia kom harru. Edhe po kaloj… ish tash, u qetësu pak situata, ish nji dyqan që u thirrke “Dushkaja”. Vëllavi jem u punësu aty faktikisht, n’kohë t’luftës, u punësu se s’kishim çka me hongër, s’kishim çka me pi diqysh. U sos milli, u sos krejt senet, vëllavi shkoi n’qat magazinë edhe lypi punë, që bilëm me marrë për çdo ditë naj ushqim ose ku ta di une, i madhi. Edhe ato e majke nifar shefi, komandanti, ku ta di une, shumë i madh. Ai s’jepke pare kurrë, a p’e din qysh, a t’jepke, a s’të jepke naj natë me hongër. U duhshe tonë kohën me punu aty. Edhe shkova tash une me marrë, zakonisht u dufke me shku n’ora tetë me shku me marrë, i kishe… që ia jepke vëllait tem katër bukë, na ishim tetë veta, katër bukë, dy litra qumësht edhe qaq.
Edhe n’ora tetë, tash une kalova nëpër mahallën e Sefës që kanë jetu edhe do shqiptarë. Jonë konë do shpia aty, jonë konë shumë t’mira edhe po m’sheh profesoresha. Unë s’e kom ditë që osht’ profesoresha aty. Diqysh po ma bon me dorë prej dritares, “Bajram, Bajram!” Po kthehna, “Kush po m’thirrë”? edhe p’e kthej krytë, p’e shoh profesoreshën. Po ma kthen, “A munesh bre me ma ble edhe dy litra tamël mu? Qe po t’i jap paret.” A din qysh, ti mujshe me ble aty. Une, “Po, po shkoj.” Ma s’parti m’veti, faktikisht se po m’kapërcen ashtu, veç po munohna me kallxu… (psherëtinë). Edhe po shkoj, p’i ia blej dy litra ma tepër profesoreshës. P’ia çoj, po m’puthë, po m’shtin mrena, po m’përqafë, “A jeni mirë krejt?” Po m’vetë tonë kohën, “Qysh s’po tutesh me dalë?” Diqysh… edhe kur e kalon me ni fazë edhe pse isha 14 vjet, mo nuk kisha tutë diqysh, msohet njeri për dy mujë ditë, kur e ki për çdo ditë, për dy mujë ditë qat sen, s’ki…
Tash shpia e dajës, ku ish qaty, e kishim vijë ajrore, SUP–i kryesor i Gjakovës, që o konë e reja, “SUP-i i Ri” që i thojshin, aty ku i rrehshin njerëzit ma shumë që o konë podrumi shtatë kat, m’doket, sa e di une. Qaty, domethonë, vija ajrore e kemi pasë, s’e di as nji qind metra s’o konë. Edhe qaty…
Erëmirë Krasniqi: A kanë bombardu?
Bajram Kafu Kinolli: Edhe qaty, bombardojshin për çdo fucking ditë, deri sa u ça shpia e dajës, diqysh, qaty ishim o njeri. Bombardojke për çdo ditë, a din qysh, për çdo ditë bombardojke. O konë shumë interesant masnej ma vonë me i konceptu senet, qysh ti munesh me e bombradu ni sen që osht’ krejt lagja t’u jetu, a pe din qysh. Osht’ hapësinë e publike, a p’e din qysh, osht’… jonë njerëzt t’u jetu aty, a s’pe din që jonë njerëzt aty? O konë shumë interesant ajo.
Erëmirë Krasniqi: Prej NATO-së jonë bombardu?
Bajram Kafu Kinolli: Prej NATO-së jonë bombradu.
Erëmirë Krasniqi: A e huqke najhere, a jo?
Bajram Kafu Kinolli: Po qysh, ka huqë, ka ra pak ma anena. Osht’ ni tyrbe aty, Tyrbja e Babës Çetë që i thojnë, qaty ka ra n’oborr. Qaty o konë banesa, gjinja kanë jetu aty n’banesë, jonë konë shqiptarë n’banesa. O konë shumë tmerr me e pa ato çdo ditë t’u u bombardu, diqysh… okej e bombardon dy-tri ditë diqysh, ajo o konë e shkatërrume, po prapë bombardojshin o njeri, si me gjujtë bomba për me i hargju [kot] o konë.
Erëmirë Krasniqi: Noshta për shkak të podrumeve, kateve që jonë konë nër?
Bajram Kafu Kinolli: Po kur shembet krejt ti s’ki qysh del. A p’e din qysh o konë… obvious [ashiqare].
Erëmirë Krasniqi: General madness [Çmendi e përgjithshme].
Bajram Kafu Kinolli: A p’e din qysh… ni javë ditë me e bombardu ni ndërtesë që i ka 40 me 50, a p’e din qysh, o konë shumë abnormale ka dhetë- pesëmdhetë bomba n’ditë, diqysh.
Erëmirë Krasniqi: A ju lajmrojshin mo sirenat?
Bajram Kafu Kinolli: Çfarë sirenat, s’punojshin mo sirenat, a p’e din qysh… s’kish as rrymë kanihere. S’kish rrymë, diqysh, s’ka pasë rrymë n’atë kohë. Kish rrymë ashtu kah ni orë, dy orë që vijke se e nalshin rrymën që puna mos me pasë asi…
Erëmirë Krasniqi: A ka ekzistu najherë, gjatë bombardimeve, a ka ekzistu ai normaliteti i rrejshëm ashtu? N’Prishtinë ka ekzistu qai sen.
Bajram Kafu Kinolli: Po, ka ekzistu, ka ekzistu. Qai normaliteti o konë tri javë para se me e u çliru. O konë shumë i rrejshëm, s’e ki idenë sa i rrejshëm o konë qai sen. U çlirumë n’atë aspektin mujshe me lëvizë ma lirë. Nuk ishin paramilitarët, ikën paramilitarët, tash metën ushtria. Ushtria nuk të ngucshin ty se ushtria jonë konë shumë t’rijë. Jonë konë ashtu njerëz t’pafajshëm, s’di… unë kurrë s’kom pa për veti ushtria që e ka nalë dikon, ose e kanë kontrolllu, ose najsen kanë bo. E kanë pasë atë pozicionin e vetë, kanë nejtë, për shembull, o konë njo te parku, o konë njo qitu te… garazhdat e kamionave, osht’ pjesa anena ku u kthynë bash te ajo rruga prej tenaltzës që u kthynë. Qaty faktikisht o konë garazhda e autobusave, garazhda e kamionave të mëdhaj, nuk e di prej cilës fabrikë. Eh, qaty o konë ajo që rrijshin… ushtarët u ndërrojshin, jonë konë tri-katër veta.
Edhe o konë ni… mas qasaj tri jave na u kthymë dy javët e fundit këtu. Edhe erdhëm këtu n’shpi. Vëllavi i madh me grunë nejti te daja atje, na u kthymë këtu. Serbët ishin hala këtu nëpër shpija t’veta.
Erëmirë Krasniqi: Edhe ju rrisht pak ma…
Bajram Kafu Kinolli: Ma çlirë o konë, shumë ma çlirë, se u nalën faktikisht bombardimet nëpër qendra asi… po kqyrshin ku ka tenka, kësi sene nëpër livadhe. O konë shumë interesant tripi, ni zdrukthtar qitu o konë, afër e kemi n’mahallë, Vraniqi. E shtijshin me maru tenka serbët, prej drunit, t’mëdhaja. Ai plak, njeri, e shtijshin me maru tenka, i bijshin ushtarët me i nihmu, normal me maru tenka edhe i qitshin n’livadh. Kjo o konë kjo pjesa kah lumi, shkojmë e kqyrim që doni {i drejtohet të pranishmëve}. O konë krejt livadh edhe qaty jonë konë romët. I çojshin njo tre kilometra larg, e i qitshin tenkat e drunit edhe NATO veç bombardojke, bum-bum. Krejt palidhje, trika shumë palidhje, na keshim o njeri, besomë, na keshim se o konë shumë stupid [marrëzi]. I shihsha t’u maru tenka, o konë shumë stupid ajo.
Masnej u normalizu, shkunë. E kisha une ni shok serb këtu, i kish… osht’ ni lagje atje ma poshtë. Edhe kur shkumë, kur shkova për herë t’parë me e taku mas ku ta di une, dy mujë e gjysë gati u bonë. Po shkoj aty n’shpi t’tijna, ai i kish bo njo 50 topa, i kish bo njo 70 biciklla, i kish bo njo… ku ta di, PlayStation. Jo PlayStation, po SEGA Mega që o konë n’atë kohë. Nintendo kish bo, shumë sene. Une nuk e kuptojsha atë sen hiç kurrëqysh s’mu lidhke mu, hiç. Edhe po ia boj, “Ku i ke marrë bre?” Tha, “Qe baba m’i ka pru prej magazinës.” Qështu ma bojke, “A don me ta falë ni bicikëll?” Ma bojke. Une e kom marrë bicikllën, e kom pru n’shpi, baba m’ka thonë, “Merre bicikllën, çoje bicikllën atje,” edhe m’ka dënu bajegi shumë ashtu, s’ëm ka lonë me dalë tri-katër ditë mo jashtë.
U kry lufta! U kry lufta, ikën njeri. Erdhën kamionat, jonë konë përmi 50 kamiona njeri që hijshin nëpër mahalla, ngarkojshin.
Erëmirë Krasniqi: Ngarkojshin prej shpijave?
Bajram Kafu Kinolli: Po, po hijshin ngarkojshin senet prej shpijave. Serbët ngarkojshin krejt çka kanë pasë njerëzit, sene t’çmushme normal, teknika t’bardhë e kto.
Erëmirë Krasniqi: Zyrtarë, njerëz a?
Bajram Kafu Kinolli: Jo, jo njerëz t’zakonshëm, njerëz t’zakonshëm jonë konë.
Erëmirë Krasniqi: U bartshin edhe vjedhshin sene a?
Bajram Kafu Kinolli: Po, po. Kamionat i mushëshin njeri, plot, plot njeri, plot, plot, plot. S’di une njeri, 50 kamiona diqysh, me i pa 50 kamiona menihere ashtu. Hijshin veç nëpër mahalla, ishin ni qind sene. Na ishim n’rrugë, a p’e din qysh. Na guxojshim me dalë deri te qajo rruga qaty. Si te kalojshe atë rrugën tjetër, ai t’pritke atje, a p’e di qysh. E kishe orarin e caktumë ku munesh me kalu ti n’rrugë, me shku n’qendër, me ble bukë e asi sene, ose t’lejke ai. Vijke merrke naj bukë, s’kish bukë ushtari, masnej t’lejke diqysh, e kishe t’lirë me to kur e ngjihshe ushtarin, se dikur edhe i ndërrunë ushtarët faktikisht. Se kur i bojshe shokë, i bijshe bukë ose t’lajmrojke që, “S’guxoni me nejtë sonte këtu, ma mirë shkoni dikah tjetër se kanë me ardhë…” i dijke ai informacionet. A din, ka pasë shumë ushtarë t’mirë njeri, s’e ki idenë sa ka pasë ushtarë t’mirë që kanë mbrojtë njerëz, a din qysh. Jonë konë shumë t’rijë, kanë mbrojtë njerëz diqysh, se ata, s’jonë ardhë faktikisht… ata i kanë nxonë lufta.
Nuk e kom njoftu ma shumë, po e di saktësisht, osht’ ni person që o konë bashkë n’luftë këtu. Osht’ në Serbi, osht’ shumë i njofshëm për mu qitash. Osht’ të themi, gati familjarisht lidhem, jo prej grusë, por osht’ prej kumarës, ai e ka nxonë lufta n’Gjakovë.
Erëmirë Krasniqi: A po na përshkrunë?
Bajram Kafu Kinolli: Osht’… ai ka, po menoj, osht’ Helena njo prej shoqeve t’mia ma t’mirat, osht’ edhe kumara jem. Osht’ edhe shoqja ma e mirë e grusë, edhe vëllavin e vetë e pat nxonë lufta n’Gjakovë. Edhe i ka do letra shumë interesante, s’po di qysh me ta spjegu ato letra, po osht’ noshta qato shkëmbime me vëllaun e vet që i ka pasë. Jonë shumë t’mira, jonë shumë prekëse, jonë shumë sene, s’e di, noshta osht’, munesh edhe libër me shkru prej qasaj shkëmbimeve që i kanë pasë. Nuk e di sa osht’ e lejushme me e kontaktu atë personin. Ai o martu qitash, e ka ni fëmi, prapë osht’ hala me asi… trauma, ku ta di t’luftës.
Erëmirë Krasniqi: A t’ka tregu?
Bajram Kafu Kinolli: Ah jo, une s’e kom taku asnihere ato. Asnihere s’e kom taku se nuk ma jepke me u taku, nuk e di pse. A [me] kit Helenen e kom shumë mirë, e kom shoqe, motër e kom diqysh, thjeshtë, punojmë bashkë e krejt senet. Unë s’muj m’u taku me to se diqysh, m’kapë… nuk e di, m’kapë ajo, s’po di, trauma, hala s’jom i gatshëm me e taku atë person. Nuk osht’ që ka bo keq, nuk osht’ që ka mytë naj person. M’ka kallxu Helena, nuk ka mytë kur u konë ushtar i thjeshtë, o konë në bllok-post, veç me pritë, e ka kry orarin e vetë, ka ndërru, po kanë hekë shumë. Kanë hekë shumë nëpër shi, kanë hekë shumë nëpër borë, kanë hekë, a p’e di qysh. Kanë hekë shumë për bukë, kah pesë-gjashtë ditë s’kanë hongër bukë besa kanihere, i kanë çu nëpër katund, kanihere me rujtë, a p’e din. Ka qësi storie shumë interesante si mungesa e familjes, mungesa me hangër mish, mungesa me pi ni gotë raki. I ka do përshkrime shumë t’bukura poetike, masnena osht’ shumë interesant, ka shumë sene t’mira.
Erëmirë Krasniqi: Ushtria faktikisht nuk ka bo shumë krime, paramilitarët i kanë bo krejt?
Bajram Kafu Kinolli: E në Gjakovë osht’, në Gjakovë kanë bo policët e Gjakovës edhe këta që u veshën. Mas luftës jonë konë do huligana, jonë konë do asi… po edhe paramilitarët jonë konë që erdhën. Po ka pasë edhe prej shqiptarëve që kanë bo njeri.
Erëmirë Krasniqi: E kta skinheads-at, a u veshën ata?
Bajram Kafu Kinolli: E kta skinheads-at, ata shkunë në vene ma t’mëdhaja se…
Erëmirë Krasniqi: Se ambiciet ma t’mdhaja?
Bajram Kafu Kinolli: Normale. E për shembull…
Erëmirë Krasniqi: E qysh kenë shqiptarët?
Bajram Kafu Kinolli: Shqiptarët… shumë osht’ interesant. Jonë konë ni familje, osht’ bajegi e njofshme kështu n’Gjakovë, edhe dihet që kanë bo shumë krime. Osht’ konë ndër shpiunët më të mëdhej, osht’ Mushë Jakup. E dilke baba edhe djali i vetë, ata e kanë pasë te shkolla jeme shpinë qanena. Edhe jonë konë… tonë kohën dilshin ata me biciklla, me kerre, dilshin shlirë. Ai shqiptari o konë i veshtë me… nuk e di pse e ka pasë t’jeshiltë kostumin. Nuk e kuptoj qat sen. I vetmi ai o konë që e ka pasë t’jeshiltë diqysh. Tash a o konë najsen i madh…
Erëmirë Krasniqi: Si t’gjelbërt, a verdhë?
Bajram Kafu Kinolli: Po jeshil, si e gjelbërt. Ai e ka pasë t’gjelbërt me vija t’bardha e ka pasë këtu {prekë poshtë shpatullës së majtë dhe të djathtë}. Edhe e ka pasë asi kapuqi ashtu, faktikisht n’formë të Titos, qashtu e majke, se e majke si anash zakonisht, ka pasë musteqe, folke shqip. Folshin edhe serbisht super me djalin e vetë ashtu tonë kohën jonë konë, n’kontrolla dilshin tonë kohën. Nuk e di çfarë tripi…
Erëmirë Krasniqi: Punojshin për serbët?
Bajram Kafu Kinolli: Faktikisht jonë konë që kanë punu për serbët. Edhe e di shumë mirë që kanë kallë shumë shpia.
Erëmirë Krasniqi: Të shqiptarëve?
Bajram Kafu Kinolli: Qai, vetë. E di shumë mirë… qai personi ka kallë shumë shpia. Jonë konë faktikisht qatëhere n’rrugë kur i pajsha, e gjujshin, nuk e di nifar seni mrena edhe kërsitke dikah edhe ia niske m’u kallë shpia. O konë nifar… s’po di çka o konë ai seni që e gjujshin mrena. Veç e gjujshin fëp, u kallke shpia, s’ia nijke. Hijshin kontrollojshin, garant gjojshin najsen edhe…
Erëmirë Krasniqi: A mundesh me na tregu qysh kanë qenë t’pozicionumë ata?
Bajram Kafu Kinolli: Shumë osht’ konë si Charlie Chaplin o njeri. Ashtu shumë jonë konë skena interesante si me konë black and white [bardh dhe zi], kurgjo s’po ndodhë, t’u keshë tonë kohën këta. Babë e bir jonë konë qasi maniaka, une kurrë s’kom pa n’jetë teme. Kur i paramenoj qitash, jonë konë shumë maniaka, hijshin nëpër shpia, merrshin çka t’dojshin, shkojshin. Për çdo ditë e ndërrojshin kerrin, për çdo ditë merrshin naj bicikëll tjetër, për çdo ditë bajshin. A p’e din qysh, tonë kohën bajshin.
Erëmirë Krasniqi: They we’re having a good time [Kalojshin kohna t’mira] (qeshë).
Bajram Kafu Kinolli: Exactly! [Pikërisht]. Po masnej, njonin prej tyne, se ata jonë konë shumë vëllazën, sa e di une e kanë vra, e tjetri ka ikë prej ktuhit.
Pesë ditë, Gjakova krejt u la {fërkon duart}, nuk u dijke çka o ka bohet kurgjo, krejt hijnë… dulën shqiptarët, dulën romët, dulën krejt t’u i thy dugojat që kanë metë pa thy, t’u marrë sene se ishin gjinja pa bukë. Ishin gjinja t’untë, ishin… a din kur bohet kaosi si n’çdo qytet, dulën me thy gjinja, me marrë sene. Dulën me thy atë dugojën e madhe që punojke vëllavi jem, dugoja e vetme n’Gjakovë faktikisht që punojke. Punojke edhe Žito Prometi faktikisht. Shkunë me marrë mill, krejt qito sene kanë ndodhë shumë shpejtë për pesë ditë. U la o njeri qyteti krejt, masnej veç kur kanë ardhë njerëzit, UÇK-ja ka ardhë ma s’pari. Kur kanë ardhë UÇK-ja, dulëm me festu n’qendër. Une s’jom konë aty faktikisht, une ku jom konë… jom konë te daja, jom konë atje n’shpi t’u nejtë me dajën tem. Veç e di që o konë vëllai jem i madhi aty, e sene, e di që s’e kanë lonë mo me hi n’punë që me festu që u çlirumë, se na u nijshim si pjesë që e çlirumë. Po faktikisht ata s’e kanë lonë, “Kush jeni ju? Shkoni se po ju vrajmë!” Se krejt me kallasha ata, tash dulën me kallasha. Dulën ata që jonë mshefë nëpër kulma, ose që kanë nejtë në Çabrat ose jonë ardhë prej ku ta di une… nuk di kah jonë dalë ata njerëz, a din qysh. S’di kah jonë mshefë ata njerëz, a p’e din qysh. Ka pasë, po s’di ku i murrën qato armë, s’di ku i murrën.
Edhe… filloi me ardhë NATO, po NATO nuk ish… nuk… ish shumë pavetëdije, ish shumë ashtu… rrijshin [në] kamiona, pinzgauera, rrijshin në tenka edhe kurgjo s’ndodhke prej NATO-së, a p’e din qysh. Ata e kishin planin veç ku m’u vendosë. Tash kasarnja që osht’ qaty te stacioni i autobusave që ka qenë park ma heret, qaty ata e morrën kasarnën faktikisht. Po derisa kanë hi mrena, se kanë menu që ka mina, kanë menu… po menoj garant edhe ka pasë, ku me ditë çka kanë bo. Ajo kasarne s’po di qysh o konë mrena, kurrë s’e di. Edhe, o bo ni kaos shumë i madh, u veshën krejt ata mangupat e Gjakovës që jonë konë përpara, për shembull jonë konë do që kanë shitë cigare ma heret. Une i njoh shumë mirë si… kom shitë cigare njeri, kom shitë prej ’96 deri në ’98 kom shitë cigare rrugës, edhe i njoh shumë mirë kush jonë konë. Kanë shitë cigare me mu diqysh, jonë konë ashtu noshta dy-tri vjet ma t’vjetër se une. Edhe u veshën… u bonë UÇK fill, a p’e din qysh, u bonë kejt, e murrën n’dorë. Shkojshin, i hijshin edhe shqiptarëve me plaqkitë e ksi sene, ka pasë qësi sene, qësi sene ka pasë që ndodhke.
Kjo shpia këtu {tregon me gisht mrapa}, osht’ shpia e gjyshit tem që ka nejtë halla jem që osht’ e smutë prej epilepsisë, o konë me gjyshen teme. Gjyshja jem para paralizimit, qe ni vjet gati, qashtu i ka, e këtu ishim krejt, erdhëm n’shpi. A p’e din qysh, tash e nijshim na që n’mahallë t’Sefës tensioni ia nisi m’u rritë. Ia nisën shqiptarët me ardhë t’veshun ashtu me kerre, t’u ia marrë kerret romëve që i kanë pasë n’shpi. T’u i marrë paret, t’u i dhunu, t’u… a din qysh, bojshin asi sene si me m’u konë bisha, ashtu prej hakmarrjes, prej mllefit, tash, “Jo, ju jeni konë me shkije. Jo, ju duheni me dalë prej ktuhshit!” Dojshin me ta marrë shpijën. Hijshin t’i merrshin senet e tua n’shpi. Knej hala nuk ndodhi kurgjo, knej e murrë UN-i këtë lagjen, se 29 veta hala ishin aty, se e kallën shpijën [deri] n’marim masnena. U kallë shpija, kur u nisën e kallën shpijën ata. UN-i e ka mshelë dhetë ditë komplet lagjen. Vijshin na merrshin n’pytje, “A keni dëgju?” Tona herë i kallxojsha qato që e dijsha. Jonë konë shumë okej, shumë korrekt me neve.
Erëmirë Krasniqi: Ju bojshin pytje rreth rastit t’masakrës?
Bajram Kafu Kinolli: Na bojshin pytje rreth rastit t’masakrës, jonë konë krejt me televizione, jonë konë krejt me kamera ashtu, jonë konë big [e madhe] o njeri. O konë krejt mahalla…
Erëmirë Krasniqi: A kanë qenë trupat aty hala?
Bajram Kafu Kinolli: Hala trupat, i kishin kallë krejt trupat, a din qysh. Se i kanë [marrë] prej shpijës, e i kanë qitë krejt me ni shpi tjetër edhe i kanë kallë krejt trupat. Une s’e dijsha tash kush çka aty ka ndodhë, veç po m’kallxon njoni prej reporterëve, po thotë, “Osht’ familja… kjo familja Vesa”. Veç mu m’ka shku n’men, se diqysh e kom pasë shoqe, po shoqe t’klasës, jemi konë n’klasë pesë vjet. Edhe, Vesa edhe familja Caka. Vesa o konë profesoresha, Caka o konë çika e klasës tem që veç vëllavi i ka pshtu edhe baba i vetë që osht’ n’Amerikë.
Edhe morra vesh o njeri, a din o konë, shumë o konë sad [trishtueshëm] o njeri. U konë shumë sad se po menoj na n’mahallë jemi rritë bashkë, plus a p’e din qysh, kojshia diqysh… edhe e dijsha që kom kalu qanena.
Erëmirë Krasniqi: Qato ditë?
Bajram Kafu Kinolli: Qato ditë e dijsha që kom kalu qanena, profesoresha diqysh, profesoresha e muzikës.
Erëmirë Krasniqi: A osht’ e njejta qajo që kërkoi shërbim prej teje me i çu qumësht, a tjetër?
Bajram Kafu Kinolli: Jo, kjo e Edukatës Qytetare, e Edukatës Qytetare o konë. E ajo o konë… s’e di une kur jom dalë n’shkollë, une e hupa faktikisht m’pat hupë ni vit, se s’kishim pare me e pagu atë përqindjen.
Erëmirë Krasniqi: Tre përqindshin?
Bajram Kafu Kinolli: Po, tre përqindëshin e ku ta di une. Edhe une i pata hupë krejt kontaktet me klasën që kom pasë. Hina me ni klasë tjetë që jonë konë… filloi shkolla. Po, para se me fillu shkolla osht’ ni rast shumë tragjik që ndodhi te na, erdhën UÇK-ja atëherë kur kesh te shpia e gjyshes, se dashta me u lidhë qaty, se po m’hupë kanihere.
Osht’… jetojnë n’Gjermani, ata kanë shku n’vitet ’89, ’90. Edhe plani i tyne o konë me ardhë këtu, me punu atje, me i bo senet, me bo shpi. Secili e ka pasë, kjo shpija jonë o konë me katër vëllazën, kjo tokë i ka katër ari, secili i ka pasë kah ni ari me nda edhe secili ka pasë me maru shpinë e vetë edhe me kry, po menoj me jetu. Secili jonë konë t’martumë edhe kanë çu shumë sene n’vitet e ’90-ta, u dijke që çojshin shumë sene, ku ta di une. Çojshin deri te pllakat, a p’e di qysh të WC-së, çojshin shole, çojshin krejt senet e paketume, me letra, dokumenta ku kanë m’i qitë me plane, me zorra, krejt jonë konë ashtu.
E gjyshja këtu e ka pasë krejt qat’ dhomën komplet, ia rujke djemëve t’vetë çka i çojshin në të ’90-tat, edhe ia rujke. Bile, bile gjyshja kanihere s’na ka japë as sene që na kanë çu neve diqysh, qaq o konë që, “Une s’di!” {ngritë duart lartë}. Ajo o konë shumë asi, “Une s’di!” S’dijke as me lexu. Kjo o konë… halla jem o konë pak e smutë ashtu, domethonë s’osht normale. E tash na s’mujshim me ia pre gjyshës, s’din, s’din. E krejt o konë shumë normale diqysh.
Edhe erdhën UÇK-ja tash n’mahallë te na, ikën UN-i. E krynë UN-i punën e vetë, erdhën UÇK-ja n’mahallë te na, n’kamion, 15 veta, krejt t’ri, krejt asi hangara, mangupa, u sillshin shumë keq. Erdhën, po hijnë n’shpi, une motrat i kisha n’atë moshën 20 vjeçe a po kupton diqysh, 20, 22, qaty i kisha motrat. Edhe tonë kohën t’u m’i ngucë, hinën mrena t’u i ngucë motrat e mia diqysh, nër sy t’babës, nër sy t’nonës. “Hajde ti me neve, ti ki me ardhë me neve”, kështu tonë kohën. A e din, jonë konë asi tentime për…
Erëmirë Krasniqi: Dhunime?
Bajram Kafu Kinolli: Për dhunim. Edhe tash po hijnë, po thojnë, “Duhet me iu kontrollu na juve se ju jeni konë këtu, mos keni marrë najsen prej ktuhit. Gjinja s’po kanë çka me hongër, duhet me japë naj donacion ju, najsen”. Lypshin tonë kohën pare, lypshin dukat, lypshin çka t’gjojshin. Edhe tash, gjyshja anena, ish vetëm, tash na po dalim krejt anena. Diqysh i kemi pasë çelë muret që jonë konë prollaze atyne herë, që i patëm bo hazër n’vitet e ’90-ta që me kalu, se e kemi pasë krejt zid [muri]. Edhe, po dalim anena, ata po hijnë anej {tregon me duar}, gjysa tjetër. Mama po del anena, baba me zemër i smutë o konë. E pat bo bajpasin në ’97-tën, edhe po del anena, po hijmë mrena. Jonë hi e kanë thy derën, asaj dhomës tjetër se gjyshja s’dojke me ia japë, ajo qasi o konë… a din qysh, “Kush jeni ju? Çka po doni n’shpi teme? A p’e di qysh?”, shumë normale a p’e di qysh. “Kush jeni ju? Çka keni? A keni dokument?” E kanë thy derën, e kanë pa tonë ato sene, e kanë thirrë kamionin, e kanë ngarku kejt senet. Kejt senet i kanë ngarku plus, plus dojshin me ma dhunu motrën, motrat e mia, edhe plus tonë atë abuzim babës tem, që s’i lejke baba jem, dojke m’u kapë me ta, a p’e din qysh, o konë shumë normale me e mbrojtë territorin tond diqysh. Pushkën n’fyt ia shtijshin. Tonë kohën ishim qaty, kejt na e drejtojshin [armën] , s’kishim çka me bo, diqysh veç i merrshin senet, çka t’dojshin merrshin. Vijshin kojshia njeri, kojshia pak ma poshtë anej, vijshin merrshin, “Oh, qikjo e jemja.” Kishe.
Deri n’mramje, unë… bajegi ni ditë shumë intenzive ajo. Kur e paramenoj sot çka kanë bo ata njerëz, që shumicën e kohës jonë edhe t’lirë, kanihere i shoh edhe rrugës, jo veç te na, po osht’ edhe ajo mahalla, lagja poshtë atje. Osht’… ka mahalla tjera, garant kanë bo edhe n’mahalla tjera përderisa kanë hi qështut. Ajo osht’… po shihet pak që o konë e organizume. Kqyre, ata noshta s’jonë konë UÇK o njeri, po veç shumica e njerëzve kanë veshë tesha edhe [kanë bo] plaqkitje. Edhe qysh shkoi ajo, thjeshtë dul ni person, mama jem ka punu n’spital gjatë kohës t’luftës. Domethonë, gjatë kohës t’bombardimeve o konë, për çdo ditë osht’ dashtë me shku n’spital. Edhe o kanë njoni prej njerëzve që jonë konë t’plagosun aty, o konë UÇK edhe nona jeme tonë kohën u kujdesë për qat’ personin. Se i ka pasë secila dhomë e ka pasë pastrusen, se motrat s’jonë konë aty, shqiptaret nuk kanë punu mo. Serbet s’kanë dashtë me i kqyrë o njeri. Tash merre me men, pastrusja me kry punën e motrës medicinale. Mama e ka kry qat punë, ka la plagë, ka la… ka hekë komë t’preme, ka bo ksi, ka pastru gjak… edhe diqyshm ka pa shumë sene që s’o dashtë me i pa, edhe hala osht’ e fortë. Hala o dashtë me shku n’punë, po s’erdhe n’punë kanë ardhë t’kanë vra se e kanë ditë ku je.
Domethonë o konë bajegi shumë vështirë për ta. E tash qai personi që mama jeme ia ka la plagët, që o konë i plagosun n’komë edhe plus u konë dervish. Babën tem e murrën atë natë, n’kamion e hypën n’kamion edhe e çunë, ku ta di une ku e kanë çu. S’e di ku e kanë çu. Na ishim n’shok. Vëllai i madh nuk ish këtu se shkoi n’Shipni ai, se ai e dijke baba çka ka me ndodhë, ai e ka ditë kejt çka ka me ndodhë. Ai përpara, si kanë dalë serbët, ka thonë, “Kqyre tash, u kry lufta. Lufta e parë o kry, tash e kemi luftën e dytë.” Qështu tonë kohën ma bojke, na bojke diqysh. O konë shumë n’stres, o konë qaq n’stres n’kohë t’luftës sa ai hupi o njeri, ai faktikisht e kapi edhe skleroza pak, n’atë aspektin që…
Erëmirë Krasniqi: Harrojke?
Bajram Kafu Kinolli: Harrojke o njeri. Harrojke, harrojke, nuk mujke me u artikulu me tema kur folshim, s’ish mo personi i njejtë, a p’e din qysh. Thjeshtë mas maltretimeve, mas tonë ato gjanave që s’mujke m’i përtheku kejt. Çka me hongër, çka me pi, a p’e din qysh… stresi thjeshtë. (Kollitet) A ma jep qat’ ujë? Eh thank you [falemnderit].
Erëmirë Krasniqi: Nana jote a e njofti njenin prej atyne?
Bajram Kafu Kinolli: Po, domethanë, e hypën n’kombi babën, mama tha, mama i tha atyne, “Une nuk e lëshoj burrin tem vetëm,” a p’e din qysh. Edhe kur jonë shku në qat’ venin që i kanë çu, që i thojshin kasaphane, që o konë kasaphanja e vjetër n’Gjakovë, kur u shku aty e ka pa njerin që e ka shëru mama jeme me durtë e veta, ai si udhëheqës, a ku ta di une edhe qysh na ka kallxu storien, e kanë marrë n’pytje këta, “Ku i keni marrë këto sene?” Ky baba krejt letrat i ka mledhë, i ka marrë me veti, që i ka pasë prej doganave, prej ku ta di une, që i ka marrë krejt komplet listën, që i ka me emër e mbiemër, me numër serik e me kejt që i kanë çu prej atjeshit. Veç nji minutë [i përgjigjet dikujt që po e thërret]. Edhe… “Jo, ju i keni vjedhë,” tha. Jo ai, tash osht’ dikush tjetër aty, s’po di kush osht’ ai tjetri. “Ju i keni vjedhë,” tha diqysh, “edhe duheni me pranu që i keni vjedhë, mos ta bojmë t’madhe. Burrin duheni me lonë këtu,” tash t’u ia bo mamës, tu ia shti… tash frika, a p’e din qysh, duhesh me pranu këto ose shkutë dytë, a p’e di qysh.
Kjo po ia bon, qysh na kallxojke mama, “A po t’kujtohna, a jo?” Tash atij që ish n’tavolinë t’u shkru. Ai shkrujke kishe çka po folin këta, ai majke shënime, a p’e di qysh. Edhe ia bojke, “Dervish, a po t’kujtohna, a jo?” “Jo s’po m’kujtohesh.” Qaq.
Erëmirë Krasniqi: Përnime e ki a?
Bajram Kafu Kinolli: “Jo s’po m’kujtohesh.” Qaq. “Qysh bre dervish?” O shku mama jeme i ka pshty n’ftyrë ashtu taman. “Qysh bre s’po t’kujtohet? E ki t’plagosun kamën? E ki qitu qët’ shejë. E ki qitu qët’ shejë. E ki qitu qët’ shejë {tregon me dorë}. T’a kom la bythen, t’kom qitë m’u pshurrë, t’kom qitë aty. T’kom japë bukë, t’kom pru bukë prej shpisë edhe qito po don me ma bo qështu a? “S’po t’njoh a?” “Auu ti koke, Sofije.” Qe!
Kejt qajo, me ni dokument shkrunë kishe familja jonë ka jep donacion për njerëzt që kanë pasë nevojë për gjana që jonë konë këtu, që osht’ shuma përafërsisht nji qind mijë euro.
Erëmirë Krasniqi: Kokët shumë t’pasun ju!
Bajram Kafu Kinolli: Po, shumë jemi t’pasun. Edhe me qato për shembull n’Kryq t’Kuq, mujshe me marrë ndihma masnena, se përndryshe s’mujshe me marrë ndihma, romët s’kanë mujtë me marrë ndihma.
Erëmirë Krasniqi: Përnime? Pse kush i kontrollojke ndihmat?
Bajram Kafu Kinolli: UÇK-ja.
Erëmirë Krasniqi: S’jonë konë ndërkombëtarët?
Bajram Kafu Kinolli: Jo. Pa pasë letër prej UÇK-së që ti je i pasur, i pastër që s’ki bo kurgjo kishe, që ki japë naj donacion a ku ta di une, ti s’ke guxu bile me hi n’ren me marrë ndihma.
Erëmirë Krasniqi: S’ka pasë kurgjo qashtu diçka të institucionalizume që ata me pasë t’drejtë me [marrë prej juve]…
Bajram Kafu Kinolli: Kjo osht’ gjakovarski po m’doket mu {ngritë supet}.
Erëmirë Krasniqi: Qysh prindët e jujë vendosën me nejtë këtu mas krejt kësaj?
Bajram Kafu Kinolli: Kqyre na dojshim me ikë, ish ai tensioni me ikë o njeri, ish ai tensioni me ikë. Kjo a p’e din qysh, tonë kohën ish ai tensioni me ikë. Na i thojshim, une i thojsha babës tem, “Hajde t’ikim,” a p’e din qysh, krejt fëmija i thojshim, “Hajde me ikë.” Po ai thojke, “Jo, s’keni nevojë me ikë se s’jeni të zhlynë. Se po ike ti, i jape shansë atij, motiv i jape që je konë i zhlynë. Në qoftë se des, des n’shpi teme.” Qështu ma bojke tonë kohën. S’dojke me ikë njeri, a p’e din qysh, s’na lejke as neve me ikë.
Erëmirë Krasniqi: Jo me ikë, po mendova veç…
Bajram Kafu Kinolli: S’kishe ku m’u largu o njeri, krejt kufijtë ishin mbyllë faktikisht n’atë kohë, se osht’ vonë ajo. Ajo koha kur u setapitë… KFOR-i hala s’jonë dalë n’terren, hala s’pe din mapen, ku janë çka janë, kush osht’ romë, ku janë ata. Kallshin shqiptarët shpija t’serbëve, ashtu fëmija kallshin shpija t’serbëve ashtu, sa për qef a p’e din qysh. Nejse, a p’e din qysh, une e kuptoj shumë mirë atë mllefin. E kuptoj shumë mirë që preken, e kuptoj shumë mirë… po çka kom une faj diqysh. Ti a nuk u msove boll deri n’atë aspektin që ty ta bonë tonë kohën qështu, tash ti po ia bon dikujt tjetër, a p’e di qysh. A s’po të doket qikjo, që ti je t’u ra në nivel me t’njejtin që t’kanë pre, t’kanë vra… a din qikjo o konë seni që tonë kohën baba jem thojke, “Kurrë hallall s’kom me ju bo. Kanë me vra njoni-tjetrin, kanë me hongër njoni-tjetrin këta”.
A din, o konë shumë n’mllef edhe… mas kejt asajna, u qetësu situata. U qetësu situata edhe u pajtumë o njeri me qat sen. Diqysh, s’kishe çka me bo tjetër, diqysh o konë shumë normale me u pajtu [me] qat’ sen. Ku me shku? Çka me bo? Pare s’kishe. Kontakt s’kishe jashtë. Vende s’kishe, telefon s’kishe kujna me iu drejtu ashtu. Vëllavi ish n’Shipni.
Erëmirë Krasniqi: E këta n’Gjermani që i keni?
Bajram Kafu Kinolli: S’mujshe… s’kishim telefon o njeri, s’ka pasë telefon. Ti me shku me folë n’telefon o konë në Çarshi t’Vjetër, që o konë nifarë, s’e di cila organizatë faktikisht e majke nifarë telefoni satelit, asi i madh që jonë konë përpara. Edhe u duhshe me pagu, për ni minutë o konë, s’e di o konë njizet marka m’doket ni minutë me pagu. Edhe e di shumë mirë që qai sen o konë vullnetar me bo, nuk u konë për me pagu, po gjinja kanë përfitu prej asajna. Pritke reni njeri prej gjashtë e mëngjesit, pritshin veç me folë gjinja.
Pra ’99-shi kur kaloi, 2000-shi ra pak ajo… qetësimi. Ia nisën me ndërtu, ia nisën shkollat me funksionu, edhe tash mama edhe baba po ma bojnë, “Osht’ shumë rrezik me shku n’shkollë. Na po kemi qef, po osht’ shumë rrezik me shku n’shkollë”. P’i thomë, “Hajt bre babë veç ta provoj se une i kam shokë këta, ata m’mbrojnë,” a p’e di qysh. Baba, “Shumë rrezik me shku n’shkollë.” Ma bojke. S’kish qysh me ma spjegu tjetër qysh.
Erëmirë Krasniqi: A shkove?
Bajram Kafu Kinolli: Une shkova n’shkollë. Shkova ditën e parë se i kisha këta t’lagjes këtu, do prej tyne, do prej romëve, jonë konë pak ma t’bardhë edhe kanë dalë n’Shipni ata. Tash une i kisha qata djemë, isha n’gjeneratë me ta faktikisht, që e hupa vitin isha n’gjeneratë, të njejtën gjeneratë me ta. Edhe ata ishin… ata nuk e kishin përjetu luftën hiç, ata jonë dalë ma heret. Do me t’parën, se romët nuk i lejshin… po faktikisht, për shkak që ishin ma t’bardhë edhe u dokshin si shqiptarë edhe i kanë lonë. Ata jonë konë n’Shipni tonë kohën. Tash une i kisha shokët e mi qitu t’mahallës, une i thojsha babës tem, “Okej, unë jom me shokët e mi, nuk ndahna prej atyne.” A p’e di qysh. “Krejt ka me konë n’rregull, mos u tut ti. S’kanë çka me m’bo, çka kanë me m’bo mu, 15 vjet? Pse kanë me m’ngucë mu?” A p’e din qysh. “S’kanë çka me m’ngucë mu”.
Fillimi ashtu shumë i vështirë, na shtijke drejtori me bo asi homazhe që s’merrsha vesh pse me bo asi homazhe kur na erdhën do emna të UÇK-së për me bo homazhe. Adem Jashari, kush osht’ Adem Jashari? Nuk e dijsha kush osht’ Adem Jashari. Nuk e dijsha çka po ka ndodhë, diqysh ishin… u ndërru struktura, profesorët ishin ashtu me nivel shumë, s’e di o njeri, shumë [të] vrazhdë ndaj neve. Se na ishim, në qat’ klasë që dulëm, ishim faktikisht 12 veta, 12 romë që ishim faktikisht në krejt shkollën. Na shtijnë qaty me ni klasë po edhe me shqiptarë. Diqysh u konë trip i mirë me klasë, u konë shumë mirë, jemi konë klasë e fortë. Jemi konë nashta klasa ma e fortë n’shkollë, i rrehshim tonë o njeri, mo.
Erëmirë Krasniqi: E fortë kështu fizikisht (qeshë)?
Bajram Kafu Kinolli: Yeah [Po], se u bomë shumë t’fortë a p’e di qysh. Se s’kishe ndryshe mo, u duhke me iu japë tutë dikujna. Edhe kejt seni n’rregull n’shkollë, po kish asi probleme, “O magjup!” Masnej ia nisën shumë, “Ju jeni me shkije, ju s’e keni venin këtu”, blla blla blla. “Ju tona herë jeni konë me shkije.” Prapë, po ashtu tonë kohën ka pasë qësi sene, a p’e di qysh.
Erëmirë Krasniqi: E këta romët që i kishe n’klasë, a i kishe prej mahallave tjera?
Bajram Kafu Kinolli: Jo, prej ktuhshit, krejt t’mahallës, krejt t’ni mahalle i kemi pasë, se osht’… u konë shumë interesant, a romët tjerë s’kanë shku n’shkollë mo. Domethonë 2000-shi o konë shumë rrezik, po na që i kemi pasë shumë afër shkollat. Shkolla osht’ faktikisht as dhetë minuta me ecë n’komë, o konë shumë shpejtë, edhe jonë konë shumë rrugica t’vogla që shkojshim na. Edhe n’shkollë, po menoj, drejtori pijandurë ashtu. Tona herë u konë pijandurë ai. I rrehke fëmitë i sakatojke, a p’e di qysh, shpesh herë edhe mu m’ka rrehë, a p’e di qysh. Durtë qekat m’i pat bo {i tregon shuplakat}.
Erëmirë Krasniqi: Qysh? Veç dilke nëpër shkollë edhe…. (qeshë).
Bajram Kafu Kinolli: Jo, jo, për shembull, ti je… jo, jo, po osht’ për shembull, ti je vanu pak, “Pse je ardhë ma herët n’shkollë?” Je vanu pak n’shkollë, diqysh ni minutë je vanu. T’ka nxonë n’korridor, t’ka shti n’zyre, t’ka rrehë o njeri. Ose ti me dalë me lujtë, faktikisht arsitmarja me mungu edhe ti me dalë n’korridor veç me nejtë qështu te dera, ai t’ka thirrë n’zyre edhe t’ka rrehë.
Erëmirë Krasniqi: A s’o dashtë ai me u marrë me menaxhment t’shkollës?
Bajram Kafu Kinolli: Po krejt n’rregull… ai o konë shumë maniak, ai osht’ psikopat, a p’e di qysh, o konë shumë psikopat o njeri, shumë psikopat. Mu çekiç m’ka ra njeri n’shpinë, ni javë ditë s’kom mujtë me ecë, pse jom hi ma heret n’shkollë. Jom hi ma heret n’shkollë, kemi dashtë m’u ndërru.
Erëmirë Krasniqi: A e ki paraqitë n’polici?
Bajram Kafu Kinolli: O konë shumë moti o njeri, jom konë n’klasë t’shtatë, a p’e di qysh… mas 2001 qatëhere faktikisht. Edhe…
Erëmirë Krasniqi: Po m’intereson qiky aspekt, qysh i keni….
Bajram Kafu Kinolli: Qiky aspekti… qiky drejtori osht’ dalë prej shkollës, se i kemi qitë, faktikisht do njerëz e kanë qitë prej organizatës. Ma vonë unë e kom lajmru këtë drejtor edhe e kanë qitë prej atyhshit.
Erëmirë Krasniqi: Qajo po m’intereson, raportin me ligj qysh e keni pasë ju si komunitet.
Bajram Kafu Kinolli: S’ka pasë ligj o njeri, ku, kujna? Jonë konë do policia “Koka kolla” që i thojshin (qeshë), “Xhipa koka kolla,” që i thojshin. Kujna e ku me iu drejtu, a p’e di qysh. S’o konë as regjistrimi, s’o konë as… s’ka pasë aty diqysh, o konë shumë vështirë.
Për shembull, baba jem, me kejt mahallën këtu, delshin e rujshin o njeri, natën. Bojshin ndërrime, a p’e di qysh.
Erëmirë Kransiqi: Ju jeni vetë-organizu?
Bajram Kafu Kinolli: Vetë-organizimi o konë n’maksimum, tonë kohën o konë. Përafërsisht nja katër-pesë mujë, tonë kohën o konë. Për çdo natë dilshin e u ndërrojshin. Masnej ma mytën djalin e axhës, t’babës, n’mahallë qëtu qi e kom pasë, 21 vjet u dalë me kolicë me punu, e mytën o njeri.
Erëmirë Krasniqi: E sulmunë n’rrugë?
Bajram Kafu Kinolli: E kanë rrehë. N’pazar o dalë me punu, e kanë nxonë me naj qosh dikah, e kanë rrehë, dhetë ditë s’kemi mujtë me gjetë. Tash osht’ shumë interesant ai pozicioni, “Hyp se t’vrava, zhdryp se t’vrava”, tash a m’u konë me këta, a me konë me ata. A din qysh, atë pozicionin shumë ma vonë, deri kur baba jem fitoi bash trauma, krejt senet i fitoi n’fund edhe vdiq 41 vjet. Isha bash n’klasë të tetë, që e kryva klasën e tetë, dy ditë para maturës vdiq baba.
Isha rrëzu prej bicikllës (qeshë), qikaq e kisha synin {tregon me duar madhësinë} shumë interesant o konë tripi. Punojsha me ni magazinë edhe shkojsha n’shkollë në qat’ kohë. Shkarkojshim sheqer e mill e ku ta di une, ishim… ky baba jem e ngjihke qat’ pronarin e magazinës, o konë pejon po i ardhun n’Gjakovë. Punojshim se u duhke me majtë najqysh… s’na jepshin punë tjetër, a p’e di qysh. Edhe u rrëzova me bicikëll unë t’u ardhë prej punës. Mas dy ditëve baba qitu ish {tregonin vendin ku ka qenë ulur}, si… e premte o konë, nesër n’mëngjes u smu qaty n’oborr. Ishim t’u hongër mengjes, u smu, shkoi n’spital, vdiq. Diqysh shkoi shumë shpejtë, kaloi, po menoj krejt e hane, krejt qajo ditë. T’u pritë une, erdha prej shkollë, e kryva shkollën faktikisht, se matura ish masnej si… qat’ javë e kishim, t’mërkurën a diçka, masdite e kishim. T’hanën vdiq baba, kaloi shpejtë, unë s’mujsha me shku as gjysëm-maturë, matura. Shkoi jeta, diqysh shkoi nifar periudhe që blackout [errësim i plotë].
Vëllavi erdh këtu, hini n’punë edhe diqysh krejt n’rregull, ia nisi me punu shumë mirë, po ajo periudha ’96 deri në 2001 maj, 21, une s’e maj n’men babën tem hiç mo. Deri qaty ai ka nisë fllipi i tijna, s’ish mo ai diqysh… shumë n’stres, ish tonë kohën nervoz, ish tonë kohën t’u kqyrë lajme ashtu, si, si i çmendun, tonë kohën. S’mujke, as nuk dilke, nuk ish ai njeri, ai burrë që e njihsha ma heret. Nuk ish ai njeri me m’kapë për dore, “Hajde po shkojna dikah, hajde po shkojna me ecë.” E kejt ndodhi për shkak të konfliktit që na s’ishim as n’këtë anën, as n’atë anën tjetër.
Erëmirë Krasniqi: Qitu po du…
Bajram Kafu Kinolli: E faktikisht na ishim me njonën anë, me thonë t’drejtën, ishim. Se na folshim shqip o njeri, na folshim. Une shkojsha n’shqip, mama jeme shqip ka shku, gjyshja jeme shqip ka folë, stërgjyshi jem shqip ka folë, a p’e di qysh.
Erëmirë Krasniqi: O konë pjesë e kulturës.
Bajram Kafu Kinolli: Edhe tash, erdh koha mas luftës, kejt ato sene që na ndodhën, kejt ato sene që s’o dashtë me ndodhë, ndodhën. Vdiq baba edhe filloi krejt ni jetë ndryshe. Hina n’shkollë t’mesme.
Erëmirë Krasniqi: Athu kjo situtatë që përnime keni qenë… momentin që ti e flet ni gjuhë, normalisht që aty zhvillohet mendimi, je pjesë e qasaj kulture. Po qiky momenti mas luftës, a iu ka qitë n’asi pozite që s’jeni as knej as anej, po, ajo medoemos ju ka pru në ni pozitë ku ju jeni dashtë me zhvillu pozicionin e jujë. Po m’intereson çka ka ndodhë me jetën e jujë kur ju mo, jeni diskriminu për shkak që keni qenë pjesë e kulturës shqiptare, mandej mas luftës iu osht’ mohu me qenë pjesë e kulturës shqiptare. Po, a ka qenë moment që ju e kuptoni qysh n’fakt s’keni nevojë me qenë me kërkon, ishit dashtë me zhvillu nifar fuqie si komunitet për me mujtë me….
Bajram Kafu Kinolli: Po faktikisht fillunë ato partitë politike në atë moment. Domethanë, ka pasë parti politike egjiptiane, ka pasë parti politike rome, ka pasë parti politike ashkalike. Po menoj, une nuk e kom ditë o njeri çka osht’ rom me konë, a p’e di qysh. Une kurrë s’e kom ni fjalën rom, a p’e di qysh, n’shpi teme asnihere o njeri. Osht’ “magjup”, “gabel”, “çërgash”, këta jonë konë senet që i kemi ni n’rrugë, ose i kemi pasë shajtje tonë kohën me qësi far lloje. Unë vetë e kom bo qato pa dijeni, diqysh nuk e dijsha çka osht’ ai sen. Gabelët jonë konë ata që kanë folë romë, romisht; magjupët jonë konë këta që kanë folë shqip, çërgashët jonë konë ata që kanë lypë. Qito jonë klasifikimet që jonë nda prej romëve, ose prej neve kështu, prej komunitetit mrena.
Erëmirë Krasniqi: Domethonë nuk jonë nënçmuese ato?
Bajram Kafu Kinolli: Jo, jo, për neve nuk jonë konë veç klasifikime ashtu, but [por] diqysh o konë… romë shumë ma vonë, në 2002-shin që e kom ni fjalën romë. Masnej m’ka interesu, ma vonë m’ka interesu. Vëllavi ma thojke, “Na jemi egjiptianë”, i madhi. Ky n’shkollë ma bojke, “Ju jeni romë”. Dilsha n’rrugë dikush tjetër ma bojke, “Ju jeni ashkali”. Veç ia fillojke … 16 vjeç, ky truni shkojke ashtu gjithkah njeri. Ku jom? S’kishim literaturë, s’kish internet… po menoj kish internet, po u konë shumë fillimi, s’kishim informata o njeri diqysh. S’kishe informatë qaq sa duhet. Shumë o konë weird [çuditshëm], hala njeri e ki atë nivelin… Po e murrën këta, si partitë poltike, e murrën pozicionin e vetë, Haxhi Mërgja që i murrë romët.
Ke ky i Gjakovës, qysh e pat emrin, i egjiptianëve, po ia harroj emrin. Nejse ai ashkaliu i Ferizajit që e boni atë skandalin ku ta di une, që bojke pashaporta, letra e ku ta di une, që osht’ në Gjermani. Edhe a di qysh, ata bonë parti, po, po hinën n’parlament, që e bonë parlamentin e Kosovës. Diqysh u bonë votimet, masnej hinën n’parlament. P’e kqyri… po menoj, kush osht’ Haxhi Mërgja me m’përfaqësu mu, a p’e di qysh, kush osht’ ky tjetri i Gjakovës me m’përfaqësu mu, përderisa, ti si lider nuk je ardhë me m’kallxu mu kush jam unë që e kom pasë pytjen për tri vjet t’u e bo. Kush jam unë? Pse po m’thirrin mu magjup, ose gabel, ose çërgash, ose romë? Pse po m’thojnë mu qito sene… ose ashkali ose egjiptian?
A e di, jonë konë shumë sene interesante… confused [i hutuar] jom konë shumë. Edhe masnena une nuk hijsha n’atë aspektin që me marrë vesh kush jom une. E lashë mo ato, e diqysh, e dijsha që si t’ia nisim politikë këto sene me u marrë, po menoj e dijsha prej… që m’kallxojshin njerëzit ashtu pak ma t’vjetër që rrijsha me ta. Vëllavi m’kallxojke, “Mos u merr me qësi sene” diqysh, se punojke me organizata që e dijke çka o ka ndodhë. Krejt osht’ punë biznes, krejt osht’ punë vota, veni, karriga, kurgjo hiç. “Mos u merr me këtë punë hiç. Çka po pytë ksi sene? Vazhdo ti tonden”.
Shkova n’shkollë t’mesme, super, në shkollë ekonomike hina, ekonomi t’përgjithshëm. Super kom kalu aty edhe pse kom pasë psikopata profesorë, ashtu që t’dalin prej luftës UÇK, ku ta di une. Adem Jashari, unë s’kam gjo kundër Adem Jasharit, a p’e di qysh, Adem Jashari, Skënderbeu, Tito, krejt diqysh. Po osht’ shkollë ajo, osht’ heroes, who is this heroes? It’s not my heroes [Heronjtë, kush është ky hero? Nuk është heroi im], a din. S’o konë e ngjitme qajo me mu. Une i kom mësu [në] histori, a p’e di qysh, po what’s the point? Where is the other side? [Ku është poenta? Ku është edhe ana tjetër?] Pse s’po ma qesin mu qat’ histori? Ku janë romët n’pjesën e historisë kosovare? Çka kanë bo romët, pse, sa romë jonë t’mytun, sa romë jonë t’zhdukun? Sa mahalla o djegën e romëve? Asnjo nuk fliten këto sene, a p’e din qysh.
Erëmirë Krasniqi: A ekziston naj organizatë, a dikush që mirret me naj lloj investigimi…
Bajram Kafu Kinolli: Ekziston organizata, po ekziston organizata veç me shpërla pare që vijnë vetë prej romëve, që osht’ gabimi ma i madh që ekziston n’Kosovë, besimi që s’kanë kapacitet me e kry atë punë. Shumë thjeshtë, kush e myti djalin e axhës tem? Pse s’po gjindet, a din qysh? Dhetë vjet, 15 vjet u bonë gati. Shumë thjeshtë, vazhdon koha e luftës edhe vazhdon jeta shumë normale.
Shumë i ri, fillojë jeta normale n’shkollë t’mesme me shoqni krejt tjetër, shoqni shumë t’mirë kom pasë, jonë konë shumë t’respektueshëm, edhe pse ditën e parë jom rreh me njonin. M’ka thonë, “Magjupë, ju s’keni vend këtu!” E kom kapë e kom mytë t’u e rrehë. Edhe o ardhë drejtori ditën e parë m’ka thonë, “A e çlirove ktuhën, çka bone tash? Pse e rrehve djalin?” “Po m’thotë magjup.” Qaq edhe e ka mshelë gojën. Edhe me qat’ djalë, mas ni jave shokun ma t’ngushtë e kom bo. Po diqysh shumë o konë trip interesant, ditën e parë, del n’shkollë t’mesme edhe rrehesh edhe bon shok t’mirë. Krejt… (qeshje). Osht’ shumë weird o njeri, do sene që qitash kur po m’bijnë n’mend, ashtu… oooh, shumë paradoks, shumë stupid [marrëzi], shumë të painformumë tonë kohën diqysh… S’e di mu noshta rruga m’ka rritë në qat’ mënyrë, që jom dalë kom shitë cigare, kom nejtë me njerëz pak ma t’vjetër, kemi bo biznis, folshim për sene t’ndryshme, për politikë, për majtistë. Folshim për… o konë shumë interesant, shumë interesant o konë.
Unë jom dalë vetë në ’98-shin, jom konë n’listën e studentëve… po menoj jom dalë n’protesta me krejt shkollën, me profesorë. Fëmitë krejt tjerë i kanë marrë, i kanë, i kanë çu fëmitë n’shpi, une jom konë me profesorë.
Erëmirë Krasniqi: N’Gjakovë a?
Bajram Kafu Kinolli: N’Gjakovë kur u konë marshi. Dy-tri herë jemi dalë, policia rrijshin qaty, kurgjo s’ka ndodhë, po jom dalë n’marsh.
Erëmirë Krasniqi: A munesh me na folë për aktivizmin tond?
Bajram Kafu Kinolli: Okej. Aktivizmi im fillon me marihuana (qeshje).
Erëmirë Krasniqi: That’s not… [Ajo nuk…]
Bajram Kafu Kinolli: Right… [jo e duhur…] (qeshje). Jo s’e di, aktivizmi ka fillu kur ia kom nisë nashta me u marrë pak me organizata, me qendër rinore n’fillim n’Gjakovë. Rinia, pak a shumë n’shoqni të ndryshme, fillojsha me e eksploru Gjakovën mas luftës. Kush osht’ Gjakova mas luftës? Para luftës e ngjihsha, shkojsha lujsha futboll e sene… po mas luftës krejt ndryshe, erdhën njerëzt tjerë diqysh krejt… u rrita pak ma shumë. Delsha shumë normal, nuk u tutsha mo.
E qendra rinore ia ka nisë qaty, kom kontaktu Latin, o konë ni shok i jemi shumë i ngushtë. Osht’ katolik i Gjakovës, ai o konë shumë… hala osht’ cool, e kom shok hala, ashtu që m’ka japë bajegi shumë suport. M’kanë thirrë tonë kohën nëpër neja ku zakonisht o konë shumë weird me shku ni romë nëpër neja shqiptare diqysh. Une jom konë tona here ai që o konë, okej, n’secilën nejë unë jom konë qaty diqysh. Jom konë sikur, për shembull osht’ ni djalë n’Prishtinë që i bjen tarabukit n’shesh, po ai i bjen tarabukit a din qysh edhe e bon qat’ punë për me marrë. Une jom konë ai tona herë, ai djali që kom pasë qef m’i njoftë njerzit, m’u konë shok me dikon. Kom pasë tona herë nevojë me pasë shok.
Edhe kur u bomë ni grup shumë interesant, o konë organizata “Global Motion”. Edhe fillove me teatër diçka, o konë social dance theater, edhe qaty ia kemi nisë qashtu. O konë nifar aktivizmi me ni kult t’përzimë mrena, po kurrë s’o merrshe vesh aty çka o ka bohet. Krejt ma vonë e kemi marrë vesh që osht’ pak Bahá’í, a p’e din qysh, po shumë n’rregull. Qaty kom mësu shumë sene t’mira për shembull. Kom mësu çka osht’ iniciativa, qysh merret iniciativa, qysh duhesh me konë komunikativ, qysh duhesh me konë i drejtë, pse duhesh me konë humble [modest], pse duhesh me konë i sinqertë, pse duhesh… a din m’i ka qitë senet taman ashtu tuk, tuk, tuk {tregon me duar}. Kemi pasë asi qarqe t’studimit për çdo dy javë. Une qaty, po menoj, shkollë, shkojsha n’shkollë t’mesme, po nuk msojshim kurgjo o njeri. O konë stupid shkolla e mesme, o konë stupid. Shkolla e mesme o konë stupid. Une profesores t’matematikës ia zgjidhësha detyrat që ajo s’dijke me i zgjidhë. A p’e di qysh, o konë shumë stupid shkolla e mesme, o konë shumë kaos {lëvizë duart}. Nashta mu m’u ka dokë kaos që jom konë i ri, apo qaq s’kisha nevojë për qat shkollë hiç, s’kisha nevojë me konë qaty hiç, hiç s’kisha nevojë me konë.
Erëmirë Krasniqi: A performojshit me këtë grupin?
Bajram Kafu Kinolli: Po performojshim shumë o njeri. O konë kjo, i ka pasë… o konë shumë interesant si organizatë, o konë shumë e mirë, që e pat financu UNICEF-i qat program për nja pesë vjet m’doket. Prej 2002 deri në 2007 o konë programi. Edhe une pata hi qatëhere. Une ma heret pata ni për atë grupin, edhe dojsha me hi deri sa nxona, une Latin, i nxona edhe do tjerë, e bona venin ashtu… m’murrën njo dy vjet, une 2005, 2004 hina qatëhere me ta, edhe vazhdoi super.
Hina n’teatër, msojshim step dance, make protest without words, just with movements and beats of your body, clap your body [Bë protestë pa fjalë, vetëm me lëvizje dhe pulsime të trupit tand, shfrytëzo trupin tand]. E na mësojshin super, une e kapa shumë shpejtë, e bojshim koreografinë. E bomë njifar show [shfaqje] t’vogël edhe tash kisha me prezantu n’Prishtinë. Une n’Prishtinë për herë t’parë jom konë në… po n’fund të 2004-tës edhe n’Teatër Kombëtar për herë t’parë what the fuck, man. U konë shumë… n’Prishtinë po shkoj në 2004, a p’e di qysh. Edhe u konë shumë lezet, as prindët, s’pi kallxoj as n’shpi, s’guxojsha me i kallxu atyne se s’ëm lejshin o njeri. Ku ki me shku në 2000 e asi…
Edhe tonë kohën jom konë ashtu, tash rebel u bona. U bona rebel pak me t’familjes se nuk e gjejsha mbështetjen prej tyne edhe e gjeta mbështetjen te njerëzt, te qiky kulti që m’kultivojshin shumë mirë që ma jepshin atë forcën, atë dijën, ato qysh me e udhëheqë veten. M’bojshin shumë lider, m’bojshin shumë individualist, m’bojshin tonë kohën… bon prej vetes, a din qysh, m’çelën, m’çelën ashtu si lule. U çela, pranvera u çelë, a p’e di qysh, i harrova kejt o njeri ça ndodhi. Qaq shpejtë i harrova ça ndodhi kjo.
Edhe shkumë n’Prishtinë, e japëm shfaqjen. Aty ishin, e kishin secili qytet, e kish grupin e vetë, edhe une s’e dijsha çka ka me ndodhë. Ishin secili qytet, ishin 150 fëmijë prej Kosovës edhe Maqedonisë. Edhe, ishin edhe serbët aty t’Graçanicës edhe para se me ndodhë ai incidenti…
Erëmirë Krasniqi: Po, po i 2004-tës, trazirat n’mars.
Bajram Kafu Kinolli: Ku ta di une… e qaty o konë interesant qysh u takumë 150 veta. U konë shumë mirë, edhe qatëhere ia patëm nisë me mesengjera me marrë email-a, kemi pasë grupe të mëdhaja. Bisedojshim o njeri qysh me bo iniciativë me mbledhë tesha për njerëz ma t’varfën, me kqyrë me marrë lokacionet me i shkru emnat, ku osht’ lokacioni, qysh me i çu krejt e organizojshim. Për shembull, njoni prej aksioneve që i kom bo t’para n’jetë teme o konë, e kemi bo n’Gjakovë, osht’ Lagja e Kolonisë, osht’ ni lagje shumë e varfën, jeton afër kjo qysh i thojnë… osht’ vend i mbeturinave ku krejt Gjakova i derdhë, osht’ si deponi e bërllogut. E jetojnë qaty, jetojnë krejt prej reciklimit… e shumë osht’ interesant. Për shembull, njo prej seneve o konë… eh tash kqyre far tripi e kanë pasë këta si kulti që t’thashë ma heret, si Baha’it. Muji Ramazan për ta o konë me t’shërby, ti ki pasë me e bo nji projekt, këta t’shtijshin me bo projekte ashtu, shërbime. Tash ideja jeme o kanë kështu, po i marrim fletushkat e vogla, domethonë dy ditë përpara, i çon fletushkat nëpër banesa. Ishim bllok i ri në Gjakovë. Shkojshim nëpër banesa.
Erëmirë Krasniqi: Çfarë informata jonë konë?
Bajram Kafu Kinolli: Informatën e kishim, “Kemi me ardhë mas dy ditëve… Jemi qekjo organizatë, kemi me ardhë mas dy ditëve. Nese e ki naj teshë që nuk e përdorë edhe kish mujtë dikush tjetër me e përdorë që është ma i varfën se ti, kishe bo mirë neser me na e lanë nji kese të lidhne para derës. Faleminderit”. Kaq. E lejshim, veç cokatshim ashtu pa na pa, si guerilla jemi kanë, tak-tak. Lejshim derën edhe e patëm mbledh nji kamion t’madh, o njeri.
Erëmirë Krasniqi: Po!
Bajram Kafu Kinolli: I kemi selektu për dy javë ditë se o konë shumë punë e madhe. Jemi konë veç pesë veta, a po e din qysh! Qai projekti për mu osht’ konë ashtu, “Wow, this i can do! This is what makes me happy now! This… I find my way” [Uau, këtë muj me e ba! Kjo është diçka që më bën të lumtur. Kjo… e kam gjetë rrugën time].
Krejt ma vonë, 2006-2007, jom kapë aty… nejse jom konë ma reper atëhere ashtu… e kishim na asi si “West Clan Records”, jom konë me nji klan të reperave. E aty jom konë shumë vullgar, ashtu ai reperizimi që o kanë ma uuuh {vnon dorën në fytyrë}. Kur i ngoj kanjiherë do sene…o zot, s’muj! O konë shumë ekstreme. Se masanej mas këtij kulti që e mësova barazia gjinore, e ku ta di une, krejt e ndryshoi, diqysh m’boni shumë ma t’butë…
Erëmirë Krasniqi: T’ndryshoi?
Bajram Kafu Kinolli: Po de… ma t’butë. U bona pak ashtu une, n’atë fenë e Bahaive i hina pak me tripa se ata t’merrshin.
Erëmirë Krasniqi: Ee çka ish kjo Baha’i?
Bajram Kafu Kinolli: Baha’i osht’ nji fe shumë e re, që osht’ prej Iranit faktikisht. Baha’i osht’ njo prej udhëheqësve të tyre, osht’ Abdul Bahai, djali i tijna, osht’ Shogi Efendi masanena. Shumicën e thanjeve, për shembull e ka Jimi, Jim Morrison, i cili thotë , “Përdersia ti nuk bon paqe me kafshët, paqe s’ka me egzistu te neve”. Këta e ka thonë Abuld Bahai, 1800 e diçka. Domethonë, kanë shumë libra, e kanë Haifen për shembull si qendër. Osht’ sekt shumë modern muj me thonë në atë aspektin intelektual, janë shumë ma të hapun, por t’njejtat senet i kanë, jo seks para martesës, no gay, a po e din qysh… duhesh me u taku nji vjet, m’u pa a muni m’u kanë partnerë. A p’e din qysh, i kanë pasë do rregulla shumë interesante. Lutjet i ki bo çka t’dush, prej Kuranit, prej asaj, s’kanë pasë ashtu caktime.
Erëmirë Krasniqi: Nji libër.
Bajram Kafu Kinolli: Jo, nuk kanë pasë! Veç që i kanë pasë do rregulla ashtu si formë për me e mbajtë. E mu më pëlqejke ashtu, hijsha bajegi shumë n’trip. Po… s’pe di ma vonë… ë-ë {mohon me kokë}.
Erëmirë Krasniqi: E çka bonët me atë kamionin me sene?
Bajram Kafu Kinolli: Po i shpërndamë, i shpërndamë qaty. U konë shumë…
Erëmirë Krasniqi: N’qat mahallë…
Bajram Kafu Kinlloi: N’qat mahallë, jonë shumë interesant ashtu. E kemi lonë se o konë nji qendër aty që e udhëheqke romët e shqiptarët bashkë, e kishin si learning center [qendër e studimit], hala egziston faktikisht. Na ju kemi selektu krejt, ata e kanë pasë listën e njerëzve kush janë, sa anëtarë t’fëmijëve, sa vjet i kanë krejt. Krejt ju kanë japë me paketa edhe i kanë shpërnda.
Erëmirë Krasniqi: E qysh ndodhi me muzikë, a munesh me na tregu?
Bajram Kafu Kinolli: Eh, qata dashta me t’thanë. Në 2006-tën, në vit t’katërt isha… po, atëhere në vit t’katërt, nji djalë që nuk osht’ larg prej ktuhit osht’… prapë Gjakova osht’ shumë e vogël o njeri, prapë diqysh krejt njifemi. E ai djali osht’ djali i njani prej themeluesve të lëvizjes, kjo… të LDK-së. Osht’ edhe profesor, ka kry diçka phd m’doket n’Amerikë kohën e fundit. Osht’… Rrahmani e ka mbiemrin. Edhe avokat po m’doket osht’ kështu si profesion t’krymë, osht’ shumë i mirë. Edhe ai o konë bubnjar. Edhe tash ai e kish ni nejë ditën, se nejat u bojshin zakonisht në shkollë të mesme ditën se qashtu ish ma lezet, se femnat nuk mujshin me nejtë natën ma shumë. E qai tripi o konë ashtu m’u kanë krejt bashkë. Edhe këta e shifsha si shok, lujshim najherë counter-strike edhe ku ta di une.
Edhe ky bubnjeve i bijke. Edhe shumë o kanë shumë interesant se i ngojke Bijelo Dugmen (qeshje). E ka dashtë bubnjarin e Bijelo Dugmes bre njeri. I ka pasë krejt CD-at e Bijelo Dugmes, se baba i vet ka studiu n’Beograd, e tash ia ka lanë krejt muzikën ktijna e ky totalisht shumë i gjonë me muzikë, ma i gjanë se sa une. Une isha muzikën e vjetër, isha ilahi, isha aty-këtu Guns N’ Roses, a ku ta di une naj Artic Monkeys… shumë pak diqysh. Kur u takova me ta, ai e kish datëlindjen. E e kish marrë nji bend aty, po menoj nji bas gitare edhe bojshin muzikë ata. Une tash, ata ia nisën me knu Guns N’ Roses, e kishin “Sweet Child of Mine”. Edhe une e dijsha kangën edhe veç kom kcy n’mikrofon edhe kemi knu kangën edhe ata u fascinunë ata, “Sa mirë po knon”. Edhe tha, “A po vjen nesër n’prova? Emri jonë i bendit osht’ ‘The Strings’” (qeshë). Kaq, filloi muzika për mu.
E prej atyshit nja nji vjet kemi ushtru me ta n’podrum. E kemi pasë podrumin te ai. Aty o kanë shumë lezet njeri, qaty e bona bendin e parë. O konë shumë shumë lezet. Për mu o kanë periudha ma e mire që e kom pasë teenage deri sa u pjeka pak ma shumë që, po menoj, çka dojsha me pasë në jetë teme edhe svirka e parë… e bona svirkën e parë o njeri! E gjojta vendin për svirkë t’parë. O kanë në Klinë, o njeri, ku kena bo muzikë. O kanë nji Hard Rock n’Klinë edhe e kemi bo atje, e bomë nji svirkë. I kishinm nja 25 kangë, edhe i knumë krejt 25 kangë. U knaqën gjinja, na thirrën mas dy jave prapë. Masi shkumë n’Pejë, jo erdhëm n’Prishtinë, a p’e din qysh… kalojë ca vjet. E morra pjesë në “Ethet e së Premtës”, kom marrë pjesë. Në atë kohë isha pak…pisha bari a ku ta di une, si tanë të rijtë. Bari duhet me u liberalizu faktikisht. Vizat (qeshje), po… se m’u lidhë. Po edhe në “Ethet e së Premtës” në natën e fundit që e kisha me kalu në dhetshen, unë isha shumë tokë, me t’kallxu të drejtën. E ajo ish, s’e di. Kaloi qysh kaloi edhe une isha edhe tu punu si zdrugthtar në atë kohë…
Erëmirë Krasniqi: A kalove në dhetëshe a jo?
Bajram Kafu Kinolli: Jo s’kalova n’dhetëshe se e dhiva (qeshje). E dhiva shumë aty. Edhe tu punu si zdrugthtar isha n’atë kohë me vëllavin bashkë.
Erëmirë Krasniqi: Në Shqipëri?
Bajram Kafu Kinolli: Jo, këtu!
Erëmirë Krasniqi: Me u solidarizu me shqiptarët tonë…
Bajram Kafu Kinolli: Me njerëz të mirë (qeshje). Si kisha quajtë shqiptarë veç, s’e di këta janë kosovarë t’mirë, se po dojnë me i definu. Po menoj, po, daja o konë ashtu…daja i babës, dajë e thirrësha, daja Hadi. O konë shumë interesant si njeri, përnime o konë shumë karizmatik, e bojke humorin shumë t’mirë. Taman njeri që ka jetu, përnjime ka jetu shumë. O konë kuzhinier, ka punu n’spital njeri. Gatujke shumë mirë! A din sa mirë gatujke? Shumë sene kom mësu prej tijna ashtu, me gatu, jahni me kepë, ose tavë me patlixhana ose pasuli qysh gatuhet, qysh bohej mijone me ja qitë, sa duhet m’u përzhitë mijonja, edhe m’msojke qësi sene. O kanë shumë asi, bash që kisha nevojë për nji…përderisa e hupa une babën, e hupi baba koncentrimin, e hupi ato… edhe une kisha nevojë për nji qasi njeri. E ish ai aty, diqysh e zavendësoi atë vendin.
E përveç asaj, seni tjetër, muzikën njeri. Ai ashtu shumë i madh si muzikë, shumë t’u kriju, shumë sevda që thojnë n’Gjakovë, shumë ashk, ashik ashtu, taman knojke me zemer. E tona here ma bojke, “Kqyre, kur t’knon, leje kush osht’ përpara aty, kush osht’ me ty, kush osht’ aty. Msheli sytë e kno! Kno prej qetushit {i mëshon gjoksit}, qëtu duhesh me e ni. Kno, qite zanin, pse po tutesh! Qite zanin”. E tanë kohën ashtu më bërtitke, “Pse p’i jep zor, pse p’i jep zor?” Ashtu kur bojsha naj gabim a najsen. Po menoj, mama, mama s’e di, se kom ni asnjihere n’kontrabas. S’e di! E kom ni njihere tu knu, o kanë shumë e mirë, edhe e knojke Nexhmije Pagarushën. E kishim radion, u konë shumë moti ajo, o konë për vit të ri. Ish t’u bo peshk, t’u përzhitë peshkun, edhe ish Nexhmije Pagarusha diçka, o kanë kjo kanga “Baresha” po m’doket. Edhe po knon kjo shumë me zo ashtu taman t’naltë. Kërkush n’shpi, se krejt kishim dalë te gjyshi e gjyshja knena. Edhe une po hi kadal-kadale, se tona here jam kanë shumë i ngadalshëm, i trashë o njeri, shumë jom konë i trashë si njeri kështu. Si i vogël jom konë shumë i trashë. Edhe po hi mrena kadale, po e ngoj, e si m’ka pa mu {shtanget}… u nal. Edhe kurrë s’e kom ngu masanej t’u knu edhe o konë interesant.
Po nejse kjo s’ma ka prishë, si do sene po menoj nuk kemi pasë shumë komunikime të thella… “Çka po bon? Ku po shkon?” Ma shumë o konë te shkolla që m’ka shty, “Shko n’shkollë! A i ki bo detyrat?” A p’e din. Tonë kohën m’kontrollojke kjo edhe pse ka punu tonë kohën, ka punu tri-katër puna. Gjashtë fëmijë m’i majtë o konë shumë vështirë. E prej ksajna une e kom mësu që sa ma shumë që t’punon, kur t’vjen fundi i ditës, edhe e din çka ki bo edhe ki bo për dikon mirë, it doesn’t matter if you are tired, tomorrow you gonna be a new one [nuk është me rëndësi nëse je i lodhur, nesër do të jesh person i ri].
E tanë kohën ma bon qështu, “Veç puno. Qetash e ki kohën me punu! Kqyre qysh jom bo une” (qeshë). A e din ashtu qysh e ka asi tripi… e osht’ e mirë. Nuk ka shumë fjalë, nuk asi deep [thellë] se garant s’e kanë lonë kur o konë e vogël, se o konë e shtata fëmi atje, plus u martu e re. E s’e kanë lanë shumë ashtu garant me… po menoj që s’e kanë lonë shumë me folë. Kështu që, zakonisht tradicional te na osht’… E garant ish konë shumë ndryshe t’ish konë n’shkollë (qeshë) mos t’ish martu për shembull.
E influencë tjetër për muzikë, po menoj osht’ edhe muzika e sufizmit. Une kom knu shumë nëpër teqe ilahi. Faktikisht i kom ditë nja ni qind ilahi përmendësh që kur shkojsha me babën u dufsha m’u kanë i përgaditun,“Ti je djali i shehut!” Çfarëdo ilahi me t’thonë, nji dervish apo dikush me t’a kërku, ti u dufshe me ia knu. Po s’e dite, ti ia more vetes ftyrën edhe babës tond. Kështu që, e ka pasë njifar hierarkie, përgjegjësie, tanë kohën u kanë ajo, por une diqysh me lezet e bojsha ata, e bojsha me lezet. Çka tjetër…
Erëmirë Kransiqi: A i kuptojshe ti ato ilahi?
Bajram Kafu Kinolli: Paj, e kuptojsha shpirtnisht o njeri ato, se une jom konë i lidhun me qato. Jom kanë bajagi shumë sufi, ashtu mrena. E qajo ma ka jep atë butësinë, qajo ma ka japë atë calm down, think about [qetsohu, mendo], a p’e di qysh, nije para se me e bo senin. E sufizmi osht njifar energjie qe kurrë s’e kom kuptu pse m’bon qashtu mu kur flas për to. E kom njifar… {prekë barkun}
Erëmirë Krasniqi: Fuzzy [të trazumë].
Bajram Kafu Kinolli: Po de, si the birds are in my stomach [zogjtë në barkun tim] e kam njifar seni. Edhe pse kohën e fundit nuk jamë shumë aktiv në besime me t’thonë të drejtën, por faktikisht e respeksoj sufizmin për nji sen qe e kanë. Misticizmin shumë t’zhvillumë, i kanë do storie shumë të mira edhe më duken se janë punk of the muslim, diqysh janë revolutionary [revolucionarë] (qeshje). Nuk kanë asi… s’e di. Do thojnë që pijnë alkohol, do që s’pijnë alkohol, diqysh. Te une personalisht, une kom pa këtu që pijnë alkohol. Osht’ shumë e vërtetë që pijnë alkohol, por nuk i bojnë qato sene që flasin gjinja, që flasin që bojnë group sex or something like that with women that turn [seks në grup me gra që shndërrohen]… a e din, e nalin dritën e bojnë ksi sene. Nuk osht’ qajo e vërtetë!
Erëmirë Krasniqi: Ekzistojnë qato paragjykime a?
Bajram Kafu Kinolli: Janë… po de ekzistojnë qato paragjykime. Kështu që, nuk janë qata. Eh qato sufizmi ma ka japë atë ndjesinë si për muzikë. Daja ma ka jepë atë “Be present!” [Ji prezent], “Hajde jepe!” E mama…s’di çka m’ka jepë… noshta që m’ka lindë ajo mu (qeshet). Qata po, qata e di që m’ka bo ajo. M’ka rritë po, deri në shtatë vjet kom flejtë me to (qeshë) kështu që o kanë super.
Erëmirë Krasniqi: Kafu, a po na prezenton qet’ dhomë?
Bajram Kafu Kinolli: Po a?
Erëmirë Krasniqi: A po na e lexon?
Bajram Kafu Kinolli: Qekjo o skica që e ka maru vëllau jem. Edhe qekjo osht’ tyrbja, domethanë forma e tyrbes qysh duket tyrbja e babës. Që thojnë tyrbja e Babës Ukshin qetash, kohën e fundit edhe shkohet ditën e dytë të Shën Gjergjit me e vizitu, se e kanë ditën e caktume. Zakonisht nuk e di pse Shën Gjergji lidhet me sufizmin qaq shumë për me i vizitu tyrbet. Osht’ shumë interesant edhe shumë e respektojnë faktikisht te sufizmi ditën e Ederlezit ose Shën Gjergjit. Hala s’e kom kuptu qet’ sen. Qet’ sen duhna me e hulumtu pse bash saktësisht janë qaq t’lidhun, se faktikisht Shën Gjergji osht’ njifar festë shumë pagane. Po nashta që osht’ prej romëve, janë ata që e kanë përcjellë ma shumti deri këtu edhe munet m’u kanë qajo lidhje. S’po di, qashtu po menoj. Por duhna me e spjegu.
Tjetër… {shikon rreth e rotull dhomës} i kallxova krejt. Ah këtu janë, qekjo fotografi osht’ shumë interesant {merr një fotografi në dorë}. Qitu ndahen degët e sufizmit për shembull, osht’ shumë interesant. Na jemi Halveti, po menoj familja jonë osht’ Halveti. Kah mama janë Rufai, n’Gjakovë kemi Sadi… edhe Bektashi. Po menoj, baza e Halvetive osht’ në Prizren. Qikaq e di une, kom harru shumë sene faktikisht se s’jom bash shumë aktiv, edhe po m’vjen shumë marre.